Gjatë viteve 1933-1945 shqiptarët kanë strehuar dhe mbrojtur nga ekzekutimi 3280 hebrenj prej forcave naziste, fillimisht italiane dhe më pas gjermane. Ky veprim i shqiptarëve është vlerësuar mjaft nga të huajt edhe sot e kësaj dite. Në një shkrim të medias së njohur zvicerane Watson, janë treguar gjashtë familjet shqiptare që kanë strehuar dhjetëra hebrenj.
Drita Veseli në fotografi me portretin e burrit të saj Refik Veseli. “Burri im ishte fotograf prej në moshën e re. Profesionin e mori nga një fotograf hebrenj, Moshe Mandil. Mandili ishte deportuar nga forcat italiane nga Prishtina drejt Tiranës. Kur Shqipëria u pushtua nga Gjermania (1943), burri im strehoi në shtëpinë e tij në Krujë katër pjesëtarët e familjes Mandil dhe tre pjesëtarët e familjes Ben Jozef. Të shtatë hebrenjtë qëndruan atje deri në çlirimin e Shqipërisë.”
Higmet Zyma me portretin e burrit të saj Besim Zyma. “Në 1944 një mik na u lut të strehojmë një hebre nga Polonia. Ai quheshte Lev Dziensiokski. Gjatë asaj kohe burri im ishte mjek dhe e fshehu atë në dhomën e praksës nga nazistët, duke ia ndryshuar edhe pamjen.”
Elida Biçaku për gyshin dhe babain e saj, Mefail dhe Niazi Biçaku. “Kur italianët kapitulluan dhe gjermanët pushtuan Shqipërinë, babai im ishte vetëm 12 vjeç. Gjyshi thirri babain tim në Tiranë dhe morrën me kuaj 17 hebrenj, duke i sjellë brenda 12 orëve në fshatin Quarrishta. Babai im qëndroi i zbathur. Ata u fshehën në një hangar pranë malit. Më vonë erdhën edhe më shumë hebrenj aty.”
Ismet Shpuza me djemtë e tij. “Prindërit e mi jetuan në qytetin e Durrësit. Në 1944 babai im u bë mik me hebreun nga Jugosllavia Raphael Abravanel. Babai mori pasaporta false për atë, hallën, mixhën dhe dy fëmijët e tij. Atëherë ata kthyhen përsëri në Jugosllavi dhe prej aty shkuan në Itali si "shqiptarë".”
Nga e majta në të djathtë: Burbuqe, Kasem Jakup Kocerri, Bino, Analch. Kasemi thotë: “Gjatë gjithë jetës kam qenë bari dhe kam fjetur me ditë të tëra nëpër male me bagëtitë. Gjermanët kërkonin hebrenjtë, ndërsa unë e gjeta Jakovin dhe e mbrojtja duke e fshehur nëpër hangarë. Familja e tij më pas u nda dhe shumë familje shqiptare në fshatin tim strehuan hebrenjtë tjerë.
Sazan Hoxha me portretin e babait të tij Nuro Hoxha. “Babai im strehoi katër familje hebreje dhe e mbaj mend akoma se çfarë u thoshte atyre: Tani jemi të gjithë një familje. Nuk do ju ndodh asgjë e keqe. Unë dhe djali im do ju mbrojmë edhe me jetën tonë.”
