Poezia është një përrallë nostalgjike me dallgë frymëzimesh e detra sentimentesh. Shpirti i Dajës është plot nostalgji për diçka të lartë e të ndritur. Komunikimi, zemërgjerësia dhe guximi janë cilësitë elementare të shpirtit të tij. I këtillë është Daja që lanson kushtrimin: Dëgjoni zemrën time! Shkrimet e poetit prekin të gjitha fushat e jetës, pa munguar edhe aspekti patriotik si vlerë e çmuar kombëtare, thekson Ramadan Luzha në një koment të tij. Duke shkruar për të kaluarën tonë, poeti lë gjurmë te gjeneratat e tashme dhe të ardhme, duke e përshkruar mënyrën se si ka jetuar populli ynë, dhe si ka luftuar që ne të gëzojmë lirinë.
Historia e poezisë nuk mësohet por përjetohet. Shkalla e parë e njohjes historike është aktualizimi i një përjetimi. Për autorin e kësaj vepre nuk shuhet as jeta, as dashuria, as frymëzimi. Muza e tij është e dashura e tij, zana e lëndinave të Sërmnovës. Ai ëndërron malet, bjeshkët, rrugët, luginat, lëndinat e shtigjet. Dhe e kujton dashurinë e saj: Dhe shpirti për ty më digjet. Ai shkruan për shqetsimet e mërgimit, për botën e dashur, për vendlindjen dhe atdheun. Në libër nuk mungojnë as poezitë e dashurisë dhe as ato me tematikë patriotike. Në jetën e tij ekzistojnë burime të pakufsihme energjie, që nga natyra e njerëzit, deri te fenomenet normale e paranormale, që nga shpirti deri te fjalët që defilojnë në bibliotekën e sentimenteve tona.
Poezia është mbretëresha e dashurisë së përjetshme. Shkrimtari është një krijues monumentesh letrare dhe morale. Jeta ka kuptim dhe kuptimi ka jetë. Sadulla Zendeli-Daja është prezent në destinet e atdheut dhe ai ndikon që jeta të përfitojë kuptim në hipostaza të ndryshme. Për çdo ditë, duke u ngjitur, ai afrohet pranë zhurritjeve të mëdha bashkëkohore, duke mbajtur shëmbëlltyrën e botës së ëndërruar përmes kohës së tij, duke qëndruar kështu në ballë të turmave, njësoj si dëshmorët e kombit.
Pa poetë dhe pa heronj, historia duket e ftohtë. Daja e këndon këngën e tij për jetën e saj. Ai ëndërron malet, bjeshkët, rrugët, luginat, lëndinat e shtigjet. Ai shkruan për shqetsimet e mërgimit, për botën e dashur, për vendlindjen dhe atdheun. Autori ngjitet për çdo ditë në majat e larta të frymëzimit. Duke iu afruar zhurritejve të mëdha bashkëkohore, poeti mban përfytyrimin e një bote të ëndërruar, të një Shqipërie të bashkuar dhe të një ardhmërie më të lumtur. Daja shkruan për zjarrin e dashurisë, për bukuroshet e Gostivarit të tij, si dhe për bukuritë e Stokholmit, të Mallmos apo Kallmarit në Suedi. Ai konstaton se femrat e bukura të bëjnë poet dhe ta shtojnë vullnetin për jetë. Ato i japin forcë shpirtërore që të na dhurojë vlera të reja letrare në trojet e mërgatës shqiptare.
“Ne i jemi mirënjohës Dajës, për sakrificën e tij, ku ai ka lënë interesat e tij për tu pasuruar, dhe është marrë me këtë fushë për të qenë në shërbim të kombit shqiptar.”, thekson Hysen Ibrahimi në kuadrin e një shkrimi të tij. Në këtë kontekst vlen të potencojmë edhe mendimin e Zt.Namik Selmani: “Daja nuk kërkon që të hyjë në garën e poetëve, por ai e ka fituar këtë garë shumë më parë se ta nisë se tërë jetën e ka përkëdhelur fjalën shqipe. Ai ka një dialog të bukur me veten, me miqtë kudo që janë, me ata që e respektojnë për atë që ka bërë për Arbërinë e tij.”
