Diplomati zviceran dhe ish- ambasadori zviceran në Beograd, Jean Daniel Ruch, thotë se Zvicra mund të ofrojë frymëzim nga modeli i tyre i qeverisjes për të zgjidhur disa prej çështjeve të vështira në dialogun Kosovë- Serbi.
Në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, Ruch, thotë se institucionet e Kosovës mund të zhvillojnë një strategji marketingu që synon ta bëjë vendin më të njohur në botë dhe më tërheqës për investitorët potencialë, përfshirë diasporën.
“Kosova ka fatin të ketë një popullsi mjaft të re me një diasporë dinamike që është ende e gatshme të investojë në vendin e saj. Kjo mund të mos zgjasë përgjithmonë, pasi brezi i ardhshëm do të integrohet plotësisht në Zvicër, Austri ose Gjermani. Tani është koha për të propozuar masa të guximshme për t’i tërhequr ata përsëri në Kosovë”, shprehet diplomati.
Ruch i cili ka punuar edhe në fushën e drejtësisë ndërkombëtare ka folur edhe rreth rolit të Dhomave të Specializuara të Kosovës, ndërsa si ish- ambasador zviceran në Beograd thotë se Serbia po përpiqet të mbajë një ekuilibër delikat midis Rusisë dhe Perëndimit.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Z. Ruch, ju keni shërbyer si ambasador në Serbi dhe keni përvojë të gjatë me Ballkanin. Si e vlerësoni gjendjen aktuale të marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë?
Jean Daniel Ruch: Për fat të keq, pavarësisht më shumë se 10 viteve diplomaci, nuk është arritur normalizim. Kjo është për të ardhur keq, pasi të dyja palët do të kishin interes të madh të gëzonin marrëdhënie të frytshme politike dhe ekonomike.
“Bota sot”: Çfarë roli mund të luajë Zvicra në dialogun Kosovë–Serbi, duke pasur parasysh traditën e saj të neutralitetit dhe historinë e gjatë të ndërmjetësimit?
Jean Daniel Ruch: Zvicra ka tentuar të jetë e dobishme në hijen e procesit të udhëhequr nga BE. Por në fund të ditës, u takon liderëve në Prishtinë dhe Beograd të bëjnë koncesione të dhimbshme për një të mirë më të madhe. Ajo që mund të bëjë Zvicra është të ofrojë frymëzim nga modeli ynë i qeverisjes për të zgjidhur disa prej çështjeve të vështira, për shembull ato që lidhen me decentralizimin.
“Bota sot”: Marrëdhëniet midis Kosovës dhe Zvicrës janë veçanërisht të ngushta, sidomos për shkak të diasporës. Çfarë roli luan kjo diasporë në forcimin e lidhjeve politike dhe ekonomike?
Jean Daniel Ruch: Mjaft shumë, në fakt. Shumë anëtarë të diasporës kanë qenë shumë të suksesshëm dhe nuk hezitojnë të investojnë në vendin e origjinës. Për shembull, kompania më e madhe ndërtimore në pjesën frankofone të Zvicrës është në pronësi të z. Orllatti, i cili është i përfshirë në projekte të mëdha të energjisë diellore. Nëse Zvicra është investitori i dytë më i madh në Kosovë pas Gjermanisë, kjo është kryesisht falë diasporës. Mund të bëhet më shumë, veçanërisht nëse remitancat do të shërbenin për qëllime investimi, në vend që kryesisht të drejtoheshin në pasuri të paluajtshme dhe konsum.
“Bota sot”: Zvicra ishte ndër vendet e para që e njohu Kosovën. Si e vlerësoni progresin e Kosovës në konsolidimin e shtetësisë dhe avancimin drejt organizatave ndërkombëtare?
Jean Daniel Ruch: Me dhimbje. Vetëm 119 vende e kanë njohur Kosovën, që është më pak se Palestina. Pavarësisht marrëveshjes së Ohrit të vitit 2023, nuk është bërë asnjë përparim drejt anëtarësimit të Kosovës në OKB dhe organizata të tjera të mëdha ndërkombëtare.
“Bota sot”: Sa i përket sigurisë, Ballkani shpesh shihet si një rajon i brishtë. Cilat i konsideroni të jenë sfidat kryesore të sigurisë që aktualisht përballen Kosova dhe rajoni më gjerë?
Jean Daniel Ruch: Vazhdimësia e retorikave nacionaliste që ushqejnë urrejtje dhe ndasi. Qytetarët duhet të dëgjojnë diçka tjetër për të kapërcyer trashëgiminë e së kaluarës.
“Bota sot”: Serbia vazhdon të mbajë lidhje të ngushta me Rusinë, sidomos pas luftës në Ukrainë. Si ndikon kjo në stabilitetin rajonal dhe në procesin e dialogut me Kosovën?
Jean Daniel Ruch: Si gjithmonë, Serbia po përpiqet të mbajë një ekuilibër delikat midis Rusisë dhe Perëndimit. Pavarësisht retorikës pro-ruse të qeverisë, ajo ka eksportuar indirekt municione në Ukrainë. Që nga ardhja në pushtet e Vuçiqit, ai është perceptuar nga Perëndimi si garant i stabilitetit, kryesisht në Bosnjë dhe Hercegovinë. Mbështetja që ai merr nga Perëndimi mund të dobësohet nëse ai vazhdon të përballet me protesta masive qytetare. Për fat të keq, Uashingtoni dhe Brukseli janë duke u përqendruar sot në Lindjen e Mesme dhe në Ukrainë. Ballkani nuk është në krye të agjendës.
“Bota sot”: Zvicra shpesh shihet si një model i demokracisë direkte dhe federalizmit. A mendoni se përvoja zvicerane mund të shërbejë si shembull për adresimin e tensioneve ndëretnike në Kosovë?
Jean Daniel Ruch: Ndoshta në një mënyrë modeste që lidhet me decentralizimin. 2121 komunat e Zvicrës gëzojnë autonomi të gjerë, përfshirë në përcaktimin e taksave. Ndoshta një model i tillë, i aplikuar në Kosovë, mund të ndihmojë të kapërcehen disa barriera të lidhura me përfshirjen e komunave serbe.
“Bota sot”: Duke qenë se keni punuar gjithashtu në fushën e drejtësisë ndërkombëtare, si e shihni rolin e Dhomave të Specializuara të Kosovës në lidhje me paqen dhe pajtimin në rajon?
Jean Daniel Ruch: Duhet ta lëmë drejtësinë të bëhet. Gjyqtarët në Hagë janë profesionistë. Ata i zhvillojnë gjykimet sipas standardeve më të mira ndërkombëtare. Përvoja ime me ICTY ka treguar se drejtësia ndërkombëtare ka qenë me rëndësi parësore për të vërtetuar faktet e lidhura me krimet e kryera nga të gjitha komunitetet. Kjo realitet duhet të pranohet nga qeveritë dhe t’u transmetohet brezave të ardhshëm. Qëllimi duhet të jetë parandalimi i çdo cikli tjetër dhune apo hakmarrjeje që mund të ndodhë në të ardhmen e afërt ose të largët. Pranimi se krime janë kryer, edhe gjatë një lufte legjitime, është shenjë urtësie që çon drejt pajtimit.
“Bota sot”: Në kontekstin e sigurisë ndërkombëtare, cilat janë rreziqet kryesore që mund të ndikojnë në Ballkan, që burojnë nga zhvillimet globale – si lufta në Ukrainë apo tensionet në Lindjen e Mesme?
Jean Daniel Ruch: Disa fuqi mund të tundohen të përdorin tensionet aktuale në Ballkan për të sjellë destabilitet në zemër të Evropës. Pika më e nxehtë sot është Bosnja dhe Hercegovina, ku komuniteti ndërkombëtar është i përfshirë në një luftë për pushtet me presidentin e Republikës Srpska, Milorad Dodik. Situata është potencialisht e ndezshme.
“Bota sot”: Çfarë mesazhi do t’u përcillnit institucioneve të Kosovës për të forcuar pozitën e tyre ndërkombëtare dhe për të siguruar stabilitet të qëndrueshëm në vend?
Jean Daniel Ruch: Institucionet e Kosovës mund të zhvillojnë një strategji marketingu që synon ta bëjë vendin më të njohur në botë dhe më tërheqës për investitorët potencialë, përfshirë diasporën. Kosova ka fatin të ketë një popullsi mjaft të re me një diasporë dinamike që është ende e gatshme të investojë në vendin e saj. Kjo mund të mos zgjasë përgjithmonë, pasi brezi i ardhshëm do të integrohet plotësisht në Zvicër, Austri ose Gjermani. Tani është koha për të propozuar masa të guximshme për t’i tërhequr ata përsëri në Kosovë.
