Qyteti i Kumanovës ka një histori të gjatë e cila daton nga krijimi i kohës dhe jetës.
Banorët e pare të këtij qyteti kanë qenë Ilirët. Ilirët nuk ishin banorë vetëm të këtij qyteti por ata popullonin mbarë Gadishullin Ballkanik.
Në këto vende flitej pothuajse e njëjta gjuhë sikurse gjuha e sotshme Shqipe. Me rendësi është të përmendim se Pellazgët dhe Ilirët ishin banorët autokton të këtyre anëve Ilirët lanë pas artefakte të cilat dëshmojnë dhe prezantojnë një civilizim inteligjent.
Në kohën e Ilirisë, Kumanova grindej në provincën Dardane. Dardania ishte njëra ndër krahinat më të mëdha Ilire. Besohet se edhe fiset tjera Ilire siç janë fisi Peon dhe fisi Narop jetonin në Karadak dhe Kumanovë. Fisi Narop besohet të jetë si nën fis Dardan. Artefaktet provojnë se rrethi i Kumanovës ishte rreth me plot gjallëri jetë gjatë kohës antike. Ilirët ndërtonin qytetet në vende të volitshme për jetës. Ilirët ndërtonin qytetet afër maleve, ose në udhëkryqe kryesore.
Kumanova gjendet në rrugën e lashtë që në atë kohë lidhte rajonin e Panonisë me atë të Pontis. Në mitologji, Dardani ishte djali i Ilirit. Enkelei, Autarieusi, Maedusi, Taulanti, dhe Përhaebusi ishin djemt e Ilirit. Në bazë të etimologjisë, emri Kumanova është emër Ilir.
Populli Sllav tentuan të ndryshojnë kuptimin e emrit. Sllavo Maqedonët duke mohuar ekzistimin shekullor të Shqiptarëve dhe Ilirëve në këto rajone shpifën një hipotezë se gjoja emri Kumanovë rrjedh nga fisi Kuman që paska jetuar në dhe përreth Kumanovës.
Disa Shqiptarë të “ndershëm” të paguar nga shteti përmbanin këtë ide dhe tentuan ta bindin popullsinë Shqiptare të Kumanovës duke e mohuar autonomin dhe aborigjinalitetin e popullit Shqiptar dhe Ilir të këtij rajoni.
Sllavët me të gjitha forcat e tyre mohojnë se Shqiptarët kanë prejardhjen nga Ilirët dhe fabrikojnë ide që tentojnë të falsifikojnë historinë e vërtet.
Me e fundit ishte fabrikimi i historisë me Enciklopedinë shovene dhe nacionaliste dhe pansllaviste e cila i shpall luftë popullit Shqiptar jo vetëm ne Kumanovë dhe vend por gjithë Shqiptareve.
Ideja se fisi Kuman ka jetuar ne Kumanovë është e gabuar dhe fabrikim dhe shpifje sllavo maqedone. Pasardhësit e Kumanëve janë Oguzet, dhe pasardhësit e Oguzeve janë Osmanlit ose Turqit e sotshëm. Njoftohu me fisin Kuman i cili ku ka jetuar ka lëne gjurma dhe artefakte sikurse avaret ne Hungari, Rumuni, Ukrainë por jo ne tokat tona. [dar2]
Vizitat e e ndryshme nga ata që e “shkruan “ historinë e Kumanovës ishin Pukvil 1800 , Gomera 1810, Dupiçanin 1835. Bue 1838, Papadopulos 1856 Hanh 1862, Hadzi Vasiljevi? 1865, Timaev 1865Hara?ki’s List 1868, Bjankoni 1885 ,Novakovi? 1886 , Petrov1886 Sal-Name 1887,Veselinovi? 1887.Gop?evi? 1889 [dar3]
Miku Feri Arifi që i bëri fotot me shkroi :” I nderuari Fahri sot isha në Kumanovë, me qëllimin e vetëm për me i fotografua pllakat u gurëve me mbishkrimet në ato pllaka gurësh. Në disa prej atyre pllakave, vetë e kam lexuar mbishkrimin ‘Dardanio’ tani ato pllaka, me mbishkrimin ‘Dardanio’ janë larguar nga vendi ku i kam parë para 2-3 vjetët e kaluara ;dhe ja çka gjeta në oborrin e muzeut të Kumanovës. Po ju dergoj fotografite që i kam krijuar sot “
Kumanovë , te raft pika ,mos e le te kaluarën tënde nder duar te mohuesve dhe shtrembëruesve të historisë.