Poezi nga Sadulla Zendeli-Daja
MBRETËRESHA E BUZËQESHJES
Djepi i hënës së rrumbullaktë
Dhe universi i syve të glinës
Me vitet që ikën duke u ngutur
Janë dëshmi e lumturisë sonë…
Zoti na e ka dhuruar dashurinë
Për ta ripërjetuar jetën
Duke qenë gjithmonë të pregaditur
Për t’i shpërblyer ëndrrat
Me frytet e kujtimeve tona…
Shija e sentimenteve tua
I ëmbëlson mëkatet e mia
Ti je mbretëresha e buzëqeshjes
Golgota e mendimeve të mia
Anatomia e fjalëve të levarashta
Metamorfoza e ndjenjave
Guximi i pakufishëm i kohës sime
Princesha e dhimbjeve të mia
Shekulli i brishtë i kujtimeve
Mërgimi illegal i përmallimit
Stina e dezertimit tonë
Në shtratin e butë të dashurisë
Nata e puthjeve të paharruara
Sekreti i pavdeksisë së kohës
Pagjumësia e kujtimeve tona
Idila romantike e ndjeshmërisë…
DIELLI MBI TOKË DRITË LËSHON
Qielli i përflakur
Me mua kuvendon
T’i ëndërroj Engjëjt
T’i shoh ku po rrinë
Ku janë strukur
Në vrimat e mureve
Që me ata të bisedoj
Në shtëpinë time
Apo në lart ballkon
Me ta të komunikoj
Qielli i përmbushur
Me dëborë të bardhë
E cila zbret nga qielli
Ja një vijë e bardhë
Që po ecë dalngadalë
Dhe humbet pa e parë
Engjëjt rrëshqasin
Me sajat e tyre
Dhe dritë lëshojnë
Njerëzit në errësirë
E shikojnë dritën
Që po zbret nga qiell
Tokën dhe njerëzimin
Ta ndriçojë me rrezatim
Për shpirtin tënd
Dhe për shpirtin tim
VETËM ZHVILLIMI TË SHPËTON
Zhvillimi të shpëton
Tjetër kohë po marshon
E gjithë bota zhvillohet
Në këtë rrugë të re
Edhe ti duhet të ecish
Se kjo kohë ka një emër
Që ta hedhish të vjetrën
Ta ftosh të vërtetën
Ta thërrasish historinë
Durimin dritën e diturinë
Duhet ta hedhish të vjetrën
Duke e përqafuar risinë
Të vjetrën ta mbash
Si thesar për historinë
Poqese shkon me të vjetrën
Do të mbetesh në errësirë
Bota ka nevojë për risi
Për dashuri e lumturi
SHQIPËRIA, KOSOVA
DHE SHQIPTARËT
KUDO QË JANË
Me atë madhështi që ke
Më bën të ndihem i gjallë,
Ato dete, lumenj, fusha e male që ke
Ata lumenj të përbujshëm
Që vërshojnë me jehonë
Janë damarët e jetës sonë…
Bijë të Shqipërisë, të Kosovës
Dhe trojeve tona në Arbëri
Që gjithë bota Ju ka lakmi
Bota e kishte zili dheun tënd
Ëndërronin fusha pjellore
Ullinjtë që shëndrisnin
E lakmonin gjakun tënd!
Ti moj botë hyjnore
Që barte kaq dhimbje
Masakra, vrasje e torturë
Ty bota të ka zili
Se askush s’e ka
Lavdinë tënde!
O moj Shqipëri e dashur
O moj Kosovë e pasur
Juve Ju kemi mbretëri
Ju kemi këngë e jehonë
Në Arbërinë tonë..!
VUAJ DHE VDES PËR TY!
Kjo letër poetike
E shkruar nga rapsodi dhe këngëtari
Agim Gashi nga Kosova
Që në Gjermani për ne këndon…
Nuk më shkon dora e as zemra të them
Se ku gjendet sot ky poet e mbret
Me dhimbje shkruaj e vuaj
Dhe vuajtja më mundon…
Sytë më janë skuqur
Një ditë me diell
Në Skandinavinë e largët
Zëri im u dëgjua…
Ishte një ditë e lumtur
Kur miku im më telefonoi
Dhe më tha: ”Do të ish mirë
T’i telefonosh rapsodit dhe
Këngëtarit të dëgjuar
Agim Gashit nga Kosova jonë!
Dua ta këndoj një këngë për ty
Më tha Agimi me lot në sy.
Mbeta i shtangur e pa fjalë.
I telefonova poetit në Gjermani…
Disa poezi dhe jetëshkrimin ia dërgova.
Ai më dërgoi një letër dhe më tha:
”Do ta shkruaj dhe këndoj një këngë për ty!
Sipas meje ju meritoni më shumë o Zotëri”!
U befasova kur këngën në yootube e dëgjova.
Kënga e tij është dëgjuar në mërgim
Në Kosovë, Shqipëri, Iliridë e Çamëri
Dhe nga shqiptarët kudo që janë...
Me dhimbje e dëgjoj zërin e këngëtarit të rrallë
Ku është poeti e mbreti! Zëri i tij s’dëgjohet më.
Shpirti më qan, për këtë këngëtar rapsod shqiptar…
O BRE BURRË, BJERI TUPANIT!
Bjeri bre burrë tupanit
Deri kur lëkura të çirret
Pastaj shko ti në amshim
Kënga është shpirti im…
Tupanat dhe zurlet le të presin
Engjëjt të prijnë me kandila të ndezur
Tupanat edhe pa lëkurë le të presin
Dumba-rumba e rumba-dumba ushtonin
Nga dëshira e madhe tupanat e zurlet
Në këtë botë i lëre e në amshim e i gjete!
O VËLLEZËR SHQIPTAR
DHE JU MËRGIMTARË!
Mos ma hani hakun
Nga varri ju shkruaj
Lexo Gjarpërinjtë e gjakut
Sepse armiku i përbetuar
Në mënyra të ndryshme
Shqiptarët i ka gjunjëzuar
Një popull autokton
Në tokën e tij Iliriane
Që nga Grashanini
Deri te Milosheviqi
Kishin një qëllim barbar
Të burgosin shqiptarë
T’i poshtërojnë gjoja se
Nuk janë atdhetarë
Por veglat e Serbisë në liri
Duke e ngujuar
Me 28 vjet Adem Demaçin
Në burgun e serbit të zi…
Mund ta kemi pare dikurë
Heroin e popullit tonë
Qëndresën e tij si burrë
Kur Beligradi për një marrëzi
E ngulfati Ademin në Serbi
Pse militonte vazhdimisht për liri
Qëllimi i armikut të zi synonte
Për ta mposhtur shqiptarinë
Para botës të gënjejë gjoja
Se ky virus sllavjan ka liri e demokraci
Për t’i rrasur shqiptarët në burgun e zi
Për t’ua vrarë nënave fëmijëve
Pleqtë dhe të rinjtë shqiptarë
Duke i masakruar sllavët gjakatarë
Që erdhën nga shpellat e Uralit
Në trojet e bekuara të shqiptarit.
Këta vrasës dhe okupatorë
Nuk duhen të besohen kurrë
Sepse shqiptarët e dinë mirë
Se propagandat e Serbosllavisë
Synojnë gjakderdhjen e shqiptarisë.
Vëllezërit e mi të dashur kosovarë
Duhet të kemi dy apo tre parti
Çdo deputet i zgjedhur nga partia e tij
Të betohet që një lekë nuk do ta vjedhë
Pasuria e delegatëve të dihet paraprakisht
Po të ndodhë një korrupsion i pandehuri
Duhet të burgoset rëndë dhe pasurinë
E përfituar pa djersë t´ia marish.
Parlamenti duhet të zgjedhë një komision
Që do të ketë kompetenca për gjyqin
Për prokurorin e avokatit për krimin
E bërë. Avokatët mos të bëhen hajna
Që i varfërojnë shqiptarët. Juristët tanë
Këto ligje I dinë. Popullin e varfërojnë
Duke marrë ryshfet, lidhur me gjyqin
Për ta shpëtuar të pandehurin që e dëmton
Popullin shqiptar i cili s´ka rrugë tjetër
Veçse të braktisë atdheun e të shkojë
Në mërgim e në vend të huaj
Për një kafshatë buke të punojë...
