...Në shtëpi arrita vonë. Rruga Zef Mark Lushi flinte e qetë. As dëgjohej zë, as ecte ndonjë kalimtar. Ecnim vetëm unë e ndonjë qen dhe hija ime, herë e ikur e herë tjetër e thyer, herë e zvogëluar e herë tjetër e zgjatur. Varet nga ç`pjerrtësi i binte drita. Vetëm dritat e neonit ndrisnin mbi pullazet e shtëpive të vjetra të stilit turk, me rrugë të shtruara me kalldrëme. Nëna më priste e zgjuar, siç bënte gjithnjë . Më foli me zë gjysmë të heshtur, të mos i zgjonte të fjeturit që bënin gjumë të qetë në dhomën tjetër. Më shtroi darkën, të përgatitur më parë.
– A do ta ngrohë pak, - tha.
-Jo, - i bëra dhe e ndjeva peshën e gjumit që më rëndohej në qepalla.
Nëna nuk e zgjati më. Më shtroi darkën dhe ndërsa prisja lëmekur të gëlltis ndonjë kafshatë, koka më ra mbi duart e kryqëzuara në tryezë. M`u mbyllën sytë. Më mori për krahësh e më mbajti deri te dhoma ime e vogël. Ecja, gjysmë i fjetur. Menjëherë më mashtroi gjumë i rëndë.
Ëndërroja diçka të hirtë në të kaltër, me siluetë peshku e hëne në ujë, me yjet e xixëllonjat e shpërndara qiellit përmbi det, me shqerrat në bredhje të tubohen te kroi, për të pirë një vetëtimë të lulëzuar, për të lëpirë kripën e gurit, për të shikuar me habi rreth vetes silueta të hirta nga mihin e rrëzojnë copëza shkëmbi dhe pëllëmbë për pëllëmbë i afrohen sipërfaqes së lëmuar herë herë e herë tjetër sipërfaqes së shfaqur me thepa të ashpër nga ndriçojë plumbtë, argjendtë dhe me xixa ari. Aty shfaqej, dorë për dore me mua Esa. Ecte e lumtur dhe herë herë më thoshte të më dashurojë për vdekje.
-Ty. Vetëm ty!
-E vërteta qëndronte tjetër diku fare. Unë kurrë s` do t`ia shfaq dashurinë e kaq zjarrtë e dashuroja. Ajo priste ta nxjerr jashtë atë që ndieja e unë heshtja. E çfarë atëherë prisja nga ajo. Natyrisht, kurrë nuk do të mbahemi dorë më dorë! Veç në mes të gjithë mrekullisë qëndronte një pemë me formë të një femre e të një mashkulli, të cilët të lidhur me njëri tjetrin fluturonin pandërprerë hapësirës së krijuar nga uji, nga tërë ajo mori uji të kaltër në të gjelbër.
Valët krijonin simfoninë e vet të përhershme, herë të hirtë e herë të ndezur. Shfaqej e njëjta gjë nga mëngjesi në mëngjes. Binte buzëmbrëmja e purpurt e ikte. Prapë shfaqej prapë vinte e binte me kuqërrimin e ndezur dhe fijet e blerta, të verdha, të kaltra hapeshin e vetonin të zhyteshin në sipërfaqen e pafund, të lëmuar të detit të qetë. Krijohej një ylber i veçantë, i harkuar lartë në qiell dhe i njëjtë shfaqej dhe nën sipërfaqen e ujit. Ndërmjet loznin peshq me ngjyra të ndryshme dhe hënë në det, silueta të arta e rrëzonin shkëmbin. Duhej vetëm dhe pesëmbëdhjetë pëllëmbë të nivelohej sipërfaqja e detit me nivelin ku do të arrinin ata duke nxjerrë zemrën e tokës së artë.
