Eva kafshoi mollën, Pandora hapi kutinë dhe kurioziteti vrau… Hej çfarë ka prapa asaj dere?
Kurioziteti është një forcë e madhe – një që mendohet se shkaktoi Rënien, GPS-in, si dhe ndoshta disa fatalitete – por nuk është tërësisht e qartë përse njerëzit janë kaq shumë kuriozë. Mund të mendosh se kurioziteti i lindur nxit zbulimet, që nga ana e tyre përmirësojnë shanset tona për mbijetesë, ose të paktën na përmirëson jetën. Ndërkohë që kjo është padyshim e vërtetë, një eksperiment i fundit sugjeron që kurioziteti, në fakt e ka një anë të errët: edhe atëherë kur kemi arsye të forta të mendojmë se kurioziteti mund të na ndihmojë, ne qeniet njerëzore sërish i jepemi mollës proverbiale.
“Përse qeniet njerëzore, përfshirë shkencëtarët, kërkojnë informacion, duke përfshirë edhe informacion se si të manipulojmë gjenomin njerëzor dhe si të zhvillojmë armë të reja të shkatërrimit në masë?”, pyesin studiuesit e marketingut, Kristofer Hsi dhe Bauen Ruan, në revistën “Shkenca Psikologjike”. Nuk është thjeshtë që të marrim vendime më të mira në të ardhmen – ne kërkojmë gjithfarësoj informacionesh që janë pak a shumë të kotë, përveçse ndoshta si argëtim.
Përse njerëzit kërkojnë informacion?
Hsi dhe Ruan dëshironin të dinin se sa larg mund të shtynin atë pyetje: A mundet që kurioziteti të na vërë përfund, edhe atëherë kur nuk ka vlera argëtuese? Për ta zbuluar, ata kryen katër eksperimente, në të clët pjesëmarrësit kishin opsionin të kënaqnin kuriozitetin e tyre, që në rastin më të mirë do të prodhonte një rezultat neutral, dhe në rastin më të keq do të dhimbte vërtetë shumë – në dy prej eksperimenteve stilolapsat ishin të lidhur me energji elektrike për t’u dhënë mbajtëse tronditje 60-voltëshe.
Në një eksperiment veçanërisht të tmerrshëm, 53 studentë kolegji u ulën përpara ekraneve të kompjuterëve, ku kishte etiketa me shkrimet: “thonj”, “ujë”, ose “?”. Kur klikoheshin, e para bënte zhurmën e thonjve që çirrnin një dërrasë të zezë, ndërsa e dyta tingullin e ujit që hidhej në një enë. Butoni “?” luante ose njërin tingull, ose tjetrin, ndonëse pjesëmarrësit nuk e dinin se cilin. Disa studentë kishin vetëm 4 butona “?” ndërsa të tjerët kishin 44.
Nëse kurioziteti do të shërbente vetëm për të na sjellë përfitime, thotë Hsi dhe Ruan, atëherë njerëzit nuk duhej të shtypnin shumë butona “?”, sepse rezultati më i mirë do të ishte thjeshtë të dëgjonin ujin që derdhej në enë. Megjithatë, të përballur me më shumë pasiguri – 44 butona “?” – pjesëmarrësit shtypën mesatarisht 39 butona. Në situatën më të sigurtë – vetëm katër butona “?” – studentët shtypën vetëm 28 butona, gjë që sugjeron se njerëzit ishin të gatshëm të dëgjonin një tingull të pakëndshëm, për asgjë më shumë se sa thjeshtë për hir të kërshërisë.
“ne nuk themi që individët nuk duhet të kënaqin asnjëherë kuriozitetin e tyre, dhe ne e kuptojmë që kurioziteti mund të na shpjerë drejt njohurive të vyera”, shkruajnë Hsi dhe Ruan, “por ne duam gjithashtu të japim një argument të kundërt – kurioziteti nuk është gjithmonë dobiprurës”. Kjo është një gjë që ndoshta fizikani dhe udhëheqësi i Projektit Manhatan, Robert Openhaimer, do të kish dashur ta zbulonte më herët. Dhe sa për Evën, idiomën e maces e kështu me radhë? Epo, a nuk jeni pakëz kuriozë?/ bota.al
