Si sot 75 vite më parë, në Nurëmberg të Gjermanisë, nisi gjyqi ndërkombëtar ndaj krimeve që kryen nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Një trupë prej nëntë gjyqtarësh nga Shtetet e Bashkuara, Franca, Britania e Madhe dhe Bashkimi Sovjetik, e kryesuar nga amerikani Robert Jackson dhe britaniku Sir Hartley Shawcross, dënuan, me seanca që zgjatën rreth një vit, 22 zyrtarë të lartë nazistë për krime lufte dhe përgjegjësi në hapjen e kampeve të përqendrimit.
Me kampet e përqendrimit dhe krimet gjatë luftimeve, nazistët mendohet se shkaktuan një gjenocid prej rreth 11 milionë njerëzve, ku më shumë se gjysma prej tyre ishin hebrenj.
Dënimet që dha i ashtuquajturi gjyqi i Nurëmbergut nisën nga 10 vite e deri në dënim me vdekje.
Mes 22 zyrtarëve të lartë të pushtetit nazist u dënuan gjeneralët Alfred Jodl (dënim me vdekje), Wilhelm Keitel (dënim me vdekje) dhe Karl Dönitz (10 vite burg), një nga drejtuesit e organizatës paraushtarake SS, Ernst Kaltenbrunner (dënim me vdekje), ish-ministri i Jashtëm Joachim von Ribbentrop (dënim me vdekje), dhe ish-ministri i Luftës Albert Speer (20 vite burg), i njohur me nofkën “arkitekti i luftës së Hitlerit”.
Gjyqi i Nurëmbergut nuk mundi të dënonte drejtues më të lartë si Adolf Hitler, i cili kreu vetëvrasje në prill 1945, njësoj sikurse ministri i Propagandës Joseph Goebbels.
Një prej “arkitektëve të Holokaustit” Adolf Eichamann, u arratis nga Gjermania duke u shpërngulur në Argjentinë. Në vitet 60-të agjentura izraelite e gjurmoi dhe mundi ta arrestojë dhe ekstradojë në Tel Aviv, atje ku në vitin 1962 u shpall fajtor për gjenocid dhe u dënua me vdekje.
Gjyqi i Nurëmbergut ripërcaktoi edhe njëherë ligjet ndërkombëtare dhe po kështu ligjet e luftës, pasi për herë të parë u dënuan hapur dhe ashpër përdorimi i armëve të shkatërrimit në masë dhe gjenocidi ndaj civilëve të pafajshëm.
Ky gjyq ishte një pikë kthese dhe një gur themeltar në ripërcaktimin e vlerave që do të përçonte më pas Organizata e Kombeve të Bashkuara.
Pas “Nurëmbergut” të tjera gjyqe u mbajtën për personelin mjekësor, shkencor, gjyqësor dhe ekonomik që mbajti në lëvizje makinerinë naziste me krime lufte.
