Eksperti britanik zbulon pse Vuçiq s’dëshiron zgjidhje të konfliktit: Të jeni të sigurt, po vjen koha për incident në Mitrovicë

Intervista

Eksperti britanik zbulon pse Vuçiq s’dëshiron zgjidhje të konfliktit: Të jeni të sigurt, po vjen koha për incident në Mitrovicë

Arbnore Zhushi Nga Arbnore Zhushi Më 31 maj 2023 Në ora: 11:58
Profesori nga University College London, Eric Gordy, gjatë intervistës me gazetaren e "Bota sot", Arbnore Zhushi

“Sa herë që situatat i shkojnë keq në Serbi, Aleksandar Vuçiq, mund të krijojë një incident në Kosovë. Dua të them që tani, ka pasur protesta në Serbi, prindërit e fëmijëve duan kontrollin e armëve dhe dhunës në Serbi. Të jeni të sigurt se po vjen koha për një incident tjetër në Mitrovicë”. Kështu ka deklaruar në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, Eric Gordy, profesor në University College London.

Ai vlerëson se presidenti serb Aleksandar Vuçiq, nuk dëshiron të zgjidhet konflikti me Kosovën për disa arsye, duke përmendur këtu si kryesore faktin se shumë njerëz në Serbi nuk do ta falin atë për njohjen e Kosovës.

Ndërsa, duke komentuar për Asociacionin e Komunave me shumicë serbe, eksperti i Evropës Juglindore, ka theksuar se Serbia po dëshiron një “Republika Srspka” në Kosovë. Sipas tij, termi i nxjerr nga Marrëveshja e Ohrit për Asociacionin “ vetëqeverisje lokale”, nënkupton nivel të lartë autonomie.

I pyetur se pse Kosovës po i kërkohet të heq dorë nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese për Asociacionin, Gordy ka potencuar se negociatorët thjesht kërkojnë një mënyrë për t'i sjellë palët në një tryezë për të arritur një marrëveshje, dhe kështu ata të identifikohen se “kjo është fusha ku bëhet kompromisi”.

Intervista e plotë:

“Bota sot”: Z. Gordy, a mendoni se është arritur progres në raportet mes Kosovës dhe Serbisë, pas tre muajsh nga Marrëveshja e Ohrit? A po zbatohet kjo Marrëveshje?

Eric Gordy: Duhet të thuash që duket shumë keq. Një nga gjërat që e bën vërtet keq është konflikti rreth zgjedhjeve dhe mendoj se jo shumë njerëz e kuptojnë se çfarë po ndodh atje. Duket se po përpiqen të arrijnë një marrëveshje, ka një kundërshtim nga njëra anë dhe një kundërshtim nga ana tjetër dhe mendoj se kjo nuk po ndodh. Ajo që po ndodh është se Vuçiq nuk dëshiron një marrëveshje, ai nuk dëshiron realisht që konflikti të zgjidhet për disa arsye. Ndoshta arsyeja kryesore është se ka ende shumë njerëz në Serbi që nuk do ta falin atë për njohjen e Kosovës. Pra, ky është problemi i opinionit publik, të gjithë në Serbi duhet të merren me këtë.

Po ndodhin edhe shumë gjëra të tjera, njëra është se sa herë që situatat i shkojnë keq në Serbi, ai gjithmonë mund të krijojë një incident në Kosovë, në Mitrovicë apo diku për të larguar vëmendjen. Dua të them që tani, ka pasur protesta në Serbi, prindërit e fëmijëve duan kontrollin e armëve dhe dhunës në Serbi. Të jeni të sigurt se po vjen koha për një incident tjetër në Mitrovicë.

Dhe gjëja tjetër ka të bëjë me qeverinë dhe partinë e tij. Nuk është aq shumë partia që mbështetet në argumentimin e publikut për të marrë votat e tyre. Është një rrjet informal, është rrjeti që ka anëtarët dhe zbatuesit e tij që marrin vota për të, në këmbim të të cilit pushteti vendor dhe kompanitë marrin përfitime nga shteti dhe kjo është aq fitimprurëse për të që të ketë këtë territor dhe ku njerëzit që varen prej tij, për aftësinë e tyre për të vepruar, mund të bëjnë kontrabandën për të operuar atë që bëjnë ata, dhe unë mendoj se ai nuk dëshiron ta humbasë atë burim.

