Duke u nisë nga thenjet e autorit dhe duke u pajtue më to , se: ”Kërkohët gjithnjë të hulumtohët për nxjerrjën e fakteve të tjera , të heshtura për të marrë dritën e se vërtetës për ti pasqyrue më mirë e rrealisht figurën e ndritshme si të Aziz Zhilivodës më shokë.” Vendosa edhe une qe sa do pak të kontribuoj në zbardhjën e veprimtaris se ndritshme si shembull unikatë se si duhët luftue dhe sakrifikue për atdhe dhe për Liri. Kjo Monografi ka 225 faqe, botues: Blendi, 2oo5-Prishtinë, nga autori Hilmi Saraqi.Kohëve të fundit, sidomos pas lufte janë shkrue dhe po shkruhën Monografi për përsonalitete qe kanë lenë gjurmë në memorjën e shqiptareve. Kjo formë e të shkruarit ka një zanafillë të hershme në bibliografinë tonë posaqerisht shquhën në memorje evropiane dhe botrore, aty ku shtypi ka qenë i lirë.Te ne fatkeqesisht rrethana roberie shumeshekullore nuk ka qenë e lejuar të zbardhën veprimtaritë kombetare sidomos për atdhetar. Me qenë se mungojnë ditarët, dokumentet, përcaktimi për këtë llojë shkrimi është mjaft i vështirë . Edhe dosjë t qe i ka berë okupuesi nuk janë në shërbim duke mos pasë qasje në to, zakonisht te ne shkruhën në bazë të intervistave dhe deshmitarëve okular sepse jemi ne qe nuk kemi mbajtë ditare, shenime për shkaqët më të ndryeshme e posaqerisht ke ne se njiveli i arsimimit ka qenë shumë i ultë dhe neve na ka mungue dhe na mungon tradita, përjashtuar këngë ve qe i ka thuer dhe këndue rapsodi. Për at edhe ka veshtirsi ne më të ndryeshme. Ka kalue një kohë e gjatë, qe nuk janë më në jetë akterët dhe pjesë marresit okular. Ka te tillë që nuk dojnë të intervistohën, ka të tillë qe flasin më të ndegjuar dhe përfoljet janë zbeh ne masë të duhur. Kur shkruhët një Monografi, autori për krye deshirës se madhe, përkushtimi dalin edhe shumë elemente relevante pa të cilat çdo Monografi do jetë sipërfaqesore dhe e pa argumentuar dhe pse jo folkloristike. Gjithashtu autori duhët për çdo intervistë të bëjë dokument, përkatësisht dosje dhe ato të rexhistrohën dhe të arhivohën në mënyrë që gjeneratat e sotme dhe të ardhshme të ken mbshtetje për çdo fjalë të shkruar sepse libri ështe testamenti i bazuar mbi ato materjale favorizuese dhe jo relevante. Ajo qe verhët në këto Monografi është se shkruhët vëtëm në supërlativ, pra pa një kriter për të zbardhë edhe të mirën edhe të këqën. Nëse pajtohemi se çdo shkrim i qfardo lloj duhet te nxjerrë në pah dy anët e medaljes. Ne duke mos qenë të guximshëm, duke bërë histori vëtëm në vëtën e parë shpesh here bejmë lajthitje dhe thjesht bejmë histori vetëm favorizuese pa u ndal edhe në ato momente qe për një kohë edhe janë shque për kah bashkpunimi më sistemin dhe qarqet informative të huaja. Kur behët fjalë për këtë Monografi, duhët të shquhët përiudha bashkëpunuese, pozitat qe ka pasë Aziz Zhilivota në Shqipri. Renja e ati besimi dhe shkaqët e një përiudhe tjetër diskriminuese dhe kontradiktore. Pse Aziz Zhilivoda ishte njeri prej kosovareve më të besuëshëm, bashkë më Qerim Uken,Ajet Haxhiun dhe Sali Shatrin. Pse shkelqyën në një përiudhë shumë të rëndesieshme dhe ku deshtuen apo u keqkuptuën!! Këta njerëz, këta atdhetar i kanë pasë dyeret e hapura ke udheheqesi i asaj kohe Enver Hoxha. Kanë qenë të armatosur, kanë pasë punkte servitore për kryerjën e detyrave si diverzant të cilët kanë luajt një rrol të madh kombetar. Lidhur më këtë po njerre një sekvenc nga libri Gjeneaologjia e fisit Thaq, faqe 294, ku shkruan:
Një shembull unikat se sa kanë pasur rëndësi diverzantët:
Shkepusim një nga pyetjët gjatë gjylimit:Zoti Themeli: Torturat me litarë e çengelë në hundë mbi kosovarët që ia dorëzuam Titos :Ministrat: Kadri Hazbiu dhe Beqir Balluku,etj.