Nëna, e hetova, të më shikonte nga flija e të zgjaste dorën ta fikte dritën. E mbylli derën e dhomës ngadalë e doli pa bërë zhurmë, të mos ma prishte qetësinë. Bëra përpjekje ta shikoja, t`i flisja diçka, veç qe e pamundur. Prapë ika larg mendimit të kuqërremtë që e nxirrte hënën e yjet mbi det e brenda në det, që e krijonte shkëmbin e xehes me dritëza të arta e të argjendta. Vetëm pak u duhej të afroheshin e të lidheshin në thellësi të lagët me njëri tjetrin... Asgjë tjetër nuk lëvizte. Veç ndonjë pulëbardhë e shkruante qiellin nga hepohej tisit të përhirtë në të kaltër…
Ja, e hetoja nga ngrysej e nata do të binte mbi drita të neonit…
“Buzëmbrëmja e purpurt vjen e derdhet zallit e ik syprinës, të zhytet ndoshta larg në det. Kuqërremtë me ndonjë dizgë të hirtë ikin paralelet, aty aty gërshetohen e kryqëzohen e lidhen kaq sa qiellit dhe kaq sa detit. E vetëm ndonjë pulëbardhë e harruar dhe një lundër e humbur, dy lopata e një frymë. Çdo gjë e ka domethënien e vet të thellë e të rëndë: njerëzit që edhe pak çaste frymojnë përreth valëve, fëmijët e rrezitur, peshkatari plak e kalaja. Vështirë gjithë kjo të hyjë në një shkrim si ky: i shkruar në shkëmb. Shkruaj e rri tashmë në kala, te fanari, me dritat për orientim barkash e anijesh, ndërsa në valët e shqetësuara i bien murit, në rrëzë, majat e të cilit me bedenat ikin lart e lart mes yjeve dhe hënës. Ajo ndritë e plotë, me dritë të artë, pak në qiell e disa herë e tretur ujit. Poshtë Ranës lëviz një hije, peshkatar. E shikoj peshkatarin plak, i cili ec, kërcen në varkë dhe ik detit të hapur. I mbledh shpatullat, më pastaj i lëshon, ik, lundron me barkë, e ndjek nga i hedh dhe i tërheq rrjetat. -Këtu s`ka peshq, ndoshta mendon e pëshpërit në vete – padëgjueshëm, i rrah lopatat ndër valë e ik . – Pse s`ka peshk këtu. Ka, ka, do t`i kapë. Lëviz. Sidoqoftë, ai s`heq dorë, hepohet sa para sa prapa. Përkundet, është i lirë ... E Menja, gruaja e pret të kthehet me peshk, mendoj unë, ajo edhe një dritë e mbyllur në ethe ndërsa pret t`i kthehet ai që e do. Me peshk apo pa peshk. Të kthehet ai... - Peshq, nëse jo sonte, do të ketë nesër. Do të fitojë plaku për bukë, me siguri.
Në molë presin shumë fëmijë. Cili është fëmija i peshkatarit, i Dervishagës, njeriut në moshë me duar të regjura, lëkurë qarri. Njëri nga fëmijët ik e vjen plazhit, e pret plakun, ndërsa në shtëpi presin peshq sonte.
Padashur, në kokë më lidhet e zgjidhet e zgjatet një litar kujtimi për jetën. E rrjedhin ,po ashtu, fjalë kumbuese me jehonë të peshkatarit, bien dhe zënë një copëz vend në kokën time . Fjalë të apostrofuara nga sprovat, të cilat i vijnë t`i shqiptojë mallëngjyeshëm për jetën e vet para se të marrë kaltërinë në sy: me gjithë ato çmbështjellje e mbështjellje të përditshme.
“ Vetëm mbrëmjet e mëngjeset janë të miat, të bukës sime të bardhë. Mesditat e tjetër diçka, që ngjet në shenjtëri, kujt i përkasin? Ndoshta janë të huajat. Unë s`i njoh. Unë me peshk e mbaj familjen. Zë aq sa më duhet. Të vegjlit i hedh prapë në ujë, nesër ata prapë vijnë në rrjetën time. Detin e njoh më mirë sesa shuplakën e dorës . Shumë më mirë”.