NUSET E FJALËS
Në kujtesën e poetit
Muzat e rastit
Krihen para pasqyrës
Në poezi
Është njësoj si në shtëpi
Fqinjët të pyesin
Çka po bën tani?
Drejt Shtëpisë së Zotit
Rrotat e karrocës
I numërojnë vitet
Ndërmjet
Pamundësisë e dëshprimit
Engjëjve u thinjen flokët
Si në stinët e Vivaldit
Nëse poeti ta rrëfen krejt jetën
Mund të zhytesh papritmnas
Në pellgun e fjalëve
Qëllimi elementar i jetës
Është të lulëzosh
Dashurinë duke e ëmbëlsuar
Si zgjidhje të përjetshme...
ME KAPUÇ TË BARDHË
Burrëri me të ka çdo shqiptar
T’gjithë e mbajnë plisin e bardhë
Ballistët ballëlartë e me krenari
Rrënjë dhe shtat mori n’lashtësi
Është simbol për burrëri
Pellazgë, ilirë e shqiptari
Emblemë e patën në ballë
Me të në beteja u rreshtuan
Legjenda të mëdha u krijuan
Si Xhemë Gostivari
Isa Boletini
Dhe gjithë shqiptarët
Me plis të bardhë
Dolëm para botës mbarë
Me të n’kët’tokë isha më i parë
Jam i lumtur që jam shqiptar
Plisi i bardhë është hyjnor
Me të ranë shumë dëshmorë
Barbarët përpiqen ta tjetërsojnë
Me kësula çetnikësh e fesa t’Sulltanit
Me terlikë e lecka të Arabistanit
Plisin Zoti neve na e ka falë
Për ta mbajtur lart në ballë
Bill Klintoni që na adhuron
Amerika në qiell atë e lartëson
Kapuçi ynë është një krenari
Dhunti e të dashurës Shqipëri
Fjalorët e Dajës janë pesë yje
Në Skandinavi shkëlqejnë
Gjuhës shqipe dritë i lëshojnë
Plisat e bardhë vatrën e shqipeve
Me dashamirësi e ndriçojnë
KËNGË KUSHTUAR SADULLA ZENDEL DAJËS
(Këndon rapsodi Agim Gashi)
Gjithë shqiptarët mërgimtar,
Nga vendlindja ruejnë kujtime.
Kahdo shkojnë marrin me vete,
Nji grusht atdhe nga toka ime,
Sot jehojnë fusha e mal
Lum e shqipja kend e ka djal.
Moj Sërmnovë moj zemra e Sharrit
Linde legjendën e Gostivarit!
Si shqipja malit fluturim
Me mbrojtë gjuhen e popullit trim,
Nuk kursen djersë a jetën
Për me thanë gjithmonë t´vërtetën.
Ku të kam o burrë me namë,
Për Ty ndjeu atdheu amë,
Librat tua për lakmi
Pasuni për Nanë Shqipni,
Penda jote kurr nuk ndalet
Sot shqiptarit i zbut hallet.
Prej vendlindjes kemi nji emën
Ne të gjithë të mbajmë në zemër,
Të mbajnë nipa edhe mbesa
Vepra jote ka ba kthesa,
Sadullah Shqiponja e Sharrit
Rraj e trimnit t’ Xhem Gastivarit.
Në mërgim ti kot nuk shkove
Në fakultete shumë studjove,
Fjalort e gjuhes për njohuni
Për suedez e shqiptari,
Vajton atdheun e cunguem.
Populli im qofsh i bekuem.
Qazim Sula ta thurr nji kangë
Për Daja burrin e hijerandë,
Viron Kona e dha sinjalin:
Asht nji burrë nga trojet tona,
Ndez gjithmonë për te jehona.
Zendel Daja drita e kombit
Rrezaton rreth e qark globit.
Kanga e gzimi marrin dhenë
Kur shkruen Daja për Skënderbenë;
Për atdhe dhe dritë lirie
Krenari për tokë Arbnie.
Halim Laçi e pat than nji fjalë:
Shqipëri të qofsha falë,
Çdo shtet kemi me e kalue
Fjalës shqip i vune vulen
Vepra jote sa ashtë jeta
Pasunon kto biblioteka.
O Sadullah Zendel Daja
Me atë vrull po sikur lumi,
Andrra jote shumëvjeçare
Në Arbni me kal të pruni,
Ty o njeri me shpirt të mirë
T´plotsoftë Zoti çdo dëshirë.
Lum nana vlla që të lindi,
Lum atdheu që të rriti,
Ai djep që të përkundi
Lëshon vaj në kry t´katundit:
Shpërndan shqip nderin për jetë
N´vazhdimsi brezave amanet.
Miqët tu nuk të harrojnë.
Kangë e vargje të kushtojnë,
Ti këndojnë me krenari
Lum´atdheu që t´ka Ty:
Iliridës i solle ti
Plot Kosovë e plot Shqipni.
Sot Kosova edhe Shqipnia
Ilirida e Çamëria,
Trojet tona të gjitha mbarë
Preshevë, Vlorë e Gostivar,
Të Urojnë shëndet në jetë
T´na jetosh edhe 100 vjetë.
Ti o Dajë Lulja e Sharrit
O Sternip i Xhem Gostivarit,
Bes, burni e njerzi n´jetë
Na i le ti amanet,
Emri Yt na ashtë mirësia
Me Ty krenohet shqiptaria.
Dy poezi nga Baki Ymeri
kushtuar Zt. Sadulla Zendeli-Daja
KRENARIA E DISPORËS SHQIPTARE
Ku të kam mor mbret i shqiptarisë
Sokol kreshnik që s’di të plakesh
Shpirti të shëndrin si diell i bekuar
Zemra të troket në krahëror t’atdheut
Porsi në kohën e Skënderbeut…
O trim Daja petrit i adhuruar
Përjetë për ne qofsh i nderuar
Si stërnip i Gjergjit magjik
T’buzëqeshin fjalët e zëri fisnik
Çdokujt i dhe shpresë e dashuri
Je dritë e pashuar për shqiptari…
Në tryezën e shtruar plot me mirësi
E prite çdokend me zemërgjerësi
Në vargjet tua plot mall e dashuri
Shëndrit atdheu me madhështi
Zëri yt na fton me gjithë fuqi
T’i bashkojmë trojet e mendimet
T’i kujtojmë stërgjyshërit dhe dëshmorët
Me shpirtin tënd fisnik dhe zemrën bujare
I fale mërgatës një shembull plot me dritë
Për ta dashur gjithmonë Arbërinë
Duke e bashkuar shqiptarinë…
Rrofsh e qofsh o trim besnik
Që na e mësove alfabetin magjik
Për ta dashur gjithmonë atdheun
Librat, dijen dhe Skënderbeun…
MIRËNJOHJE ATDHETARE
Mirënjohje Atdhetare
Për një vlerë kombëtare
Zemërbardhë e shpirtbujar
Patriot e mërgimtar...
Mërgim Vardari Yll i rrallë
Gjeniu me fjalë e me pallë
Për mëmëdheun e dashur
U lind e u bë i pasur
Jo me lekë por me vepra
Që i nxorri në dritë
Natën duke e bërë ditë…
Male fusha e bregore
Me guxim na i përshkove
Tetëdhjetë vjet në sup i more
Herë ngadalë e herë me hove
Javashllëkun e dërmove
Nga përtacët na shpëtove…
Gjithmonë e deshe Arbërinë
Me Xhemë Hasën e partinë
Që u dogj për shqiptarinë
Për Atdheun dhe lirinë
Por kuçedra komuniste
Nuk e desh demokracinë…
Më 6 Maj dyzet e pesë
Në Gostivar ra një tërmet
Xhemë trimin befasisht
E helmuan ca të liq
Dit'e egër me furtunë
Lart në male e zunë
Hyri brënda errësira
Atë ditë'u bë mynxyra…
Xhemë Hasa zemërzjarr
Mbeti burrë e nuk u tund
Ky dënim qe një kalvar
Aq i gjatë e i pa fund…
Mërgim Vardari shpirtflori
Porsi Xhema trim dai
Do të mbeten në histori
Shqipëri moj Shqipëri…
