Kryeministri Edi Rama komentoi për “Skai” çështjet më të mprehta mes të dy vendeve që kohët e fundit kanë sjellë ashpërsim të toneve mes Tiranës dhe Athinës.
“Çamet -tha ai- kanë të drejtë që të shkojnë në shtëpitë e tyre dhe ne nuk kemi asnjë strategji për të marrë pjesë të Greqisë”. Shqipëria e madhe, sipas Ramës, nuk është një tezë e shqiptarëve dhe se bashkimi i tyre do të bëhet në Bashkimin Europian.
Në lidhje me marrëveshjen e detit dhe akuzave të Berishës se ajo u anulua pasi një palë e tretë kishte interes, kryeministri deklaroi se për këtë gjë nuk ka folur asnjëherë me presidentin e Turqisë, Erdogan.
Postimi i tij për Akropolin, minoriteti grek, ligji i luftës ishin të tjera çështje që u prekën. Rama tha se duhet të ulemi për të zgjidhur të gjitha këto çështje të mbetura pezull.
Intervista e plotë:
Aktualisht, si i shikoni marrëdhëniet me Greqinë?
Edi Rama: Nëse e shohim në tablonë e madhe është një marrëdhënie shumë e rëndësishme. Në strategjinë tonë për politikën e jashtme Greqia shihet si një partner strategjik, me të cilën kemi shumë gjëra për të ndarë së bashku. Interesat e shqiptarëve dhe grekëve janë më të mëdha se ato çështje që na ndalojnë të ndërtojmë së bashku një të ardhme me të mirë.
Në vitin 2003, kur ishit kryetar bashkie, deklaruat se në raportet mes vendeve të Ballkanit ka histori...
Edi Rama: Nuk më besohet se çfarë zhurme shkaktoi foto në Greqi. Ajo çka unë bëj është që të bëjë një kronike me foto në Facebook-un tim. I parë nga këndvështrimi i dikujt që nuk beson se politika ka të bëjë me zëvendësimin e historisë, por se beson se politika që bën histori. Nuk kam ndryshuar, në të kundërtën mendoj se ky është një detaj që tregon shumë. Ajo çka thash ishte miqësore dhe diçka që zbulonte një marrëdhënie që shkon pas në kohë. Ka shumë shembuj reagues të njerëzve që i njohim apo jo.
Ju e dinit se do të krijonte zhurmë?
Edi Rama: Jo, fakti që shqiptarët kanë kontribuuar për të mirën e shoqërisë greke dhe fakti që shumë njerëz në atë kohë flisnin shumë njerëz shqip, nuk e bën Athinën një qytet shqiptar. Ka të bëjë me faktin që kemi qenë kaq të lidhur. Duhet të mendojmë se sa shumë gjëra mund të bëjmë për njëri-tjetrin, dhe jo të mbytemi në ujëra të errëta të nacionalizmit dhe manipulimit mediatik.
NëseTsipras do të postonte në Facebook një status që heroi juaj kombëtar Skënderbeu është gjysmë grek dhe shpëtoi Shqipërinë, si do reagonit ju?
Edi Rama: Nuk mendoj se është e njëjta gjë pasi nuk është një ofendim, përkundrazi do ishte një fakt historik i mirë që një shqiptar u gjet në vendin e duhur, në kohën e duhur për të bërë këto negociata në atë kohë dhe të shmangte bombardimin e Akropolit. Mund të kishte qenë grek, kinez, por ndodhi që ishte shqiptar. Nuk doja të thosha që shqiptarët shpëtuan Greqinë, doja thjesht të thosha se jetët tona kanë qenë të ndërlidhura dhe popujt tanë kanë qenë kaq të lidhur me njëri- tjetrin në periudha të ndryshme të kohës dhe ne kemi kaq shumë shembuj të mirë që mund të na mësojnë shumë për atë që kemi bërë për njëri-tjetrin.
Ju e quajtët Shqipëria e natyrale?
Edi Rama: Shqipëria e madhe apo Shqipëria e natyrale nuk janë nocione që janë prodhuar nga ne. Shqipëria natyrale është një nocion që është prodhuar nga të tjerë, të cilët janë trembur apo e kanë krijuar atë për shkak të axhendave të ndryshme, por kjo është si të thuash t’u vësh fajin grekëve sot për Megala Idea që ishte një ide e një kohe të caktuar që nuk ka të bëjë me vendet tona. Shqipëria natyrore është Shqipëria europiane. Ne kemi një histori shumë interesante duke qenë se jemi një komb me dy shtete. Ka shqiptarë në Maqedoni, Mal të Zi.
Po pastaj?
Edi Rama: Nuk ka asnjë plan. Nuk ka asnjë ide edhe të parashikueshme që t’i mbledhë këto në një Shqipëri të Madhe, por do ishim pjesë e një Europe të Madhe. Kufijtë bëhen të parëndësishëm.
I keni parë literaturat në shkolla shqiptare apo se si qeveria greke ka ndaluar disa shqiptarë që literatura propagandistike?
Edi Rama: Ka qenë një zonë që quhet Çamëri ku shqiptarët jetonin dhe për fat të keq nuk është ajo çka ju them fëmijëve. Njerëzit as nuk mund të shkojnë atje ku kanë qenë shtëpitë e tyre dhe fëmijët e tyre, për shkak të çfarë? Nuk kemi asnjë lloj pretendimi që të marrim territore për të marrë pjesë të Greqisë apo Serbisë, por ka ardhur koha t’i kalojmë këto pengesa dhe ti themi a është e mundur që ata 80-vjeçar gra dhe burra që janë detyruar të largohen me forcë nga shtëpitë e tyre dhe mos ti lënë të shkonin. A është e mundur që personat të kalojnë kufijtë e Greqisë. Çfarë ka këtu? Meqë ra fjala do doja të thosha se duke u mbajtur peng i këtyre temave dhe duke i mbajtur peng të së shkuarës ne e ushqejmë nacionalizimin dhe u japim linjë për të ekzistuar. Pse mos ta shohim me sy ketë se po këta njerëz janë çrrënjosur nga shtëpitë e tyre dhe shtëpitë e tyre kanë të drejtën të kthehen nëse dua dhe të pretendojnë nëse i duan pronat.
Ju e dini se ka reagime të këtyre njerëzve të Luftës së Dytë Botërore se kanë kryer krime…
Edi Rama: Ata pretendojnë çka të duan. Po flas për të kaluar kufirin, të hyjnë dhe dalin, si gjithë shqiptarët. Ata keqpërdoren në kufirin grek. Flas për 80-vjeçarë dhe nuk e besoja dot. Një grua 80-vjeçare më tha se kam ëndërr që të shkoj të shoh shtëpinë. Nëse politikanët kanë detyrim të lexojnë historinë. A e dinë grekët se jemi në gjendje lufte? Një ligj mbretëror që është ende në fuqi. Jua them miqve të mi, Papandreu, Tripras, dhe Samaras, për të cilët kam respekt, po persë nuk e heqim këtë ligj të luftës dhe më pas i themi njerëzve që këtë ligj e vendosin si pengesë. Ne jetojmë në një paradoks. Kemi një ligj të gjendjes së luftës në të njëjtën kohë. Miqtë tanë thonë ‘eh ç’kuptim ka kjo’ Atëherë e shfuqizojmë. Nëse mendojmë për gjeneratat e ardhme mund të bëjmë gjëra të mëdha së bashku. Pastaj, nuk e duroj dot faktin që ka njerëz që më mendojmë atje si një person me ndjenja anti-greke. Jam i lumtur që ka persona që mendojnë se jam pro-grek. Nuk ka asnjë hartë të ‘Shqipërisë së Madhe’ në asnjë libër shqip.
Ka pasur një marrëveshje për kufijtë detarë të Greqisë, ju luajtët një rol kryesor për prishjen e kësaj marrëveshje. Madje, ish-kryeministri Berisha tha se kishte një dorë pro-turke në gjithë këtë?
Edi Rama:I kam vendosur një rregull vetes. Nuk flas asnjëherë për kundërshtarët e mi në anglisht.
Mund të flisni në shqip…
Edi Rama: Nuk më pëlqen t’i flas për politikën lokale një audience të jashtme. Nuk është jetike. Kur kjo marrëveshje u bë, ne mësuam nga disa njerëz të shoqërisë civile se kishte probleme me të. Më thanë le ta bëjmë këtë një pikë të rëndësishme në axhendën tonë kundër qeverisë. Është e lehtë të luash me ndjenjat kombëtare dhe të fitosh disa pikë. Por thashë jo, le ta lëmë në duart e gjyqtarëve dhe ekspertëve dhe të kemi një proces. Është vendimi i vetëm që mbaj mend që Gjykata Kushtetuese e ka marrë në unanimitet pra 9 me 0. Pra kishte një problem. Ju thashë miqve në Athinë le të ulemi ta zgjidhim. Le të ulemi me ekspertë. Kam propozuar edhe një palë të tretë që mund të zgjidhet nga ne.
Si janë marrëdhëniet tuaja me Turqinë dhe presidentin Erdogan?
Edi Rama: Si një njeri që ke lundruar jashtë në politikë nga aspekti gazetares ne jetojmë në një terren mjaft pjellor të teorive konspirative. Nuk ka asnjë lloj sekreti që ne kemi gjithashtu përcaktuar një partneritetet me Turqinë dhe nuk është sekret që kemi marrëdhënie të mira. E gjithë kjo ka ndodhur në një kohë që ishim në opozitë dhe s’kishim asnjë kontakt me palën turke. Kjo mund të provohet lehtësisht. Është besimi im se midis fqinjëve që jemi ne, siç kanë bërë gjerë të mëdha grekët dhe shqiptarët. Unë nuk e harroj kurrë se kemi kaq shumë shqiptarë që jetojnë në Greqi, por pasi janë pritur si vëllezër, si motra nga popullsia greke, jo shumë bujarisht nga politika greke. Siç, kur ishin të uritur për shkak të luftës…ndaj ka shumë shembuj fantastik për ato çka kemi bërë për njëri-tjetrin. Në momentet kur kemi probleme na duhet të flasim më shumë, të përfshijmë më vullnet, pasi jetojmë në një rajon ku nga gjërat më të vogla mund të ndodhin shpërthime të mëdha.
Keni kërkuar informacione në lidhje me një eksplorim që Greqia po bën në detin Jon...
Edi Rama: Unë besoj se ka një burim të rëndësishëm të gazit dhe naftës, ndaj pse nuk e shohim si zgjidhje që ta shohim së bashku. Pse nuk ecim në bashkëpunim, me të gjitha fushat. Shqipëria mund të jetë një mundësi fantastike për Greqinë dhe kjo e fundit mund të ketë avantazhe për të bashkëpunuar. Duhet të flasim e të zgjedhimin gjërat me durim dhe vullnet. Pasi nuk ka shans që të parashikojmë një të ardhme përveç bashkëpunimi.
Ju besoj jeni në dijeni për veton greke?
Edi Rama: Nuk mendoj se kjo është e mençur dhe për t'u menduar. Veto për çfarë? Është e pabesueshme. Ju thash nëse është veto për ndërtesat pa leje? Është veto sepse po flasim me vendosmëri, për nevojë por të zgjidhur disa çështje. Jemi në të drejtën tonë.
Ju si kryeministër nuk e keni këtë ide të Shqipërisë së madhe?
Edi Rama: Jam shumë i gjatë për të menduar gjatë. Nuk është një kompleks madhështie. E ardhmja jonë duhet të përcaktohet nga një vullnet i përbashkët. Çfarë do bëjmë luftë? Do ndryshojmë kufijtë? Ne nuk duam ta bëjmë Shqipërinë më të madhe gjeografikisht, por më të madhe sa i takon demokracisë së saj dhe begatisë.
Një gjë tjetër sepse jam kureshtar. E di që mamaja juaj është përkthyese shumë e mirë nga greqishtja, nuk e di nëse ju flisni greqisht?
Edi Rama: Unë nuk flas, mamaja ime pak, gjyshja ime shumë, edhe pse ato vijnë nga i vetmi fshat në radhën e zonës së Himarës që asnjëherë nuk kanë folur greqisht, por vëllai im flet. Kemi qenë në Greqi, e meqë ra fjala Greqia ka qenë toka e parë që kam vizituar si qytetar i lirë sepse kishim disa kushërinj nga ana e mamasë në Korfuz dhe kanë qenë atje që prej një kohe të gjatë, shqiptarë të cilët janë larguar në Vunoi shumë kohë më parë dhe për mua ishte e vështirë, por për vëllain tim ishte e lehtë sepse ai flet greqisht.