“ Deti është ndërmjet dashurisë e urrejtjes, i ngjashëm me të, peshkatar?”, i them, gjysmë në gjumë, e gjatë e shikoj në sytë me ngjyrë të detit.
“Ka njeriu e deti diçka të ngjashme,trazimet e brendshme e të jashtme. Po ashtu siç themi nganjëherë, ja sesi tërbohesh porsi deti. As shpirti e as syri nuk ndahen, mbesin gjithnjë një!”
“Pse s`të përkasin mesditat?”
“Unë, në mesditat e zjarrta as s`mund të kap peshk, as s`mund të lahem. Unë jam i ngritur me detin. Pra, të kujt janë mesditat e mia?”
“...e agimet, muzgjet?”
“... kush tha ndryshe, janë të miat, të bukës sime të bardhë. Për çdo ag e muzg unë jam në det. Ndjek peshk. E përjetoj thellë detin. E kuptoj deri në fund. Njihemi mirë, tepër mirë njihemi”.
“Ç`bën me atë peshk?”
“Edhe e shes, po!”
“Derisa je në det, larg: bëhen merak në shtëpi?”
“Çdo nisje imja në det është e re. Secilën herë është e para herë. E nga fëmijëria unë jam në det: e, bëhen merak, po si jo. Sidomos nëse vonohem. Dalin shpesh në molo të më presin. Të më ndihmojnë fëmijët e gruaja”.
“I shkollon fëmijët?”
“Të gjithë. S`kam dashur që ata të ndjekin peshk siç bëj unë. Aspak s`është e lehtë kjo gjë. Njëri mëson në Prishtinë”.
“... e vajzat?”
“Edhe ato. Pse jo. Le të dalin, me shoqet, nga guacat e mbyllura të së kaluarës. S`do t`i ndal në rrugën e vet...”
“... e nëse dashurohen?”
“Çdo gjë me kohë!”
“Vërtetë?”
“Koha e ha kashtën... “
“Atëherë e ke zgjedhur rrjedhën?”
“Po.Të ecin me shoqet, pa përjashtim. Secila gjë në këtë rrjedhë të ec me kohën. Ajo që s`e ka këtë gjë, s`e ka ecjen e vet, s`e ka hijen e vet gjatë ecjes.”
“ Veç të tilla s`ka.”
“Ka ende, ka. Veç gjithnjë e më pak!”
“E reja ka hyrë në të gjitha poret?”
“Po, pak ose fare ende mbesin të pa shkollë!”
“Mëkat?”
” S`mund të dalë secila nga guaca?”
“Pse?”
“S`di unë ç`bëhet me raste. Po, sidoqoftë, unë s`i ndali vajzat nga shkolla”.
“Harko dhe pak jetën tënde, plak i ri?”
“ S`kam mësuar unë të flas kaq shumë. Me peshk jetoj. Ashtu, kështu, siç mendoj të më dalë puna në fund, më mirë. Fitoj nga pak verës dhe nga mysafirët. Kam dy dhoma me nga tre shtretër. Kaq”.
“Vijnë aty nga të gjitha anët, të kalojnë ndonjë ditë në bregdet?!”
“Vijnë,vijnë… veç të shumtën nga Kosova.”
“Era të bredh shpirtit dhe ballit nga e tjerr jetën në vetmi detit.”
“E shpalos ndonjëherë të kaluar. Po.”
“Secilën herë të del diçka e njëjtë. “
“Nis e përfundon me peshk.”
“Era e peshkut s`më ndahet. Ndihet në çdo pjesë timen!”
“Hetohet dhe në duart tuaja!”
“Të thash, e rëndë është buka nga peshkun”.
“Diçka e pashpjeguar!?”
“Pikërisht e tillë…”
Rrotullohem në krahun tjetër e ëndrra tashmë ik detit.
...Mbrëmja e bardhë në të hirtë, e spërkatur me dritë të hënës e të ndonjë neoni, gjithnjë e më shumë ngryset, ndërsa në të shtrirë syprinës së ujit ik larg e hapur mbi det.
Rri te fanari, në kala, e shoh vetëm siluetën e plakut. Lëkundjet para e prapa, hedhjet e nxjerrjet e rrjetave për peshq... ndonjë qen endacak nga i vjen rreth e rrotull hijes së ndonjë kalimtari dhe lehjes së pashmangshme, të ashpër në hënë. Ja, ndërsa hëna gjysmën e ka në qiell e gjysmën në ujë. Mbretëron qetësi. Në molo, s`ka më fëmijë. Vetëm njëri pret,ende pret. Do të jetë djali i peshkatarit.
Hëna është zhytur në ujë.
Më s`i shoh as pulëbardhat. As dashnorët në kala. Çdo gjë është strukur, valët në jetën e vet rrahin shkëmbin nën kala.
Nesër përsëri është ditë.
Çdo gjë nis prapë prej fillimit…”
... Tepër i lodhur e ndërroj krahun,kthehem në të mëngjër. Sytë ende i mbaj mbyllur. E ëndrra e nëntokës me copëza të xehes së plumbit, të argjendit e të arit shkrepin xixa të mrekullueshme fushës së ëndrrës,gjithnjë prej Stan Tërgut deri te sipërfaqja e lëmuar e ujit të detit, të cilat vetëm për pesëmbëdhjetë pëllëmbë ende nuk kanë arritur të jenë në të njëjtën matje.
E lëviza një çik dorën dhe e tërhoqa pak perden nga dritarja. Jashtë binte borë.
E hapa derën siç bën hajni në shtëpinë e huaj, në të cilën ka hyrë të vjedh ndonjë gjë.Dola herët në rrugë.
Ecja borën e shkelur nga shumë kalimtarë të zgjuar më herët . Ikte dita e fundit e Vitit, ndërsa hyja në zyrën e Maksit. Veç ca çaste më vonë, të dalë me një grusht të sharash bashkë me detyrat e ditës. Do të kujdestaroja gjatë natës më të gjatë të vitit, siç e thërrisnim, e me fotoreporterin e vozitësin morëm pa humbur kohë të niseshim prej nga kishim arritur mbrëmjen e ikur.
-Çfarë tha Maksi, - tha Isani.
-Më shau!? E ka pritur shkrimin e s`e kam shkruar!?
Faiku vetëm përtypi diçka në vete. Kisha bindje t`i jepte të drejt Maksit. Njëjtë dhe unë. Për Isanin nuk mund të them asgjë, lidhur me këtë. Vetura ikte trasesë e asnjëri nuk fliste. Faiku e ndoqi rrugën, ktheu në të majtë e përbiroi vetëtimthi për Stan Tërg.
-Çeron do ta lëmë të kremtojë në shtëpi, - theu heshtjen Isani.
Binte prapë një heshtje e rëndë dhe gërryese. Natyrisht, secili përtypte në vete copëza të ndryshme të jetës, çaste të pikëlluara e të lumtura, të përjetuara gjatë vitit që do të ikën pikërisht në ora njëzetekatër, për t`i lëshuar hapësirë rrjedhës së re, gjërat e ikura do të mbesin kujtime, në mënyrë që bota për një vit të jetë më e vjetër, në të njëjtën kohë do të rrotullohet më e re. Pikërisht siç tha Nicola Koperniku, me çfarë e bindi botën në shekullin e 16-të, me propozimin e modelit heliocentrik, Dielli në qendër. Kjo, përfundimisht tregoi se Toka rrotullohet rreth vetes për njëzetekatër orë dhe gjithashtu rreth Diellit për një vjet…
