Gazetari kroat: Rusia vepron në Ballkan përmes Serbisë, Republikës Sërpska dhe Kishës serbe

Intervista

Gazetari kroat: Rusia vepron në Ballkan përmes Serbisë, Republikës Sërpska dhe Kishës serbe

Nga: D.G. Më: 26 tetor 2020 Në ora: 12:47
Vlado Vurushiq

Vlado Vurushiq është gazetar i "Jutarnji list"-it të Zagrebit, ka diplomuar në Fakultetin Filozofik në Zagreb në studime sllave - studime ruse, përkthen nga rusishtja.

Madje edhe disa analistë rusë konsiderojnë se roli i këtij vendi në Ballkan është shkatërrues, thotë Vlado Vurushiq në një intervistë për Al Jazeera-n.

Vlado Vurushiq studion dhe analizon ndikimin e Rusisë në vendet që dolën nga shpërbërja e ish-Jugosllavisë, për të cilin mendon se nuk është i parëndësishëm, dhe zhvillohet në disa nibele, kurrë drejtpërdrejt, dhe me ndihmën e adresave të shumta.

Rusët mendojnë kështu - pse do ta ndihmonin Bosnjë-Hercegovinën të jetë shtet funksional, kur ajo është plotësisht e vetëdijshme se përparësia e Bosnjë-Hercegovinës është NATO dhe Bashkimi Evropian […] E njëjta gjë është me Malin e Zi, ose Maqedoninë e Veriut, thotë Vurushiq.

Në një tekst, ju kohët e fundit keni botuar një tezë krejtësisht të re, dhe kjo është se rusët mund të interesohen për Neumin, dalja e vetme në det e Bosnjë-Hercegovinës? Pse do të ishte Neumi i rëndësishëm për rusët?

- Rusët nuk bëjnë shumë shpjegime, por vura re në disa vende që ata përmendin se Neumi është zona e vetme, porti i vetëm në të gjithë Mesdheun evropian, nga Gjibraltari në Turqi, i cili nuk është në NATO. Kur rusët e përmendin si rastësisht, ndoshta nuk është vetëm e rastit. Është e vështirë të vlerësohet se sa rusët i kushtojnë vërtet vëmendje Neum-it, por gjithsesi rusët konstatojnë faktin se nga i gjithë Mesdheu, Neumi është hapësira e vetme e lirë nga NATO.

Është e njohur që nga Rusia cariste se ata duan të dalin në të ashtuquajturin det të ngrohtë, domethënë në Adriatik. Herën e fundit që kjo ndodhi u ndërpre nga rezoluta e njohur IB-së në 1948 [Rezoluta e Informbirosë], kur Tito ndaloi daljen e Bashkimit Sovjetik në Adriatik. Ne gjithashtu e dimë që Shqipëria komuniste ashpërsoi marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik dhe mbylli hyrjen e tyre në Detin Adriatik.

Është interesante, për shembull, që ish-ambasadori i Rusisë në Mal të Zi, Andrej Nesterenko, i cili tani është në Zagreb, para se Mali i Zi të bashkohej me NATO-n, kërkoi që, të paktën sipas pretendimeve nga Podgorica, Porti i Tivarit dhe Kotorri të ishin baza ushtarake ruse. Kjo më vonë u zbut, kështu që thanë se do të ishte vetëm një vend për të ndryshuar ekipuipazhet ose për të furnizuar me karburant flotën mesdhetare ruse. Sepse, Rusia ka vetëm një port, atë të Tartusit në bregdetin e Sirisë, ndërsa gjithçka tjetër është "zënë" nga NATO.

Sidoqoftë, duke pasur parasysh politikën e ndjekur nga Dragan Çoviqi në Bosnjë-Hercegovinë dhe qasjen e tij ndaj Millorad Dodikut, që unë personalisht e konsideroj të keqe për Bosnjë-Hercegovinën, për kroatët në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe për vetë Kroacinë, unë supozoj se Neumi mund të luajë një rol për rusët, por unë dyshoj se diçka më serioze mund të bëhet atje në fund të fundit. Neumi është i paarritshëm, deti është i cekët, ura e Peleshacit më në fund po ndërtohet

Si e shihni rolin e Rusisë në Ballkan në përgjithësi? A mund të ketë Rusi ndonjë interes tjetër këtu, përveç për të prishur planet e fuqive perëndimore?