“Bota sot”: A besoni se ka pasur ndonjë përparim në njërën nga temat kryesore, Asociacionin e Komunave me shumicë serbe?

Eric Gordy: Mund të thuash se nuk ka asnjë arsye që duhet të jetë problem, sepse ata tashmë kanë rënë dakord për këtë çështje në Bruksel në vitin 2015, por mendoj se ajo që nuk është e specifikuar në këtë marrëveshje të Brukselit është se sa autonome supozohet të jenë këto komuna nga pjesa tjetër e Kosovës. Mendoj se kjo është ajo që Kurti ka thënë veçanërisht, ai nuk dëshiron që të ketë qeveri të ndara të përcaktuara etnikisht që të kontrollojnë territore të veçanta në Kosovë. Nëse shikoni jashtë veriut, nëse shikoni Graçanicën, tashmë e keni kuptuar shumë. Dhe nga ana tjetër ju keni Vuçiqin, duke e parë këtë si diçka si një lloj "Republika Srpska", një territor autonom me kontroll të përcaktuar etnikisht dhe marrëveshja nuk specifikon se cili prej tyre është më afër për të qenë në të drejtë. Ajo që unë mendoj se është me të vërtetë për të ardhur keq është se ata përdorin këtë term në anglisht "vetëqeverisje lokale", që në anglisht nënkupton një nivel të lartë autonomie. Në gjuhët lokale do të thotë vetëm qeverisje lokale.

“Bota sot”: Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, ka refuzuar draft-statutin për Asociacionin të propozuar nga pala serbe dhe propozoi një draft-vizion të bazuar në modelin e Kroacisë për pakicat kombëtare, përkatësisht në modelin e Këshillit Kombëtar të Serbëve në Kroaci. Sipas qeveritarëve, modeli kroat është i përshtatshëm dhe mund të implementohet, pasi me të përjashtohen organizimi territorial i minoritetit serb mbi baza të pushtetit shtetëror. Cfarë mendoni ju për këtë?

Eric Gordy: Sistemi i përfaqësimit të pakicave është goxha i ngjashëm kudo në rajon. Mendoj se kur flasim për sistemin në Kroaci se çfarë do të thotë që disa grupe minoritare njihen dhe duke u njohur do të thotë se ata kanë një nivel të garantuar përfaqësimi në parlament. Edhe Serbia ka një politikë të ngjashme, dua të them se ka një prag votash që duhet të merret për përfaqësim në parlament dhe është më i vogël për pakicat që njihen si parti të pakicave sesa për partitë që janë themeluar në bazë programore. Pra, ky është një lloj sistemi dominues. Ajo që mendoj se mund të vijë si përgjigje ndaj kësaj është diçka pak më afër sistemit që ata kanë në Maqedoni, i cili përfshin jo vetëm një nivel të garantuar përfaqësimi, por edhe një pjesë garancie në qeveri, kështu që në Maqedoni është gjithmonë rasti që njëra nga partitë etnike shqiptare do të jetë partnere në qeveri dhe ju e dini se një nga partitë maqedonase ka zyrën e kryeministrit dhe partia shqiptare do të ketë zyrën e zëvendëskryeministrit. Ky është një sistem që mund të funksionojë në një mënyrë që plotëson kërkesat, dhe diçka shumë e ngjashme funksionon edhe Federata në Bosnje dhe Hercegovinë. Dua të them se si një mënyrë e shpërndarjes së përfitimeve nga shteti, mund të jetë funksionale. E keqja e madhe e saj është se dua të them, nëse shikoni se çfarë ndodh në Maqedoni, garancia e qeverisë për partitë shqiptare do të thotë se nuk ka kontestim politik mes shqiptarëve në Maqedoni. E vetmja garë është se cila parti shqiptare do të jetë dominante dhe do të kontrollojë shpërndarjen e burimeve të qeverisë, kështu që nuk mund të flitet për socialdemokratët shqiptarë apo konservatorët shqiptarë.

