Ruajtja e gjuhës së Arbërit në Italinë Jugore, ka ndodhur si një proces natyror, pasi që nëpër shtëpitë arbëreshe është folur shqip.
Kështu ka thënë në një intervistë për KosovaPress albanologu arbëresh Giovanni Bellusico, i cili ka ardhur në Prishtinë për të ndjekur seminarin e Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare.
Bellusico thotë se përfaqëson një seri të madhe arbëreshësh që kanë ardhur qysh prej viteve të 70-ta për të ndjekur seminarin e Gjuhës Shqipe.
Ai ka vlerësuar seminarin duke e konsideruar atë si ambasadorin më të mirë për albanologjinë në botë, madje, shpreson që tradita e seminarit të Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare të vazhdojë me kushte edhe më të mira nga ato që janë sot.
Bellusico: Një pjesë e arbëreshëve janë bërë pedagog në universitetet italiane
“Ka disa vite që vijë këtu në Kosovë, në Prishtinë. Kam ndjekur edhe një seminar në 96-ën, kur kushtet ishin jo shumë të mira këtu. Përshtypjet janë gjithmonë shumë, shumë të mira. Seminari vazhdon me një traditë të gjatë dhe ka shumë persona që vijnë nga vende të ndryshme të botës. Unë si italian, por sidomos si arbëresh, përfaqësoj një seri të madhe arbëreshësh që kanë ardhur këtu prej viteve 70-të për të ndjekur seminarin. Një pjesë e tyre janë bërë edhe pedagog në universitetet italiane”, tha ai.
Ai ka treguar se së pari ka folur shqip, ndërsa thotë se italishten e ka mësuar në shkollë.
Bellusico: Arbërishtja ka qenë gjuha ime e parë, para italishtes
“Jo nuk ka qenë e vështirë,ishte gjuha e vendit, domethënë si në të gjitha vendet, është gjuha që fëmijët mësuan. Unë për shembull mësova gjuhën e vendit, e fshatit tim sepse linda në fshat, linda në një familje arbëreshe ku përdorej arbërishtja dhe arbërishtja ka qenë gjuha ime e parë, para italishtes. Unë italishten, brezi im e ka mësuar në shkollë italishten, nuk ishte gjuhë e përdorur në shtëpi”, tha ai.
E se gjuha shqipe mësohet edhe në universitetet italiane, albanologu arbëresh thotë të ketë madje edhe italianë që ndjekin mësimet e shqipes.
Bellsico: Kemi disa universitete në Itali ku jepet shqipja
“Nga pikëpamja shkencore kemi disa universitete në Itali ku jepet shqipja, edhe si gjuhë edhe si letërsi. Dhe pastaj ka katedra në Kozencë, në Palermo, në Napoli, në Romë, në Venecia ku ka jo vetëm studentë arbëresh por edhe studentë italianë që ndjekin kurse të gjuhës dhe disa prej tyre pastaj zgjedhin të bëjnë tema përkatëse për të mbaruar karrierën e tyre universitare”, tha ai për KosovaPress.
Mirëpo, Bellusico shpreh shqetësimet e tij sa i përket rënies demografike në disa fshatra të Italisë Jugore, gjë që sipas tij, paraqet rrezik për gjuhën por edhe kulturën arbëreshe.
Bellusico: Rënia demografike rrezik për gjuhën dhe kulturën
“Ka fshatra ku gjuha shqipe ruhet më mirë, disa fshatra të tjerë që janë italianizuar shumë pak dhe disa të tjera që janë në një situatë të themi jo shumë të mirë sepse nuk ka folës të rinj. Brezi i ri është shumë i vogël, do të thotë janë shumë pak folës dhe kur dihet që një kulturë në një vend ku nuk ka folës të rinj ka rrezik që të zhduket jo vetëm gjuha, por edhe kultura e vendit”, tha ai.
Ai shprehet i bindur se gjuha shqipe do të pësojë ndryshime brez pas brezi, ashtu sikurse që ka pësuar ndryshime nga koha e Gjon Buzukut.
Bellusico: Shqipja do të ndryshojë, ashtu siç sot ndryshon nga ajo e Buzukut
“Ne arbëreshët kemi huazime nga greqishtja, kemi huazime nga sllavishtja, kemi huazime sidomos nga italishtja, pak huazime nga turqishtja sepse ne jemi shpërngulur sapo turqit kishin mbërritur në Ballkan dhe kështu nuk kemi huazime nga turqishtja siç ka shqipja sot. Mendoj se nuk është argument që na intereson si gjuhëtar, fakti se duhet të krijohen neologjizma nga brumi i shqipes, folësit flasin gjuhën dhe sipas përdorimit gjuha formohet brez pas brezi. Pas disa brezash gjuha shqipe do të jetë shumë ndryshe nga e sotmja, ashtu siç është sot ndryshe nga gjuha e Buzukut”, tha ai.
Ndryshe, arbëreshët u vendosën në Itali në shekujt e pesëmbëdhjetë dhe tetëmbëdhjetë, pas vdekjes së heroit kombëtar shqiptar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu dhe pushtimit gradual të Shqipërisë dhe të gjithë Perandorisë Bizantine nga osmanët.