- Rusia është dhe dëshiron të jetë një superfuqi, ajo dëshiron të jetë një lojtar global që pyete, një lojtar pa të cilin nuk mund të zgjidhet asnjë krizë në botë, natyrisht edhe në Evropë. Duke pasur parasysh zgjerimin e NATO-s në Evropë, hapësira e vetme e lirë për Rusinë është Ballkani: Bosnjë-Hercegovina nuk është as në Bashkimin Evropian dhe as në NATO, Mali i Zi është në NATO por po negocion me Bashkimin Evropian, atëherë keni Serbinë, pastaj çështja e Kosovës, pastaj Maqedonia Veriore… Pra, Rusia thjesht dëshiron të jetë një forcë e pranishme dhe me ndikim në Ballkan. Ajo dëshiron të pyetet.

Disa ballkanologë apo analistë rusë, të tillë si Maksim Samorukov, gjithashtu thonë se politika e Rusisë në Ballkan është ekskluzivisht shkatërruese. Kështu që, rusëve nuk u shkon për shtat zgjidhja e gjërave atje. Ata mendojnë kështu - pse do të ndihmonin ta bënin Bosnjë-Hercegovinën shtet funksional, kur është plotësisht e vetëdijshme se prioritet i Bosnjë-Hercegovinës është NATO dhe Bashkimi Evropian. Kështu që nuk do të kthehet kah Rusia. E njëjta gjë ndodh me Malin e Zi, ose Maqedoninë Veriore. Kjo është arsyeja pse rusët po krijojnë kriza të vazhdueshme në Ballkan. Për atë arsye, unë supozoj se Milorad Dodiku është lojtari i tyre kryesor, sepse duke destabilizuar Bosnjë-Hercegovinën, ata në fakt po destabilizojnë të gjithë rajonin, përfshirë Kroacinë, sepse BeH-ja është në 'bark' të Kroacisë dhe është shumë e rëndësishme për funksionimin e të gjithë rajonit tonë. Një BeH e paqëndrueshme është një "kërcënim" për stabilitetin e fqinjëve të saj.

Për më tepër, mosnjohja e Kosovës nga Serbia është shumë e rëndësishme për Rusinë, sepse me zgjidhjen e mosmarrëveshjes midis Serbisë dhe Kosovës, Rusia pushon së qeni e domosdoshme në atë proces. Prandaj nuk është çudi që ish-ambasadori i Rusisë në Serbi, Aleksandar Çepurin, ka thënë: "A jam unë një mbrojtës më i madh i Kosovës se ju serbët?" Kjo është arsyeja pse Rusia këmbëngul që çështja e Kosovës nuk është një çështje që do të zgjidhet nga Bashkimi Evropian, por nga Kombet e Bashkuara, përkatësisht Këshilli i Sigurimit, ku Rusia ka të drejtën e vetos. Kjo do të ishte një levë me të cilën ata mund ta shantazhonin vetë Vuçiqin. Ata mbështesin politikën e konflikteve të ngrira, si në ish-BRSS, ku çështja e krijesava para kushtetuese të Transnistrisënë Moldavi ose Abhazisë dhe Osetisë së Jugut në Gjeorgji është vonuar për dekada, dhe tani ne kemi "shtete" fantazmë në Ukrainë, që i shkon për shtateti vetëm Rusisë që të jetë në gjendje të kontrollojë, manipulojë dhe t'i mbajë larg këto vendeve nga aspiratat e tyre për t'iu afruar integrimeve euro-atlantike.

Sigurisht, Rusia përpiqet të mos përfshihet drejtpërdrejt, ata thonë gjatë gjithë kohës se janë konstruktivë në Ballkan, por në fakt ata veprojnë gjatë gjithë kohës përmes Serbisë, Republika Sërpska-s [entiteti në Bosnjë dhe Hercegovinë] dhe Kishës Ortodokse Serbe. Këto janë degë ruse në Ballkan.

Në një tekst, ju pretendoni se Rusia nuk po luan vetëm kundër Aleksandar Vuçiq, por edhe kundër opozitës në Serbi. Si e mbështesni këtë?

- Rusët kanë treguar disa herë që nuk i besojnë plotësisht Vuçiqit. Sigurisht, jo për të mbrojtur Vuçiqin, duke marrë parasysh se ne e dimë se çfarë lloj politike po ndjek ai. Por, sa herë që takon Lavrovin, Medvedevin, Putinin... Vuçiq duhet t'i sigurojë se nuk do të bashkohet me NATO-n. Megjithëse, është një gjë interesante që Serbia ka më shumë marrëveshje me NATO-n sesa Mali i Zi, i cili është anëtar i NATO-s. Serbia u ka dhënë përfaqësuesve të NATO-s në Serbi statusin diplomatik, ndryshe nga anëtarët e bazës ushtarake ruse [megjithëse rusët e quajnë atë një bazë humanitare] në Nish. Përveç kësaj, gjatë protestave të fundit në Serbi, edhe media e afërt me Vuçiqin ka shkruar për gjurmën ruse në ato demonstrata. Kështu, në një farë mënyre, rusët i dërguan një mesazh Vuçiqit që përveç tij, ata kanë mjaft forcë dhe njerëz ose lojtarë të tyre në Serbi.

Me këtë nuk dua të them se Vuçiq është një lojtar evropian. Mbi të gjitha, ai dëshiron të paraqitet si udhëheqësi i të gjithë serbëve në rajon, duke e destabilizuar kështu në mënyrë të vetëdijshme rajonin, duke përdorur serbët jashtë Serbisë për qëllimet e tij, duke i bërë ata një faktor përçarës në vendet në të cilat jetojnë.

Çfarë do të nënkuptonte në aspektin praktik nëse Vuçiqi do të ishte udhëheqësi i të gjithë serbëve në rajon?

- Kjo do të thotë që ai dëshiron që komunitetet serbe në vendet e rajonit të dëgjojnë Beogradin, gjë që është e papranueshme. Beogradi ishte shumë i pakënaqur kur Boris Milosheviq, zëvendës kryeministër i sotëm i qeverisë kroate nga radhët e partisë serbe, shkoi për të shënuar "Stuhinë" (Olluja), pa u këshilluar me Beogradin. Qëndrimi që Vuçiq duhet të jetë udhëheqësi i të gjithë serbëve, dhe jo vetëm i vendit të tij, është një problem i madh i rajonit.

Në fakt, a mendoni se me idenë e Vuçiqi si udhëheqës i të gjithë serbëve, presidenti serb dëshiron të marrë një mekanizëm me të cilin do të ndikojë në politikë edhe në vendet fqinje?

- Absolutisht, ky është një problem i madh, sepse e dimë atë politikë të Millosheviçit nga fundi i viteve tetëdhjetë, e cila çoi në luftë. Fakti është se tani që Serbia e Vuçiqit, me "botën serbe" të saj të famshme, e cila është vetëm një version i "botës ruse", dëshiron të ndikojë në politikat e vendeve fqinje. Ajo është veçanërisht aktive tani në Malin e Zi, ku flitet hapur për rëndësinë e të pasurit të paktën 40 përqind serbë në Malin e Zi, gjë që do t'i bënte ata popull shumicë në atë vend. Kjo do të ndryshonte të gjithë konfigurimin, jo vetëm të Malit të Zi, por të të gjithë zonës. Serbia do të përfshihet në regjistrimin në Bosnjë-Herzegovinë, Kroaci dhe Maqedoni. Më në fund, të mos harrojmë se është krijuar kjo festë e re e unitetit serb, e cila dëshiron të paraqitet si një festë e të gjithë serbëve në rajon. Epo, përveç festimit në Serbi dhe Republika Srpska, e cila është shqetësuese për Bosnjë-Hercegovinën, tani kemi njoftime se mund të festohet vitin e ardhshëm edhe në Maqedoninë e Veriut. Është një lloj politike perandorake ose neo-Millosheviqiane, e cila shqetëson rajonin. Është mirë që serbët në Kroaci janë bërë të vetëdijshëm se ata tashmë kanë qenë viktima të një politike të ngjashme të ndjekur në vitet 1990 dhe se ndajnë shqetësimet dhe problemet e bashkëqytetarëve të tyre dhe të vendit në të cilin jetojnë, përkatësisht të mos i mbajnë çadrat në Zagreb kur në Beograd bije shi.

Le t'i kthehemi shkurtimisht politikës së Dragan Çoviqit. Edhe nëse Rusia dhe Serbia mbështeten te Milorad Dodiku në BeH, deri në çfarë mase mendoni se Zagrebi zyrtar mund të mbështesë Çoviqin dhe afrimin e tij me Beogradin dhe Moskën?

- Gjithsei, Çoviq varet shumë nga Zagrebi. Çështja e Ligjit zgjedhor të Bosnjë-Hercegovinës aktualisht është në diskutim. Çoviq dëshiron të ndryshojë Ligjin zgjedhor të BeH-së në një mënyrë që t'ia lejojë vetes dhe HDZ-së në BiH të jenë përgjithmonë në Kryesinë e BeH-së.

Prandaj, Çoviq mund të ketë mbështetjen e Andrej Plenkoviqit kur bëhet fjalë për Ligjin zgjedhor të BeH-së, sepse Bosnjë-Hercegovina, veçanërisht Hercegovina, është një bazë e fortë zgjedhore e HDZ-së lokale. Gjithmonë mund të llogaris në këta tre përfaqësues të të ashtuquajturës diasporë, të cilët shpesh dinë të jenë të rëndësishëm në Parlamentin Kroat. Sidoqoftë, Çoviq nuk mund të ketë mbështetjen e Plenkoviqit në historinë me Dodikun. Është indikative që [Zoran] Milanoviq ftoi Dodikun për të vizituar Zagrebin, dhe Plenkoviq u takua me të gjatë rrugës. Sigurisht, nuk është kurrë mirë në Bosnjë-Hercegovinë kur dy kombe bashkohen kundër një të treti, dhe veçanërisht me Dodikun, të cilin ne e dimë se është njeriu që shpall referendume për shkëputjen, flet për mosfunksionimin e Bosnjë-Hercegovinës, për Republikën Srpska, e cila duhet të bashkohet me Serbinë, pjesë të Kosovës e të Malit të Zi, pra ai është pjesë e historisë për Serbinë e Madhe.

Kjo është arsyeja pse unë mendoj se SDA-së, dmth Bakir Izetbegoviqi, mund të jetë më fleksibël dhe në një farë mënyre të pajtohet me kroatët mbi Ligjin zgjedhor të BeH-së, dhe në këmbim, natyrisht, të marrë disa gjëra që janë të rëndësishme për të, ose boshnjakët. Me Dodikun, është e qartë, 'nuk ka bukë'.

Më në fund, edhe vetë Zhelko Komshiq po bën një gabim, sepse si përfaqësues i popullit kroat në Kryesinë e BeH-së, nuk i afrohet popullit kroat në asnjë mënyrë dhe me lëvizje konkrete nuk tregon se mund të jetë një alternativë ndaj Çoviqit, dhe jo vetëm HDZ-në. Unë mendoj se Komshiqi humbi mundësinë për të treguar se mund të zgjidhë në mënyrë efektive çështjet e kroatëve në BeH dhe jo t'i lidhë me sjelljen e tij edhe më shumë me Çoviqin.

A mendoni se pas 3 nëntorit dhe zgjedhjeve në SHBA, disa pozicione në Ballkanin Perëndimor do të jenë më të qarta?

- Me ardhjen e Joe Bidenit, unë mendoj se i gjithë konfigurimi i politikës së Shteteve të Bashkuara do të ndryshonte, jo vetëm në Evropë, por edhe në botë, dhe do të kishte një ndikim dhe ndryshim të madh në Ballkan. Ai sigurisht do të përmirësonte marrëdhëniet me BE-në në radhë të parë, Gjermaninë në radhë të parë, të cilën Trumpi e diskreditoi. Bideni është një njohës i mirë i politikës në Ballkan. Ai është aq i moshuar sa ka folur edhe me Titon kur, në vitin 1979, kur ishte në varrimin e Edvard Kardelit në delegacionin amerikan. (Al Jazeera)

Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat