Vitin globalisht të keq 2020, viti të krizës së virusit korona, Serbia do të kujtojë për sfidat e shumta që, brenda dhe jashtë, lanë imazhin e shtetit në kërkim të maturimit të tij politik dhe shoqëror, midis pluralizmit jo bindës dhe sundimit të padiskutueshëm autoritar, të mishëruar në presidentin, shkruan gazeta kroate "Jutarnju list", në një artikull kushtuar fqinit të tyre lindor.
Pandemia e vrusit korona, zgjedhjet parlamentare në kushte të diskutueshme demokratike dhe me bojkotimin e një pjese të opozitës, fitorja bindëse e Partisë Progresiste Serbe, protesta anti-qeveritare dhe përdorim i tepruar i policisë, mungesa e reformave dhe ngecja në integrimin evropian janë disa nga ngjarjet e vitit të kaluar.
Ekziston edhe një ngatërresa e pazbërthyer e "çështjes së Kosovës", mbytja dhe kontrolli i mediave, mungesa e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe përqendrimi shtesë i pushtetit në duart e Aleksandar Vuçiqit.
Zgjedhjet e prishura nga gjendja e jashtëzakonshme
Për shkak të pandemisë së virusit korona më 15 mars, u vendos një gjendje e jashtëzakonshme, me pamjen epidemiologjike të vetëm 48 të infektuarve dhe dy pacientëve në gjendje të rëndë, dhe vdekjen e parë pesë ditë më vonë.
Për krahasim, në mes të dhjetorit, 40 deri në 60 njerëz vdiqën çdo ditë, me 5,000 deri në 8,000 të infektuar në ditë, me vetëm një 'bllokim' të pjesshëm.
Serbia kaloi në pandemi gjatë vitit 2020 me polemika të shumta, duke treguar cenueshmërinë e sistemit dhe aftësinë e diskutueshme të qeverisë për të fituar besimin e padyshimtë të qytetarëve në institucione.
Mosmarrëveshjet e dukshme herë pas here midis stafit të krizës dhe strukturave politike rezultuan në disa vendime të vonuara ose masa të ashpra në mënyrë të pabarabartë, duke shkaktuar një valë protestash në korrik, të pasuara nga masa jashtëzakonisht të forta policore shtypëse të padëgjuara që nga rënia e regjimit të Sllobodan Millosheviçit.
Vendosja e gjendjes së jashtëzakonshme, e shpallur pa një vendim parlamentar, pezulloi të gjitha aktivitetet zgjedhore për zgjedhjet e qershorit, por udhëheqja e shtetit përdori pandeminë për një fushatë jozyrtare në favor të Partisë Progresive Serbe në pushtet dhe shefit të saj.
Opozita tashmë heterogjene dështoi të konsolidohet dhe të merret vesh për një bojkot ose pjesëmarrje në zgjedhje në kushte të parregullta, kështu që pas heqjes së gjendjes së jashtëzakonshme në maj, pritej rezultati i zgjedhjeve të qershorit - dominimi absolut i Progresive të Vuçiqit me 188 nga 250 vende.
Në koalicion me 32 deputetë socialistë (SPS) Ivica Daçiq dhe 20 anëtarë të asociuar të pakicës hungareze dhe partisë SPAS të Aleksandar Shapiqit, SNS-ja e Vuçiqit mbeti praktikisht pa opozitë në parlament dhe asnjë seancë e përbërjes së re nuk kalon pa glorifikuar partinë dhe udhëheqësin e shtetit.
Kryeministrja e vjetër Ana Bërnabiq mbetet në qeverinë e re, me një shpërndarje kozmetike të ministrive të drejtuara nga presidenti, jo më nga hija. Kështu, Vuçiqi gjithashtu konfirmon se ai ende dominon absolutisht skenën politike, në të cilën ndihmohet shumë nga media elektronike me frekuencë kombëtare dhe një grusht tabloidesh të kontrolluara.
"Pas tetë viteve të erozionit të demokracisë në Serbi, regjimi i presidentit Aleksandar Vuçiç ka rivendosur plotësisht autoritarizmin dhe sot ka pushtet politik më të madh se Slobodan Millosheviqi në kulmin e qeverisjes së tij," ka shkruar udhëheqësi i Qendrës së Sigurisë së Beogradit (BCBP) Filip Ejdus.
Për herë të parë në 17 vitet e fundit, organizata joqeveritare amerikane Freedom House e klasifikon Serbinë në kategorinë e vendeve pjesërisht të lira, të ashtuquajturat "Regjime hibride", në të cilat qeveria mund të kryejë shtypje politike dhe të rrezikojë të drejtat politike dhe liritë civile.
Hapi i humbur në integrimet evropiane
Për sa i përket politikës së jashtme, Serbia humbi hapin në integrimet evropiane në vitin 2020 dhe, pa reformat e pritura, mbeti pa asnjë kapitull të vetëm të hapur negociatash, megjithëse në vitin 2019 hapi vetëm dy. Ky vendim i Këshillit të BE-së u mor jo vetëm nga raportet negative të Komisionit Evropian, por edhe nga disa organizata ndërkombëtare që vunë në pikëpyetje gjendjen e demokracisë në Serbi.
Në raportin e saj vjetor, Qendra e Beogradit për të Drejtat e Njeriut, së bashku me 74 organizata të tjera të shoqërisë civile, shprehën pakënaqësinë me mungesën e reformave, duke bërë thirrje për "përkeqësim të respektit për parimet demokratike dhe sundimin e ligjit".
