Luleylli* (emri shkencor: leontopodium alpinum, Colm. ex Cass), në komunitetin tonë bjeshkatar i njohur edhe si ylli alpin, është bimë barishtore shumëvjeçare, me gjethe e kërcell me push të bardhë e të butë si pambuku. Lulesa e vërtetë, e verdhë, e kësaj bime është e rrethuara nga gjethet heshtake me push të dendur në formë ylli pesë deri pesëmbëdhjetë cepash.
Falë kërcellit e gjetheve pushatake, dhe lulesës së veçantë, këtë bimë mund ta dallojnë lehtësisht edhe ata që e shohin për herë të parë në natyrë.
(* Emërtimi sipas “Fjalorit të gjuhës së sotme shqipe”; luleýll,-i: emër i gjinisë mashkullore).
Fotografia: luleylli në vendin tonë, fotografuar nga Deni Hameli
në Bjeshkët e Nemuna.
Luleylli akoma rritet në natyrë, në lartësi të mëdha dhe shpesh në vende të vështira për t'u arritur, ndërsa gjatësia e saj arrin mbi 20 centimetra. Në vendin tonë ajo mund të gjendet sidomos në Bjeshkët e Nemuna.
Kjo specie bimore në “Listën e kuqe të florës vaskulare të Republikës së Kosovës” është e renditur në kategorinë “e rrezikuar në mënyrë kritike - (critically endangered - CR)”. I zhdukur në natyrë” është kategorizimi i rradhës.
Ky kategorizim është i bërë sipas kritereve të listës së kuqe globale të IUCN`së dhe bazohet në shkallën e rënies, madhësinë e populacionit, hapësirën e shtrirjes gjeografike si dhe në vlerësimin e fragmentimit të shtrirjes së species së vlerësuar.
Andaj, “Lista e kuqe e florës vaskulare të Republikës së Kosovës” është e rëndësishme sepse ajo e përqendron vëmendjen e të gjithëve që merren me mbrojtjen e natyrës në drejtim të rëndësisë që ka kërcënimi i biodiversitetit, ajo zbulon ato lloje të cilat kanë nevojë për masa mbrojtëse (në këtë rast luleylli) dhe vë bazat e të dhënave për mbikëqyrje të mëtejshme.
A e keni ditur, që...
• ... origjina e luleyllit, simbolit absolut të Alpeve dhe të bjeshkatarëve, ndodhet në vargmalet më të mëdha të Tokës, në Himalaje.
• ... petlat e bardha të luleyllit janë gjethe, të cilat e rrethojnë lulesën e saj të vërtetë.
• ... luleylli është një bimë e lashtë mjekësore dhe terapeutike e njohur si "lulebarku", ngase dikur është përdorur për të lehtësuar ankesat gastrointestinale.
• ... fijet e bardha të luleyllit i reflektojnë rrezet e diellit dhe kështu e mbrojnë atë nga tharja.
Meqenëse luleylli është tejet i rrallë dhe rritet në lartësi e në vende të vështira, atë mund t`ia sjellni të dashurës tuaj të zemrës, më të mirës, të Bukurës së Dheut, si provë të veçantë dashurie, por mjerisht vetëm në fotografi.
Më 02 tetor 2020, Abdurahim Abdushi, alpinist