Francezët kan një shprehje: “Nuk ndërtohet mbi boshllëk!’’ periudha 26 vjeçare pluraliste tregoi se vendi i jonë nuk vuni themelet e shëndosha për nji shtet shqiptar të së drejtës , dhe nji shoqëri demokratike fuksionale. Në këto ditë të protestës dy mujore të shqiptarve ndërmend më sillet çdo ditë historia e një patrioti shqiptar Ziso Vangjeli i cili besoi në “komunizma”. Plaku Ziso Vangjeli ishte shkolluar në Amerikë dhe gjatë luftës kishte zbarkuar në Normandi si oficer amerikan. Historian dhe ushtarak punoi në Paris pastaj kthehet në një klub kulturor dhe ju dha të kthehej në Shqipëri. Sëmundja e dashurisë për atdhe.
Sipas bisedimeve paraprake do të punonte si pedagog . Ja fali shtetit shqiptar gjithë biblotekën e tijë. Por përfundon në burg. Dhe në sallën e gjygjit ai nuk do të i përgjigjiej akuzës së prokurorit komunist por do të ligjëronte një mesazh për të ardhmen e shqiptarve:- Kur të bjerë” komunizma”, -tha se do të bjerë “patjetër” ne do të vuajmë më pas me dekada prej hibridit. Komunistët janë të sofistikuar në politikën e kuadrit. Bijtë e të kuqve do të vijojne etërit. Ajo përzjerje zelli dhe inati, here i fshehtë e here i hapur për etërit e kuq që spatën fuqi dhe mend të ishin të pëjetshëm, do të i bëjnë më dinakë dhe më të liq. Nga kundërshtarë e tyre që i urrejnë për vdekje, do të u vjedhin idetë , projektet dhe deri sloganet e do të i propogandojnë më mizorishtë për ti vënë ato në jetë, gjoja si amanete.. (Shifni sloganet e “Rilindjes” sot “Për një Shqipëri europiane” etj slogane propagandistike .) dhe do të kërkojnë me çdo çmim zhdukjen e zotërve të këtyre ideve.
Do të kërkojnë pushtet të pamerituar si trashgimtarë , si zanatçinj të kuq, dhe kundërshtarët do ti durojnë sa për sfond. Do të kërkojnë të bëhen ata pronarë dhe që të mbrohen do të bëjnë atë politikë që etërit e tyre e rroposën ose e luftuan gjithë jetën si bolshevikë të trashë. Kundërshtarët e të kuqve në Shqipëri ç’kanë mbetur pas kasaphanave dhe të rinjtë që do të dalin , janë pa përvojë dhe kështu do të sundojnë te ne hibridi. Gjatë, mjaftë gjatë. Hibridët janë si monstrat. E për të luftuar ato duhet qënë si ata. Do të jetë më keq ca kohë e njerzit do të mendojnë diktaturën si zgjidhje. Burg i detyruar . Liri e detyruar. Kaos dhe llum. Pra pas denimit me burg populli do të denohet me liri qorre. Liria qorre është denim. Se ne nuk do të dime ç’t’i bëjmë asaj si një gjeje të tepërt.
Do ta përdhunojmë si barbarët. Unë nuk do të jem atëhere . Ju do të jeni: Mbahe mend dhe kujtojmë. Ske ç’bën jo. Veç kujtojmë mua plakun. Nuk jam unë njeri, kundër komunistëve, jane komunistët kundra njeriut. Kështu përfundon fjalën e mbrotjes në gjygjin komuniste Ziso Vangjeli. E këtë ligjëratë plaku i urtë profesori, historian, dhe ushtaraku i mire e bëri para gjysëm shekulli. Dhe që vertetohet sot, si para 50 viteve kur e shqiptoi në sallën e gjygjit plaku i urtë. Ky ka qënë trashëgimi që na la komunizmi në vendin tone, nga i cili do të ndërtohej Shqipëria e re demokratike; e plagët e hapuna nga “diktatura e proletariatit” mbeten të hapuna , dhe na ndjekin kamba –kambës. Kjo “tragjedi e pameritueme” u dyfishue nga mungesa e traditës demokratike në vendin tone… larg nga Europa.
Mbas 26 vjet “tranzicioni” që akoma vazhdon, duket sikur kemi arritë pikën ma të ulët në qeverisjen e vendit, dhe kemi ra në nji pellg imoraliteti që kërcënon me u revelue “i pashërim”. Kemi shkelë pragun pa kthesë të humbjes së besimit në “njeriun”; nuk besojmë njeri, nuk përfillim njeri, përpiqemi të varrosim tjetrin në përpjekje me ngritë veten tonë…. Ashtë krijue nji atmosferë e sëmurë në shoqëninë tonë shqiptare. “Diçka qelbet në Danimarkë”, deklaronte Hamleti. E përpara kësaj shurdhmërie a duhet të heshtim? Sot atdheu i jonë vajton për një udhëheqje serioze, fisnike e thellësishtë demokratike, me rrënjë të thella në traditat e kombit tone. Revolta e shqiptarve në këtë 64 ditësh jep kuptimin filozofik e praktik të kuptojmë se një rend publik demokratik dhe i qëndrushëm kërkon kryesishtë :“pushtet” dhe “moralitet”. Ne shqiptarët nuk duhet të i lejojmë vetes të fundosemi në humnerën e shprehejes :”tani është vonë” dhe flas për ata shqiptarë që nuk e ndjejne veten fajtorë.
Cadra e lirisë, është ndenje pafajsie që krijon revoltën , akt guximtar që sjell lirinë. Misioni i votës së lirë asht një përgjegjesi e paevitueshme për botën ku jetojmë. Këtu lind shpresa për një nji jetë që nuk është skllavëri,. Së bashku, të gjithë ngrihemi nalt e fitojmë betejën morale: shpresën për të gjithë ata që kërkojnë lirinë, pa lejue që fitorja e përbashkët të kthehet në tragjeditë tona individuale , si në komunizëm. Sot shqiptarët janë të djegun për liri e demokraci. Shqiptarët janë të sigurtë që, nëse e tashmja është në duar të oligarkëve të pseudopushtetit në Shqipëri, e ardhmja i takon lirisë dhe demokracisë, republikës së re për të gjithë. Kjo andërr nuk shuhet dhe do të bëhet realitet. Ejani në vete, o shqiptarë! ( Faik Konica)
