Teatri i Operas këto 26 vite është lënë pas dore për rrjedhim edhe paga e tyre le për të dëshiruar. Në këtë situatë artistët e Tob janë munduar të bëjnë punë të dytë për të përballuar jetesën. Le të shpresojmë që kjo situata të ndryshoj sa më shpejt. Bëra realitet në kohë rekord premtimin/moton time, Tkobap Albania shtëpia e te gjithë artistëve shqiptarë të kudondodhur“, çdo muaj kemi patur të ftuar dy artiste të famshëm shqiptare. Kam ndjesi jo të mirë kur kujtoj vitin 2013, yryshin e disa njerëzve jo kompetent në MK të cilët me mendjelehtësi tragji-komike merrnin përsipër të çmontonin Tob-n, akt me pasoja shumë të rënda për artin shqiptar....“, na tha ndër të tjera, z.Ilir Kerni.
Nuk mundem, asesi ta fshehi ate, që e kam në zemër para lexuesve, sepse besoj nuk është e drejtë, ate që e kemi në zemër duhet ta themi, e jo ta ngjyrosim për të plotësuar apetitet e atyreve që ushqehen artificialisht në këtë kohë tranzicioni. Kjo fshetësi shpirtërore është, se a thua, do të realizoj intervistën ashtu si do të duhej, me këtë personalitet të njohur, me këtë artist që një jetë të tërë ia kushtoi artit dhe kudo që shkoi, rrezatoi me punën e tij artistike, prej një artisti origjinal nga gjeneza e tij, ku është lindur, rritur dhe edukuar, Shqipëria. Ta shikosh, protagonistin e kësaj interviste, të dukej i qetë, nuk flet shumë, shikon dhe mendon, e brenda shpirtit padyshim, se është një botë e madhe e pafundme, thënë shkurt e shqip, është krejt diell, sepse ka shumë elan dhe nuk harxhohet dot, për të dhënë kontribut në profesionin e tij. Jam matur disa herë, që të kem intervistë me z. Kerni, por ja që nuk kisha mundësi ta takoja, por edhe kësaj here, si edhe herave të tjera, kur më duhet për të bashkëbiseduar me ndoj personalitet në Kroaci, adresë e saktë dhe e mirë është miku im, një burrë i madh nga Mitrovica, shumë i respektuar nga i gjithë komuniteti jonë në Kroaci e më gjerë, redaktori i revistës në gjuhën shqipe „Informatori“, njëherit kryetar i Bashkësisë Shqiptare në Zagreb dhe prefekturës së kësaj kryeqendre të Kroacisë, z.Sejfedin Prekazi, Z.Prekazi, para disa muajve në Zagreb më patë thënë, ke bërë shumë intervista, por nuk ke bërë me artistin e madh z.Ilir Kerni. Kështu, që duhesh ta bësh dhe do të mundohem që të jem në kontakt me te dhe besoj shumë, se do ta mundësoj. Ashtu edhe ndodhi. Z.Kerni, së bashku me bashkëshorten e tij, zonjën e çmuar, Doroteta Kerni, Udhëheqësen e Bibliotekës Shqiptare, e cila po mbanë të gjallë jetën kulturore shqiptare në Kroaci, kanë kontribuar dhe po kontribuojnë pa ndërprerë edhe ate me shumë shpirt dhe profesionalizëm, që jetën kulturore ta mbajë të gjallë në mes të Kroacisë. Z. Kerni, për aktivitetet e tija të shquara artistike vlerësohet me një sërë titujsh, si Mjeshter i madh, Artist i merituar, Çmimi i Republikës, dekorohet me Urdhri "Naim Frashëri" i klasit të II–të” etj. Në të njëjtën kohë është angazhuar edhe si pedagog në Akademinë e Baletit - Tiranë.