Në Maqedoni, në thelb ekziston e gjithë politika e grupeve të interesit, në atë që sistemi i kthen partitë.

“Bota sot”: Pse i kërkohet Kosovës të heq dorë, nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, dhe ndërsa i bëhet trysni për zbatimin e një vendimi me shumë parregullsi ligjore për manastirin e Deçanit?

Eric Gordy: Argumenti është se Bashkimi Evropian po tregohet jo konsistent në atë që fituan të drejtat e pakicave për kishën ortodokse serbe, por jo për qeverinë e Kosovës. Dua të them në të vërtetë kjo nuk ka të bëjë aq shumë me parimet ligjore, unë mendoj se ajo që po shihni është se negociatorët thjesht kërkojnë një mënyrë për t'i sjellë palët në një tryezë për të arritur një marrëveshje, dhe kështu ata të identifikohen se kjo është fusha ku bëhet kompromisi. Është më e nevojshme, nëse ata mund të arrijnë një kompromis vështirë të thuhet, por unë mendoj se në përgjithësi ajo që po ndodh është se konflikti në Kosovë është marrë si shumë më i rëndësishëm për Evropën që kur u pushtua Ukraina. Në thelb ajo që ata kanë kuptuar është se është shumë e rëndësishme për ta që të përpiqen të zgjidhin mosmarrëveshjet brenda Evropës, në mënyrë që të jenë në gjendje t'i paraqesin botës një front të bashkuar. Rusia ndërkohë po kërkon vende ku uniteti i Evropës është i dobët dhe të gjitha ato vende janë pak a shumë në të njëjtin rajon, dua të them se po flasim për Kosovën ose Bosnjë dhe Hercegovinën, Qipron, kështu që Evropa po vjen dhe po kërkon formula për të arritur marrëveshje për mosmarrëveshjet atje. Disa nga këto formula janë të mira, dhe disa prej tyre nuk janë aq të mira. Koha do ta tregojë, problemi me të është se fuqia e Evropës për të propozuar këto lloj vendbanimesh varej gjithmonë nga perceptimi se Evropa kishte diçka shumë të mirë për të ofruar, disa lloje privilegjesh që lidhen me të drejtën për punë, investimet e udhëtimit ose përfundimisht anëtarësimin në Bashkimin Evropian. Ata sapo e kanë humbur aftësinë për ta përdorur atë në negociata, sepse kanë qenë shumë keq për të siguruar përparimin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian për shtetet që e duan atë. Aktorët vendas janë akoma më të fuqishëm. E kam përmendur tashmë një herë Maqedoninë, por do ta bëj përsëri, është e qartë se keqpërdorimi i kandidaturës së Maqedonisë nga Bashkimi Evropian ka qenë kaq ndikues, sepse ju kishit një qeveri në Maqedoni, qeverinë e Zaevit, që në thelb u zgjodh duke u thënë votuesve "ne do t'i japim Evropës çfarë të duan, dhe në këmbim të kësaj ata na japin të gjitha përfitimet që mbanin në rezervë." Si kryeministër, Zaev i dha Evropës gjithçka që donte nga mosmarrëveshja e emrit e më poshtë, dhe më pas nuk mori përfitimet, duke shkatërruar qeverinë e tij. Në Shqipëri, në Serbi dhe Bosnje e Hercegovinë, po shikojnë përvojën e Maqedonisë dhe thonë “Po sikur të paguajmë të njëjtin çmim që pagoi Zaev, a do të marrim ndonjë gjë për të”?

“Bota sot”: Ata kanë votuar së fundmi për liberalizimin e vizave për Kosovën, a mund të themi se i kanë hapur dyert?

Eric Gordy: Kjo është një shenjë e mirë dhe njerëzit me të vërtetë kanë pritur për një kohë shumë të gjatë.

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat