Analistët thonë se retorika e fundit e nxehtë mbi ndryshimin e mundshëm të kufijve do të ndikojë në popullaritetin e presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe të homologut të tij Hashim Thaçi, por ndoshta jo mjaftueshëm për t’i larguar ata nga posti që mbajnë.
Analistët mendojnë se shkëmbimi intensiv i deklaratave të kohëve të fundit për korrigjimin e kufijve midis Serbisë dhe Kosovës do të ndikojë në popullaritetin e të dy presidentëve.
Emilija Brkiq nga Qendra për Zgjedhje të Lira dhe Demokraci me qendër në Beograd, CeSid, tha për BIRN se deklaratat e fundit të Vuçiqit mbi Kosovën do të ndryshojnë qëndrimin e tij publik.
“Por jo ndryshime që janë drastike në një nivel që do të ndryshonte krejtësisht pozitën e tij dominuese,” nënvizoi Brkiq.
Duke pasur parasysh se ky është një vendim strategjik me rëndësi të madhe si për Serbinë dhe për të gjithë rajonin, shtoi Brkiq, mund të pritet që pasojat e tij të ndihen përsa i përket mbështetjes që ka Vuçiq.
“Fakti është se është e pamundur që pasojat e zgjidhjes së një çështjeje të tillë të madhe që ndau publikun serb të mos ndihen në jetën e partisë – në kuptimin e ricaktimeve të vogla si midis votuesve ashtu edhe brenda partisë qeverisëse progresive,” shpjegoi Brkiq.
Vuçiq tha për gazetën serbe Vecernje novosti më 10 gusht se “ne duam kufij të qartë, jo të përkohshëm si sot, në të cilën tjetër gjë është shkruar dhe tjetër gjë kemi në terren”.
Vuçiq tha se kur nuk është e qartë se çfarë i takon secilit, “kjo është gjithmonë një burim konfliktesh të mundshme”.
Retorika e Vuçiqit në lidhje me Kosovën ka qenë e ndryshme gjatë viteve, duke filluar me deklarata duke u zotuar se Partia e tij Progresive Serbe nuk do ta “dorëzonte” Kosovën nëse ajo vinte në pushtet.
Ai e përsëriti këtë këmbëngulje pasi partia e tij fitoi zgjedhjet e përgjithshme të Serbisë në maj 2012.
“Politika e qeverisë së re të udhëhequr nga Partia Progresive nuk do ta njohë Kosovën,” tha ai në korrik atë vit, sipas Deutsche Welle.
Megjithatë, në javët e fundit ai ka hedhur mundësinë e një lloj “korrigjimi kufitar” si pjesë e një marrëveshjeje përfundimtare për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën.
“Do të shohim nëse korrigjimi i kufijve do të ketë mbështetjen e popullit apo jo, por unë mbështes rikufizimin me shqiptarët,” tha Vuçiq për gazetarët gjatë një ngjarjeje në qytetin serb të Sidit më 9 gusht, njoftoi agjencia e lajmeve serbe.
Vuçiq ka sugjeruar që një propozim përfundimtar mbi Kosovën të vendoset në një referendum. Më 7 gusht, ai premtoi përsëri se qytetarët serbë do të përfshihen në vendimmarrje.
“Njerëzit do të informohen për të gjitha faktet. Ata do të duhet të komentojnë në një mënyrë shumë të qartë dhe të saktë mbi një marrëveshje të mundshme që ne mund të arrijmë një ditë,” tha ai në një konferencë për shtyp, njoftoi N1 TV.
Por edhe nëse popullariteti i tij merr një goditje, dominimi politik i Vuçiqit si udhëheqësi i vendit duket i patundur, brenda dhe jashtë Serbisë.
Brkiq tha se mbështetja e madhe mediatike, e jashtëzakonshme materiale dhe burimet njerëzore dhe një opozitë e dobët “e bëjnë Vuçiqin bashkëbiseduesin e vetëm relevant për partnerët perëndimorë”.
Kjo do të thotë se është “joreale të pritet që këto ndryshime të çojnë në ndryshime serioze në skenën politike, ose do të ndryshojnë trendet ekzistuese”, shtoi Brkiq.
A do ta ndjejë trysninë Thaçi?
Me deklaratat e tij të fundit mbi “korrigjimet kufitare”, presidenti Hashim Thaçi është bërë figura politike më kontroverse midis shqiptarëve, tha gazetari Agron Halitaj nga Prishtina.
“Por kjo nuk do të thotë se ai po shijon popullaritet pozitiv. Përkundrazi,” tha Halitaj për BIRN.