Po ashtu, si pedagog ka qenë i angazhuar dhe në Tokio, Francë, Kroaci. Në vitin 1990 fiton bursën e UNESCO–s për pedagogji e kërcim, në "Grand Opera" në Paris. Pasi përfundon këtë të fundit, angazhohet në "Opera de Strasburg". Nga 1994-2013 ishte i angazhuar si prima - balerin në Teatrin Nacional Zagreb, ku edhe këtu, për punë kualitative është dekoruar disa herë, si: tre herë me çmimin "Oskar Ormosh", si dhe në vitin 2002 i jepet "Çmimi më i lartë në Kroaci" për rolin e Mefistofelit në baletin "Fausti", si roli më i mirë, çmim për të cilin është nominuar edhe tri herë të tjera. Më 2005 i është besuar edhe detyra e baletmaestrit të trupës, ku është i angazhuar. Mund të përmenden dhjetëra role të spikatura të tij. Ilir Kerni ishte në krye të Teatrit të Operës dhe Baletit në Shqipëri. Sa ishte në këtë detyrë, kontribuoi shumë dhe shihen rezultatet, por ai nuk pajtohet me të zezën, sepse është profesionist dhe e bardha është gjithmonë e bardhë, si dhe e zeza e zezë. Nuk ka çmim që ia ndërron mendjen këtij personaiteti, këtij artisti të madh, që do të krenohen breza e breza në të ardhmen. Intervista nuk është edhe e gjatë sa dukej në pamje të parë, sepse është e vështirë, që përmes një intervistë, të mësojmë shumë gjëra nga ky personalitet, megjithate, shpresojmë shumë, se në një të ardhme të afërt, do të kemi mundësi përsëri për një bashkëbisedim. Z. Ilir Kerni, na flet për shumë gjëra interesante, por nuk po zbuloj fillimisht për Ju lexues të nderuar, po ju lë që të kaloni një kohë nga koha juaj e çmuar e kësaj dite, me intervistën e z.Ilir Kerni, ku për disa minuat, do të mësoni dhe besa do të krenoheni me sukseset e këtij bashkëkombasi që nderohet kudo që shkon nëpër Europë dhe botë, e padyshim edhe tek ne, tek ata që kanë shpirt artisti, tek ata, që frymojnë me mushkëritë e një kombi-kultura. Ja se çka na thotë ndër të tjera z.I lir Kerni, i cili në çdo pyetje që ia parashtruam, pa përtesë na foli.
Z. Kerni, fillimisht, ju falënderoj, që do të ndani kohë për këtë intervistë. E kemi parasysh, se keni dhënë intervista të ndryshme nëpër media të shumta, por ne me që jemi në diasporë, do të bashkëbisedojmë më ndryshe, pak më shumë për jetën si emigrant. Të kujtohet dita kur u largove nga Shqipëria?...
Data 12 janar i vitit 1991 vështirë se mund të zhduket nga kujtesa ime. Ishte ditë e zymtë, sapo kishin filluar pikat e para të shiut, dukej sikur qielli po eksplodonte nga shkrepëtimat që më pas sollën stuhi të fortë. Shiu filloi të binte furishëm sikur kërkonte të shembte tokën, përleshje e frikshme qiell-tokë. Rinasi ishte në kaos të vërtetë. Grumbull i madh njerëzish ku s’merrte vesh i pari të dytin, shumica e të cilëve ishin pa viza, ose me viza fallco. Unë isha nga të rrallët me vizë të rregullt. Skenë e një dëshpërimi total, njerëz që kërkonin të largoheshin nga vendi me shpresë se me të zbritur në aeroportin e Parisit do mund të kalonin policinë ashtu siç po kalonin në Tiranë. Në ate moment u binda se kur njeriu ska ç’humbet ndjehet plotësisht i lirë, situatë sureale, nuk mund ta harroj. Pas një kontroll i thënçin të policisë, absurde të mendosh se mund të kontrollohej ajo turmë, me shpirt të thyer vrapova drejt avionit. Kjo ishte dita kur u nisa për specializim në Paris me bursë të UNESCO-s, pra, 12 janar 91.
„Tirana qyteti im i lindjes ishte fundosur në vërfëri, dëshpërim pa asnjë shpresë“
Për çka të mori malli më shumë, sidomos, gjatë javës së parë?
I ke thënë vetes, se do të rrish edhe kaq dhe do të kthehesh në vendin e të parëve?...
Me të mbërritur në Paris ditët e para kisha ankth deri në dhimbje, nuk e kuptoja nëse ishte zbrazësi shpirtërore nga malli apo ishte shqetësim për njerëzit e familjes që kisha lënë pas. Tirana qyteti im i lindjes ishte fundosur në vërfëri, dëshpërim pa asnjë shpresë. Ndjesi jo e bukur brenda meje...
megjithate largoja mendimin për të mos u kthyer më, përkundrazi. Mendoja që sapo të mbaroja specializimin do të kthehesha aq më tepër kur kam parasysh qëndrimin e prerë të Dorit, e cila përcaktonte me zë të lartë se qëndrimi ynë jashtë nuk duhej të ishte më tepër se një vit. Edhe pse me kohë, me vete uroja ndonjë mundësi-propozim për t`u punësuar. Në këtë amulli mendimesh, nëna ime e pagabueshme në ndjesinë e saj më kish pyetur ato ditë: sa kohë mendon të qendrosh jashtë? Ju përgjigja pahezitim, gjashtë muaj, e shumta një vit.
Ndërsa ajo belbëzoi: nëse qendron një vit ti nuk ke për tu kthyer më, dhe pash dhimbje në sytë e saj. Nuk e dija në ate moment se do të ishte e vërtetë ajo çfarë më tha.
A është e vërtetë, se atdheu duhet më shumë kur je më larg saj?
Sigurisht po, sidomos në ato kohë kur Shqipëria ishte e mbyllur dhe fati i saj nuk dihej si do vinte, duhej dhe më shumë, varfëria afron, njerëzit janë më të ndjeshëm. Ndërsa sot është ndryshe, nëse të kap malli për njeriun, vendin tënd mjafton të vendosësh ditën dhe shkon të ç’mallesh.
Çka nuk ia falë vetes?
Asnjëherë s’kam bërë refleksion për atë periudhë me mendimin se duhej të veproja ndryshe për ndonjë gjë, jo. E kaluam secili në mënyrën e vet, mundet thjeshtë të kujtojmë e të flasim mbi emocionet që kanë lënë shenjë në memorien e shpirtit, kaq.
Si e sheh jetën e mërgimit
Në kohë të ndryshme do të kisha dhënë përgjigje të ndryshme, sigurisht. Koha ka ndryshuar dhe bashkë me të edhe unë. Këto janë faza që i ka kaluar çdo njeri i cili ka emigruar për kohë të gjatë. Sot nuk jam ai që isha para 26 vitesh. Kam patur fatin të bëj një punë jo të zakonshme. Natyra e punës time me kolegë të kombësive të ndryshme më ka bërë ta shoh botën ndryshe... Unë ndjehem mirë në këtë botë dhe kjo falë mërgimit.
„…vetëm në Japoni kam shkuar 24 herë“
Pse e zgjodhe Kroacinë për të jetuar?
Gjithnjë gjendet arsyeja apo personi që të ndërron rrjedhën e jetës, e mirë apo e keqe qoftë ajo. Në rastin tim është z. Milko Sparemblek, drejtori i atëhershëm i teatrit, një personalitet i spikatur në fushën e koreografisë botërore i cili insistoi të vija në Zagreb. Unë e prita mirë propozimin por erdha me mendimin se do qëndroja jo më shume se gjashtë muaj. Gjithçka më ofruan në Zagreb, sidomos liria që më dhanë për të lëvizur me projektet private në botë, pa lënë pas dore angazhimet në teatër. Kam qenë në shumë vende deri në Hong-Kong, Makau etj., gjatë kësaj periudhe vetëm në Japoni kam shkuar 24 herë. Kjo mundësi bëri që të ndihem shumë komod.
Po ashtu vetë qyteti i Zagrebit më intrigoi për t’u vendosur përfundimisht, ishte dashuri në shikim të parë. I tejngopur me metropolet e mëdha, Zagrebi mu duk qytet në përmasën e njeriut, sot e kësaj dite mendoj njëlloj.
Ishit në krye të Teatrit, Operës dhe Baletit në Shqipëri. Si është gjendja e artistëve në Shqipëri e kam fjalën në anën ekonomike?
Teatri i Operas këto 26 vite është lënë pas dore për rrjedhim edhe paga e tyre le për të dëshiruar. Në këtë situatë artistët e Tob janë munduar të bëjnë punë të dytë për të përballuar jetesën. Le të shpresojmë që kjo situata të ndryshoj sa më shpejt. Në gjykimin tim Tob do të jetë teatër normal sa i takon pagës vetëm atëhere kur të shfaqet interesi i artistëve të huaj për t`u punësuar tek ne, jo vetëm për çfarë teatri ofron artistikisht por dhe për pagesën që mund të kenë. Deri sot kjo është e pamundur.
Cili sipas jush, është suksesi më i madh i juaji, sa ishit i pari i këtij Institucioni të nderuar?
... do t’iu rendis vetëm disa arritje që sipas meje kanë rëndësi të veçantë, për arsyen e thjeshtë se ndodhen për herë të parë, dhe do ta filloj nga më e rëndësishmja, më pas dhe të tjerat:
- Çlirova institucionin nga politizimi që për 26 vite ishte fenomeni më i shëmtuar, të gjithë u bindën se epokë e re kish filluar për teatrin, asgjë nuk do të funksiononte më si më parë… jam i bindur që s’do të ketë kthim mbrapa,
- vendosa kontratat e punës, duke e kthyer teatrin në parametra ligjore dhe të konkurencës brenda llojit si kudo në Europë,
- sot teatri i operas, baletit, dhe ansamblit popullor ka statutin dhe rregulloren e brendeshme, natyrisht adaptuar për Tkobap e cila është e njejtë me atë të teatrit nacional te Zagrebit, Këto janë akte, që do të mbeten dhe për këtë kontribut ndjehem mirë,
- bëra realitet në kohë rekord premtimin/moton time, „Tkobap Albania shtëpia e gjithë artistëve shqiptarë të kudondodhur“, çdo muaj kemi patur të ftuar dy artiste të famshëm shqiptare, kengetare, instrumentiste, dirigjente apo kercimtare,
- krijova kombëtaren e baletit Shqipëri- Kosovë me shfaqje të përbashkët me dy kryeqytete Tiranë-Prishtinë, jemi përfaqësuar si kombëtare edhe jashtë kufijve tanë,
- ktheva teatrin e repertorit dhe katër fishova numrin e shfaqjeve duke patur rreth 180-190 shfaqje në sezon me buxhetin më të ulët historik. Treguam se jemi vërtetë institucioni më i rëndësishëm kulturor.
- krijova per here te pare repertor ne pronesi te teatrit me emra botërore dhe u vlerësuam si institucion edhe në festivale ndërkombëtare.
- krijova per here te pare „opera-studio“ per te zhvilluar artistikisht kengetaret e rinj lirike nen kujdesin e sopranos tone me fame Ermonela Jaho dhe ne bashkepunim me artiste te tjere kalibri.
- ansamblin popullor me drejtorin e ri artistik jam i bindur qe do te rrikthejne kohet e arta te kesaj pasurie kombetare.
- për herë të parë në historinë 60 vjeçare të teatrit u firmos memorandum bashkëpunimi me Kroacinë, Malin e Zi, Maqedoninë, Serbinë.
- Dhe ndoshta më e rëndësishmja ka ndodhur ditët e para të punës në 2013- ën...
Kur m’u kërkua nga Mirela Kumbaro, të shkurtoja trupat artistike me rreth 30-40%... Sipas meje ishte një kërkesë për sakatim, ose thënë më hapur shkatërim të teatrit një herë e përgjithnjë…
Refuzova kategorikisht dhe bëra me dije se përpara se kjo të ndodhte do të largohesha unë nga detyra.
Pas 3-4 muajsh debate, u tërhoq. Kam ndjesi jo të mirë sidomos kur kujtoj ate perjudhe, yryshin e disa njerëzve jo kompetent në MK të cilët me mendjelehtësi tragji-komike merrnin përsipër të çmontonin Tob-n, akt me pasoja shumë të rënda për artin shqiptar.
Teatri i Operas, baletit, dhe ansamblit popullor duhet shtuar për të qenë i plote, I vërtetë dhe jo të shkurtohet.
Lind pyetja çfarë do të ndodhte nëse do të ishte dikush tjetër në vendin tim në 2013 cili do të ishte sot fati i Tob-t?
Sikur vetëm kaq të kem bërë për teatrin, me mjafton ti them vetes se kam kryer misionin tim.
„Kam drejtuar pa u kompleksuar nga askush, qoftë dhe nga politika, këtu kam parasysh MK, këtë e tregova që ditët e para të punës“
Keni pasur lirinë e nevojshme sa ishit në krye të TKOB-it?
... apriori konsideroja se kam lirinë e duhur. Unë isha njëri nga ata që besuan verbërisht ne mundësine dhe shansin per ndryshim rrënjësor pas një tranzicioni te gjatë kaotik dhe kam drejtuar pa u kompleksuar nga askush, qoftë dhe nga politika, këtu kam parasysh MK.
Këtë e tregova që ditët e para të punës.
Pyetjes a janë munduar të më bllokojnë? … tashmë ska asnjë rëndësi, unë realizova të gjitha objektivat e mija. Isha i lumtur që në teatër u krijua atmosferë artistike elektrizuese dhe ne vrapuam të gjithë bashkë duke sfiduar veten, artistë, teknikë, administratë.
Kur krijohet atmosferë e tillë brenda institucionit, ka teatër, ndryshe ajo kthehet në godinë pa shpirt, që të mbyt.
Ishte sakrificë e madhe për Ju, që të lini Kroacinë dhe të ktheheni në Shqipëri për të kontribuar në ate kohë, kur ishte një teren i paqartë?
Përkundrazi, besova me zemër dhe isha aq tepër i motivuar e plot pasion për të dhënë kontributin tim për teatrin, saqë këtë kohë do ta ruaj si kujtimin më të çmuar të jetës time, sepse kjo force e madhe dashurie, pasioni, prodhon art dhe ndodh ndoshta vetem një herë në jetë… Unë vetë jam produkt i këtij teatri. Teatri i mjeshtrave tanë të pasionuar, i shumë brezave artistësh, që bënë historinë e Tob-it... Ndërsa sa i takon teren i paqartë, mjaft ti shpallje lufte mentalitetit të vjetër të monopolit, dhe ti hapej rrugë konkurencës së ndershme brenda llojit, çdo gjë tjetër ishte e lehtë për tu zgjidhur... dhe ja dolëm me sukses.
E them të paqartë, duke menduar, se mundet të ketë përzierje edhe politika nëpër vende kyçe të shoqërisë sonë?
... Shumë e saktë, dëmi më i madh që i është bërë institucionit ka ardhur vetëm nga politika, ky është rrezik permanet i cili mund të shfaqet kurdoherë, nga kjo pikpamje mendoj se periudha 2013-2016 do të mbahet mend pikërisht edhe për faktin se për herë të parë pas 60 vitesh institucioni iu kthye misionit të tij të vetëm, artit... kur vendoset një herë standarti është vështirë të justifikosh kthimin prapa.
Si e gjetët ate institucion?
... Tob ishte lënë në pikë të hallit nga të gjitha qeveritë e tranzicionit, gjendje skandaloze në infrastukturë, kushte pune për artistët dhe punonjësit aspak dinjitoze, duke lënë prej 26 vitesh institucionin më të rëndësishëm të kulturës në mëshirë të fatit. Ishte vetëm puna pasioni i artistëve që i mbajtën frymën teatrit për të mos u dorëzuar/shkërmoqur.
Infrastruktura e sotme e Teatrit të Operas dhe Baletit, Teatrit Kombëtar, Galerisë së Arteve, Bibliotekës Kombëtare është ajo e investuar në vitet '70-80-të. Jeni për të ndryshuar apo të mbetet ajo që është?
Ju bëj me dije se rikonstruksioni i Tob ka filluar, ide e KM Rama i cili e vuri në prioritetet e investimeve të qeverisë, por dhe nje kërkesë publike e imja sapo fillova detyrën. Shpresoj të mbaroj sa më shpejt pasi çdo vonesë është në dëm të nivelit artistik të trupave.
Z. Kerni, jeni primabalerin dhe baletmaestro i Teatrit të Baletit në Zagreb, braktisët normalitetin e jetës të artistit të suksesshëm në një metropol të Europës dhe pranuat të kthehet në Tiranën e metropolit dhe rrëmujës ballkanase si drejtor i ri i TOB me synimin për t’i kthyer dinjitetin e humbur këtij teatri e për ta bërë realitet ëndrrën e shndërrimit të tij në kult të Kulturës shqiptare dhe shtëpi të përbashkët për të gjithë artistët shqipfolës kudo që ata ndodhen. Papritmas u larguat. Pse ndodhi kjo?
... Qëndrova aq gjatë sa duhej. Bëra maksimumin që mund të bëhej për një kohë të shkurtër, tregova se kur punohet mirë me pasion dhe pastërti çdo gjë arrihet. Tregova se vështirësitë, tranzicioni i gjatë në këtë fushë është thjeshtë dhe vetëm për faj të politikës, (individëve në politikë të cilët e konsiderojnë tepsi pushtetin). Këtu dhe mbaroi koha për mua.
Unë isha atlet i garës 100 m, maratona është e komplikuar kërkon kompromise, nuk është garë për mua.
Pas Tiranës u kthyem përsëri në Zagreb, filluam punë menjëhere të dy, në të njejtin pozicion si para tre vitesh si unë dhe Dori. Dita e parë e punës ishte emocionuese, duartrokitje dhe përqafime nga i gjithë kolektivi, u ndjeva mirë në shtëpinë time... Rifilluam jetën normale në Zagreb, edhe pse të shkëputur për kohë të gjatë na u duk sikur nuk ishim larguar asnjë ditë prej qytetit, punës, miqëve tanë.
Jeni modest, mbi të gjitha profesionist. Jeni i mendimit, se intelektualët, që janë jashtë Shqipërisë është e pamundur të gjejnë veten në shtetin amë?
Nuk kam informacion për të patur opinion të saktë, mund të flas vetëm për eksperiencën time.
A ka nevojë, Shqipëria për shqiptarët më të mirë?
... Shqipëria është vend i vogël, shumë i bukur, me njerëz të mirë… gjatë kohës që isha në detyrë mendoja shpesh... me pak njerëz të përkushtuar dhe të pastër në drejtim, shumë shpejt bëhet vend i mrekullueshëm.
„Kosova urgjentisht duhet të ndërtoje Teatrin e Operas dhe Baletit“
Jeni i mendimit ende, se nuk ka shtet pa Teatër?
... po, vazhdoj të mendoj ate që kam thënë para disa vitesh në Prishtinë, Kosova urgjentisht duhet të ndërtoje Teatrin e Operas dhe Baletit, sepse pa këtë institucion kulturor nuk mund të quhet shtet normal. Ne për fatin tonë të mirë e kemi, jo për meritën tonë, na duhet vetëm ta mbajmë e ta çojmë më përpara.
Padyshim, se ju keni synuar, që ta shndërrojë në një tempull paqeje për artistët, në një metropol të kulturës të kontinentit europian, në një kryeqendër të Artit Shqiptar, kudo ku flitet gjuha shqipe. Por, nuk shkoi, sigurisht ashtu si e menduat ? Kishit përkrahjen e artistëve?
... përkundrazi, shkoi më mirë, më shpejt nga sa e mendoja, rezultatet flasin vet. Falë përkrahjes, bashkimit idealist të të gjithë artistëve si brenda dhe jashtë Shqipërisë, të cilët erdhën gratis, sepse besuan tek unë me zemër, dhe me zemer kontribuan pa shperblim, sepse buxheti i Tob-it ishte nëntë herë më i vogel se i Kosovës, pa bërë krahasim me teatrot e rajonit apo më gjerë… s’ja vlen se do të bëheshim qesharakë. Kur dhe ku në Shqipëri ka ndodhur ky fenomen solidariteti? Asnjëherë, askund, prandaj une sot ndjehem borxhli ndaj tyre. Mbetet për t`u parë nëse do të përsëritet dhe një herë ky bashkim shpirtërash...
Sigurisht, se Teatri i Operës dhe Baletit ka shumë sektorë dhe në të gjitha është ndjekur vetëm një princip, talenti vetëm talenti. Ku është arti shqiptar sot për sot?
Tob ka artistë të mrekullueshëm, asnjëherë s’ka për të vuajtur për talente të rinj, mjafton përkujdesje dhe punë profesionale. Energjite e reja artistike qe dolen gjate kesaj periudhe do te mbajne per kohe te gjate skenen e teatrit. Ky fakt flet me shume se cdo gje tjeter per principin qe eshte ndjekur, talenti vetem talenti. Gjithnje besoj do të kemi artistë dhe për vete por dhe për të tjerët.
Çka kujton nga specializimi juaj në Operan e Parisit dhe të Strasburgut?
Kujtoj si me shkuan mornica në gjithe qenien time kur hyra në Grand Opera, ishte ëndrra ime me sy hapur. Kur mendoja në Shqiperinë e asaj kohe se do vinte një ditë që mund të ushtrohesha me emra të mëdhenj të baletit botëror si Marie-Claude Pietragalla, Patrick Dupond etj, më dukej e parealizueshme... nga ana tjetër kujtoj torturën që kalova për të mesuar si punohet me profesionalizëm, disiplinë, orë të zgjatura... pra punë dhe jo fjalë pa fund.
Ne ishim mësuar të punonim me entuziazëm, zhurmshëm, pa disiplinë të mirëfilltë profesionale, edhe pse ishim të talentuar mungonte kultura e thellë profesionale.
Gjithashtu kujtoj vështiresitë që hasa në baletin modern sepse brezi im ishte fare i papërgatitur për këtë ballafaqim. Kisha dy rrugë, ose të lejoja t`më lëshonin nervat dhe të tërhiqesha, ose me durim të hyja në një transformim mental-kulturor dhe fizik, zgjodha rrugën e dytë për të sfiduar veten. Rezistova dhe ja dola.
Sipas disa burimeve që i kemi, në Operan e Strasburgut, drejtori i Operas ju ka propozuar, që të punosh aty si balerin?
Unë shkova në Francë për specializim me bursë të UNESCO-s të cilën e kam bërë në Operan e Strasbourg dhe Opera Garnier, Paris. Sapo me pa dr. i baletit të Operas Strasbourg më propozoi të qëndroja për kualitetet që ai shihte tek unë. Më spjegoi se ata kishin dy vende të lira dhe nëse unë do të isha dakord mund të bëhesha pjesë e trupës së baletit sapo të mbaroja specializimin, kështu që do të hapnin konkurs vetëm për një vend pune. Në atë moment nuk e kuptoja se po më jepej shans i madh, i kam kthyer përgjigje pozitive pas disa ditësh, pasi ramë dakord me Dorin (bashkëshorten). Por kur pash që ditën e audicionit erdhën me dhjetra kërcimtarë për një vend pune, sinqerisht vetëm atëherë e vleresova propozimin.
„Përveç këtij çmimi e shumë të tjerëve të përvitshëm për rolet e spikatur në Teatër, jam dekoruar dhe nga kryetari i Bashkisë së Zagrebit me “Pllaket i qytetit të Zagrebit”“
Keni edhe çmimin e “Artit Skenik” në Republiken e Kroacise. Çka do të thotë ky çmim për z. Kerni?
... Është vlerësim maksimal i një artistit shqiptar produkt “made in albania” në një vend të huaj. Përveç këtij çmimi e shumë të tjerëve të përvitshëm për rolet e spikatur në Teatër, jam dekoruar dhe nga kryetari i Bashkisë së Zagrebit me “Pllaket i qytetit të Zagrebit”. Asnjëherë nuk i kam dhënë rëndësi vlerësimeve por me kalimin e kohës kuptoj se të lësh gjurmë, sidomos atje ku je „fëmijë i adaptuar“, siç jam unë në Kroaci, është gjithmonë mirë.
Çka është baleti dhe teatri për Ty?
Baleti dhe teatri... Baleti? Do thoja, të gjithë artet në një të vetëm. Teatri? më lejoni tu citoj letrën që më ka dërguar një kolege, mikja ime me 1 gusht 2016:
“I dashur Ilir, edhe kur të ndjehesh i dërmuar, kujtohu se nuk ka asgjë më të bukur se misioni ynë… t’i jemi mirënjohes fatit që na mundësoi ti shërbejme teatrit që na dhuroi momentet më të bukura, emocionesh dhe lumturie, të cilat fisnikëruan përgjithmonë jetën tonë, dhe këtë pasuri nuk ta mer askush.”
Tani po jetoni në Zagreb të Kroacisë. Sigurisht, se përkrahja nuk po ju mungon edhe nga bashkëshortja juaj, e cila po drejton Bibliotekën Qendrore Shqiptare në Zagreb?
Është një rrugëtim i gjatë bashkë, ne jemi komplementarë. Vështirë se mund të kuptohet çdo punë e mirë, sukses imi, pa llogaritur pjesën më të madhe që i takon Dorit, por edhe unë jam munduar të jem pjesë inkurajuese e punës së mrekullueshme që ajo ka bërë dhe bën. Duhet thënë se është e përgatitur me aftësi dhe nivel të lartë të cilat i evidentoi edhe në periudhën kur ishim në Shqipëri duke qenë Drejtore e Departamentit të Krijimtarisë dhe librit në COD- Kryeministri.
Si e sheh jetën kulturore të bashkëkombasve tanë në Kroaci?
... mendoj se është pakica kombëtare nga më të organizuarat në Europë, ndoshta kjo vjen nga përkrahja, kujdesi që tregon shteti kroat për pakicat duke investuar etj, ndoshta se në përbërje të komunitetit shqiptar ka shumë intelektualë, që janë faktor i rëndësishëm në Kroaci, për rrjedhim ndikojnë në komunitetin e tyre mjaft mirë.
Çka kishin ndryshuar në organizimet që bëhen në Zagreb e gjithë Kroacinë?
... tu them të drejtën nuk jam angazhuar asnjëherë për arsye të punës time dhe s’mund të jap mendim për sa kohë aktivitetet i kam ndjekur nga jashtë.
Natyrisht gjithnjë mund të behet më shume por siç theksova është bërë punë e lavdërueshme.
Pushimet verore, do ti kaloni në Shqipëri apo diku tjetër?
... Nëse gjatë vitit ndodh të kemi disa ditë pushimi menjeherë bëhemi gati të kthehemi në Shqiperi, aq më tepër në pushimet e verës është e vështirë të mos ja kushtosh kohën familjes së madhe në Tirane, dhe kështu ka ndodhur për vite me rradhë, jemi me fat se nga Tirana është afër çdo skaj i vendit, ne bëjmë pushime të shkurtëra në bregdet duke ndërruar destinacion, pastaj kthehemi në Tiranë. Këtë rradhë përveç detit besoj duhet menduar të vizitojmë edhe veriun e Shqipërisë me bukuri të rralla natyrore.
Për fund të kësaj interviste, si e sheh të ardhmen e baletit shqiptar në Shqipëri?
Zakonisht i referohemi traditës për të gjykuar, dhe tradita tek ne është shumë e pasur, kështu që mund të them padiskutim se e ardhmja e baletit është e shkëlqyer nëse punohet mirë. Ne kthyem në normë konkurencën brenda llojit e cila gjeneroi energji interpretuese të mrekullueshme, duke thyer mentalitetin e vjetër të monopolit i cili mbahej me dhunë. U krijua tradita e shfaqjeve për të stimuluar krijuesit e rinj „Projekti Koreolabos“ si garanci e vazhdimësisë të këtij arti, edhe kjo ska sesi të mos vazhdoje dhe të zhvillohet më tej. Për mendimin tim periudha 2013-2016 ishte një kthesë shumë pozitive për baletin e Tob, për mënyrën si u punua, mjeshtrat që punuan, për repertorin e gjerë nga klasikja deri tek baleti kontemporan. Sot CV-ja e baletit shqiptar ka shtuar emra krijuesish me renome botërore, pasaportë për t`u përfaqësuar në çdo skenë.
Në këtë rrugë ku hyri trupa e baletit te Tob-it renditet si e barabartë me çdo trupë tjetër, s’ka sesi të mos vazhdohet në këtë rrugë, ajo është e vetmja.
I nderuar, flm shumë edhe njëherë dhe për shumë herë për kohën. Ju dëshiroj suksese të tjera dhe deri në takimin tjetër, gjitha të mirat.
Ju falënderoj edhe juve dhe përshëndes të gjithë lexuesit tuaj kudo që ndodhen. Intervistoi: Dashnim HEBIBI, Zagreb