Sektori i OJQ-ve tregon sistematikisht praninë e "gjuhës së urrejtjes dhe dhunës në rritje ndaj individëve, gazetarëve, mediave, disidentëve politikë dhe organizatave të shoqërisë civile" dhe mungesës së vullnetit politik për të zbatuar reformat, një gjyqësor të pavarur, anti-korrupsion, liri të medias dhe pavarësi të trupave rregullatorë pa presion politik.
Raporti i fundit zyrtar mbi mbështetjen e publikut për anëtarësimin në BE daton nga dhjetori 2019, me mbështetjen e 54 përqind dhe kundërshtimin e 24 përqind të të anketuarve. Sipas një sondazhi të kryer nga Qendra e Beogradit për Politikën e Sigurisë në tetor, megjithatë, më shumë se gjysma e qytetarëve nuk mbështesin anëtarësimin e Serbisë në BE, ndërsa identifikojnë Rusinë dhe Kinën si miqtë e tyre më të mirë.
Në gjashtë vitet që nga fillimi i negociatave, Beogradi ka hapur 18 nga 35 kapitujt negociues dhe ministrja e Integrimit Evropian, Jadranka Joksimoviq, beson se "kapitujt janë bërë një instrument dytësor në procesin e zgjerimit të Bashkimit".
Kosova, marrëdhëniet rajonale, ekonomia
Edhe gjatë vitit 2020, Beogradi dështoi të sigurojë një kartelë të besueshme në skenën ndërkombëtare që do të garantonte kompromisin e pritur në negociatat me Prishtinën.
Dukej se një hap përpara kompromisi do të ishte marrëveshja e Uashingtonit midis të dy palëve, e nënshkruar në Shtëpinë e Bardhë në mes të fushatës zgjedhore të Donald Trumpit. Me fitoren e Joe Bidenit, padyshim i prirur për pavarësinë e Kosovës, dokumenti mbetet në pikëpyetje. Por është e sigurt që Uashingtoni, në partneritet me Brukselin, do të kërkojë të mbajë nën kontroll mosmarrëveshjet aktuale midis palëve serbe dhe shqiptare dhe të inkurajojë dhe forcojë dialogun.
Në marrëdhëniet rajonale, Serbia bëri një hap para dhe mbrapa gjatë vitit 2020, me tensione pak a shumë të dukshme me Podgoricën, Sarajevën dhe Zagrebin, dhe marrëdhënie disi më të relaksuara me Tiranën dhe Shkupin. Në të njëjtën kohë, afërsia me Banjallukën dhe Milorad Dodikun, në mënyrë të sofrcuar dhe e qartë, u theksua disa herë.
Për sa i përket marrëdhënieve me komunitetin kroat në Serbi, megjithatë, është ndërmarrë një hap i rëndësishëm - është dhënë në përdorim shtëpia e Banit Josip Jelaçiqit në Petrovaradin dhe është alokuar hapësira për Fondacionin Antun Gustav Matosh në Beograd, i cili do të jetë qendra e aktiviteteve kulturore dhe sociale të kroatëve në kryeqytetin serb, por dhe zyrë rajonale e Këshillit Kombëtar Kroat.
Në fushën ekonomike, Serbia po e mirëpret fundin e vitit 2020 me rezultate më të këqija sesa pritej, të shkaktuara kryesisht nga kriza e virusit korona, por edhe me shumë optimizëm të theksuar, i cili tejkalon vlerësimet e Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe Bankës Botërore.
Në fillim të dhjetorit, Vuçiqi vlerësoi se "Serbia pa dyshim do të jetë më e mira në Evropë" për sa i përket rritjes, dmth rënies më të vogël të PBB-së, duke deklaruar se do të jetë minus një përqind, dhe se ky është një rezultat më i mirë sesa parashikohet nga FMN dhe Banka Botërore - minus 2 ose 2.5 përqind.
Investimet e huaja direkte në Serbi në vitin 2019 arritën në një rekord 3.8 miliardë euro ose rreth 55 përqind të të gjitha investimeve të drejtpërdrejta në Ballkanin Perëndimor, dhe sipas Vuçiqit, "2020-a do të përfundojë me 2.9 miliardë euro në investime të huaja direkte, që është është 63 përqind e investimeve totale në Ballkanin Perëndimor ".
Sipas guvernatorit të Bankës Kombëtare (NBS), Jorgovanka Tabakoviq, në nëntor 2020, 1.99 miliardë euro investime të huaja neto mbërritën në Serbi.
Në valët e para të goditjes së pandemisë, shteti ndërhyri duke ndihmuar ekonominë të kursente sa më shumë vende pune dhe në ruajtjen e likuiditetit. Vlera totale e ndihmës deri në fund të vitit do të jetë 5.1 miliardë euro, në katër nivele, duke përfshirë 100 euro të paguara për çdo qytetar të rritur këtë verë, një masë që ekonomistët e quajnë "populiste" dhe i kushton buxhetit të shtetit 600 milion euro.
Në katër muaj e gjysmë, Serbia gjithashtu ka investuar rreth 100 milion euro në ndërtimin dhe pajisjen e dy spitaleve covid - në Batajnicë afër Beogradit me 930 shtretër, nga të cilët 250 në kujdes intensiv dhe me 500 shtretër në Krushevac, 150 për pacientët më të prekshëm, të cilat tashmë janë duke pritur pacientë.
Duke u mbështetur në fuqinë dhe aftësitë e saj ekonomike, duke tërhequr investime të huaja shtesë, zhvillimin e infrastrukturës dhe përmirësimin e klimës në ekonomi, Serbia në fund të vitit 2020 shpreh optimizëm në lidhje me rimëkëmbjen ekonomike, përfundon gazeta kroate.