“Populli nuk është aq i marrë sa t’i besoj një përralle aq të bukur se Kosova do t’i zgjeroj kufijtë e saj duke e marrë Luginën e Preshevës, ndërsa nuk do të lëshoj asnjë pëllëmbë në veriun e vendit të banuar me shumicë serbe”, shtoi ai.
Thaçi ka habitur bashkatdhetarët e tij dhe ka zemëruar disa parti opozitare duke përcjellë një sërë mesazhesh të dyshimta dhe të përziera mbi temën e ndarjes.
Ndërsa e mohon mundësinë e shkëmbimit të tokave mbi baza etnike me Serbinë, Thaçi në të njëjtën kohë e ka quajtur mundësinë që Kosova të marrë shumicën e zonave etnike shqiptare të Serbisë jugore “të realizueshme”.
“Demarkacioni dhe korrigjimi i kufijve do të diskutohet,” tha ai më 2 gusht, “edhe pse realizimi i aspiratave serbe për ndarjen e Kosovës nuk mund të vendoset brenda kornizës së korrigjimit të kufijve, në asnjë rrethanë apo për asnjë çmim.”
“Ndërkohë, mendoj se kërkesa institucionale e përfaqësuesve të Luginës së Preshevës për t’u bashkuar me Kosovën është shumë e realizueshme dhe e pranueshme për ne,” shtoi ai.
Por Halitaj vuri në pikëpyetje qëndrimin e Thaçit ndaj shqiptarëve që jetojnë në Serbinë jugore gjatë dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja midis Prishtinës dhe Beogradit, i cili filloi në vitin 2011.
“Që nga fillimi i dialogut, shtatë vjet më parë, Thaçi nuk ka dhënë asnjë provë të vetme se ai është i angazhuar në zgjidhjen e çështjes së shqiptarëve në Luginën e Preshevës, ndërkohë që përfaqësuesit e asaj pjese të Serbisë kanë kërkuar gjithmonë reciprocitet përsa i përket të drejtave të tyre, (t’i bëjnë ato të barabarta) me të drejtat që Kosova i ka dhënë serbëve,” tha Halitaj.
“Tash kur procesi i dialogut është kah fundi dhe kur priten kompromise të reja nga pala kosovare, Thaçi synon ta bëjë me lehtë të pranueshme dhënien e një autonomie substanciale për serbët e veriut, duke i ruajtur kufijtë kushtetues të shtetit, sipas parimit: As Kosova- Luginën, as Serbia- Veriun e Kosovës”, shtoi ai.
Në vitin 2012, kur Thaçi ishte kryeministër, Kuvendi i Kosovës miratoi një rezolutë që autorizon kryeministrin të udhëheqë dialogun.
Megjithatë, kryeministri aktual Ramush Haradinaj duket i pa interesuar të marrë përsipër drejtimin e bisedimeve, ndërsa opozita e ka akuzuar Thaçin për “uzurpim” të procesit pa pëlqimin e parlamentit.
Muajin e kaluar, Thaçi ftoi përfaqësuesit e opozitës kosovare të merrnin pjesë në fazën përfundimtare të dialogut me Serbinë, duke themeluar ekipin negociues, ekipin strategjik dhe komisionet e përbashkëta për të punuar në çështjet që priten të trajtohen gjatë bisedimeve.
Megjithatë, partitë e opozitës, sidomos Lidhja Demokratike e Kosovës, Vetëvendosja dhe Partia Social Demokrate, e refuzuan ofertën, duke thënë se Thaçi nuk ka as autoritet as legjitimitet për t’i ftuar ata në tavolinë.
Ndarja e Kosovës apo shkëmbimi i territoreve është ndër rezultatet më pak të dëshiruara për publikun e Kosovës, sipas një sondazhi të publikuar muajin e kaluar nga një organizatë me qendër në Prishtinë, Instituti Demokratik i Kosovës.
Anketimi mbi dialogun tregoi se një 78 për qind e të anketuarve nuk presin një marrëveshje përfundimtare midis Kosovës dhe Serbisë e cila përfshin shkëmbimin e territoreve, ndërsa 84 për qind “nuk do ta pranojnë” ndarjen e Kosovës.
“Çdo ndryshim i kufijve mund të shkaktojë reaksione zinxhir në të gjithë Ballkanin duke ndikuar në paqen dhe stabilitetin në përgjithësi,” tha për BIRN Jeta Krasniqi nga Instituti Demokratik i Kosovës.
Ndërkohë, Halitaj shikon rrezikun që situata të përkeqësohet, ose në Kosovën veriore me shumicë serbe ose në Luginën e Preshevës me shumicë shqiptare në Serbinë jugore.
“Ky skenar mund ta mbajë Thaçin si lojtarin kryesor në lojë për shumë vite të tjera,” tha ai.