Paralel me këtë, ata zhvilluan operacionin me pretekstin e çarmatimit, që atë çarmatim e kishin bërë kushedi sa herë me qëllim për të futur tmerr dhe për të likuiduar njerëzit më të mirë, më patriotë. Gjatë atij operacioni mund të them se si mësuam neve, pjesa më dërrmuese e kosovarëve është shtruar në dru prej titistëve, ndërsa qindra patriotë janë vrarë me tortura, me masakra dhe ka pasur vende ku, me kufomat e tyre janë mbushur puset e ujit. Tani del një pyetje, më falni se po e bëj vetë këtë pyetje! A do të arrinin titistët të kryenin këtë krim kaq të shëmtuar kundra popullsisë shqiptare, vëllezërve tanë të Kosovës, në rast se nuk do të mbylleshin rrugët e organeve të Zbulimit dhe nuk do të mbyllej rruga e arratisjes së kosovarëve që do të vinin në Shqipëri, ta them me plot gojën jo, asnjëherë s’mund të arrihej, neve ishim në gjendje po të vazhdonim punën si zbulim, që të merrnim informata dhe të zbulonim planet e titistëve, përpara se ata t’i vinin në veprim, të njoftonim partinë dhe partia si gjithmonë të demaskonte publikisht veprimet. Ata do t’i jepnin partisë sonë material për të gjithë veprimtarinë kriminale të titistëve, të cilat do të vlenin për një demaskim të veprimeve kriminale të jugosllavëve...
Dokumente –deshmi : Tiranë, 9 gusht - Ish-drejtori i Zbulimit politik Zoii Themeli dëshmon në procesin kundër Kadri Hazbiu.
Nderpreja e diverzantve nga ana e këtyre ministrave ishte i qellimshë dhe ishte një terrë informativ se çfarë po ndodhë më popullin e Kosovë s në në thundrë n e sistemit ish jugosllav.Kjo nuk mund të anashkalohët në kë të Monografi edhe nga fakti se bashkepunimi i ndersjellt ka qenë në funksion të mbajtjës gjallë të patriotizmit kombetar tëk shqiptarët jasht trojeve të Shqiperis Londineze. Sipas të dhenave të botuara gjerë më tani thuhët se 1235 grupe diverzantesh kanë kalue nga Shqiperia në Kosovë dhe anasjelletas.Sipas të dhenave të eprorit të tyre më seli në Fier,z.prof.Ibish Kelmendit i cili ka qenë edhe komandant i cili për Aziz Zhilivodën jep një aktivitët të bujshëm,ku do ndalemi vetëm në rastin e fundit kur Azizi kishte kalue kufirin dhe ishte kthye pa pritmas sepse ishte hetue,me qe rast ishte merdhi nga gishtat e kembeve. Pra ky përson rrelevant për zbardhjën e përsonalitetit të Aziz Zhilivodës është alfa dhe omega e zbardhjes se aktivitetit të Tij, ,ai është ende gjallë,jëton në Anverpen te Belgjikës,dhe veres në Durus të Sqiperisë.nuk andaj disa fakte nuk kanë mujt të anshkalohën sepse ka disa pasktesi në kë të Monografi dhe po ashtu nuk mund të anashkalohë Beqir Balluku dhe Kadri Hazbiu të cilë u pushkatuën gjatë kohë kur Azizi dhe bibishi vunenin denimin!
KUSH ISHTE BEÇIR BALLUKU DHE KADRI HAZBIU!
Në vigjilën e 103 vjetorit të lindjës së Enver Hoxhës,shpalosim :
Gjatë kohës sa isha në burg Aziz Zhilivoda dhe Ibish Kelmendi u pushkatuen dy ministra të punëve të brendshme të cilët i kishin burgosë kosovarët;Aziz Zhilivodën dhe Ibish kelmendim dhe jo vtëm këta.:Beqir Balluku dhe Kadri Hazbiu !
Ish emigranti i dyfisht Ibish Sadri Kelmendi, sot jeton në Anverpen të Mbreterisë se Belgjikës.U bëra prap emigrant:Një herë kur ika për Shqiperi, kur shkova në shtetin tim e jo të më trajtonin si emigrant, pra ika për një cop liri dhe shkollim e herën tjetër pas ndryshimeve, përkatesisht renjës së komunizmit në Shqiperi.Ibishi në Shqiperi kishte arrijtë të kryente fakultetin filologjik grupi Histori-Gjeogrqfi. U bëra profesor,qellim qe e kisha piksynim,të cilin profesion e ushtroj me gjelozi dhe me një dashuri të pa shembullt,siq dijmë ne kosovarët me desht atdheun Shqiperinë,gjerë kur ia ben kleqkën dhe e futën ne birucë duke e denuar me 15 vjet heqeje lirie.I lutur të na thot diq,ai me përpikri dhe besnikri rrefën :
-Kam pasë edhe një detyrë thuni si të doni,me qejf apo pa qef ! E imponuar apo jo ?Atdhetare apo koha do ta thot të vërtëtën. Kjo është intervista e parë qe po ju jap,sepse ka kohë-vite qe keni kerkue tua evokoj diq nga ajo jetë në Shqiperi. Pajtohëm më ju se nuk duhet marr në varr këto kujtime, këto përipeti të « ëmigrantëve » kosovar. Isha përgjegjës-komesar i regrutimit dhe ushtrimeve të diverzantve në Fier. Kisha magazinën me municion dhe gjerat tjera për pregaditjën e diverzantve.Në Fier ishte grumbullue një pjesë e madhe e kosovarëve. Ky ishte plani i Qeveris së atëhershme komuniste, të cilën gjë nuk mujshe me refuzue. Me këtë merrej direkt ministria e punëve të brendshme.Shqiperia ka pregadit dhe ka dergue shumë grupe diverzantesh në ish Jugosllavi dhe anasjelltas. Ishin krijue shumë grupe.Një ditë erdhi rradha grupit të Aziz Zhilivotës, i cili kishte migrue në Shqiperi nga rexhmi sllavo-serb i Serbisë dhe i ish jugosllavisë. Një burrë burrash, një atdhetar emblematik për shumë atdhetar të tjerë. Një kosovar më të gjitha vyrtytët tradicionale dhe atdhetare. Erdh dhe me njoftoj për rrugën qe duhej marr, detyrën qe duhej krye me urdhërinë e Beqir Ballukut,minister i punëve të brendshme të Republikës Popullore Socialiste të Shqiperisë.
Të nesermën siq thojnë këtu në Shqiperi,iku ! Nuk vononoi shumë dhe u kthye mbrenda jave! Me ju thanë të drejtën u befasova shumë ! Q’bere more Aziz kaq shpejt qe u ktheve !? Po isha dhe u ktheva ! Kaq shpejt a ? Po për nder të partisë.
Po çndodhi ? Hajde të shkojmë në shtepi spse në kafe nuk kishim guxim të bisedonim se përgjohej çdo gjë nga populli e lene më sherbimët informative.Skuem,isha afer. Filloj të me tregoj :-e kaluem kufirin kah Mali Zi, pa as një problem.Kur arrijtëm ne vendin-jatakun, i zoti i shtepis na tha :Pine kafën dhe ikni sa më shpejt se jeni zbulue, na kan lajmrue dikush dhe u kthyem prap në Shqiperi.Ishte i merdhier kah këmbët.Neser e kam ndermend me shkue tha të Beqir Balluku, ish minister i punëe të brendshme të Shqiperisë. Jo i thash ! Po ,po tha due më shkue e me i thanë : si ka mundësi qe hala pa mbrri te vendin-pika na qenka lajmrue dalja e jonë dhe po mos të ishte besa e kosovarit ne do binim ne prit dhe vaj halli më pastaj. Jo,jo nuk bënë ashtu baca Aziz,se…O Ibish Kelmendi e kam vendosë pale çka bëhët , le të bëhët! Ka qenë njeri i vendosur past ndjesë. Dikush po na tradheton qebesa ! Kisha një frigë mos po e pson !? Ai ka qenë i vëndosur, besnik dhe atdhetar i vertët. E merr rrugën për Tiranë dhe drejt në zyrën e ministrit. E kishte prit si zakonisht. Ai i kshte rrefye për deshtimin e emisionit. Ishte ky një raport bashkëpuntoresh, apo jo. -Baca Ibish kam njohuri pakëz për grupin e Qerim Ukës. Ai me një rast i kishte hy në shtepi edhe mixhes Adem n’Ozdrim edhe pse raportët familjare kanë qenë shumë të acaruara.Por i lan anesh ato për një bashkpunim kombetar, për bashkim kombetar. Po kush ishin ato grupe diverzantesh, ma thuej ndonjë grup, mundësisht ? Ka pasë shumë, emrat nuk më kujtohën ? Faton Mehhmetaj e ka shkrue një liber dhe ka përmend afro 120 grupe diverzantesh, i thash.Po Unë siq ju thash kam qenë më shumë për rrethin e Pejës : Qerim Uka i Ozdrimit, Abdullah Sahihu ish kryetar i Junikut,Qazim Kreka,Aziz Zhilivoda,Brahim Kabashi etj.Se sa kanë qenë të rrezikuar diverzantët gjatë vëprimtarisë se tyre flet edhe ky fakt:
Se kush ishte Abdulla Salihu i Junikut rrefën Cen Pasha :Avdyl Salihu ka qenë kryetar i Junikut. Ka imigrue në Shqiperi pas lufte. Nga Shqiperia ka ardhë si diverzant shpesh here. Jatakun e ka pasë në shtepin e Ibish Dushkut. Eshtë diktue dhe e kan rrethue ushtria dhe gjandarmeria ish jugosllave. Avdyli më shokë kanë rrezistue. E kan lenë në vend një kapetan dhe Shpend Alajn nga Dranoci, babajn e Rifat Alës, nuk e dij tash se ku ndodhët ? Po e dij unë ai ndodhët në Zvicër, bile i thash e kam vizitue vjet..
Baca Ibish:-Azizi si gjith here i vendosur te nesermen e merr rrugën për Tiranë dhe drejt në zyrën e ministrit Balluku.E kishte prit si zakonisht. Ai i kshte rrefye për deshtimin e emisionit. Ishte ky një raport bashkëpuntoresh, apo jo.dhe ia thot troq,shqiptarqe shqetsimin. Si ma lartë qe me kish përshkrue mue, pik për pikë.
-Jo mor Aziz nuk është e mundur se perveq teje e meje as kush se ka dijt,as shoqeruesi,a ! I thot ministri Balluku. Po de edhe une mendoj ashtu! Ndahën dhe i premton ,duke i thanë se do e shiqon me kujdesë at qeshtje, duke i premtue se do merr masa të rrepta. ? U kthye dhe me tregoj se si ka vajtur takimi. Po shkoj tha në Duers, ti pariti këto këmbë se mu kanë merdhi e pom bjen lekura! .Shkoj dhe një ditë prej ditesh në pllazh e verën at shoqeruesin. Nuk u ka besue syve dhe kishte pyet dike aty. A mundeni mem tregue qeky njeri a është filan filani ? Po i thojnë, qaj është.Ai është i emruari nga lartë ! Tani fytyra e tret në rreth ! I revoltuar pas detit vjen përseri tek une dhe , prap me spjegon se si e ka takue at shoqeruesin dhe se si e kish gradue në vend qe ta ndeshkojë. Dua të shkoj dhe tia them në sy.Jo i thash lene më këtë punë !Do shkojë e le të më ndodh çka të dojë ! Do marrish vehtën në çafe !? Të nesermën iku për Tiranë. Një pritje shoqerore, por edhe dinake ! Ju shoku ministër nuk e kishi denue, por e kishi gradue at që më kishte lajmrue, kur e kam kalue kufirin dhe ku kam pas takimin, sipas udhzimeve tuaja. Kur është këthye në Elbasan ku ia kan pasë dhenë një shtepi, e kishin pasë rrethue në një mengjez!? Tu hyp shkallëve e çarmatosin, ia marrin alltin. Pastaj mbrenda automatin. E prangosin dhe pasë një proceduere të rendë gjoja për propagandë e denojnë 10 vjet burg. Andaj ky moment bjen ndesh më at qe e ka shkrue autori Saraqi në faqën 204. Andaj nuk është e vertët se e kishin thirrë,por ai kishte shkue vet siq u tha më lartë..Gjithashtu nuk është e veertët së pas 1955 e kishte nderpre veprimtarin diverzive sepse ai ka qenë për here të fundit 1972, pas denimit dhe burgosjës më 1973 Është e vërtët së e kan denue dhe i ka mbajtë dhjetë vjet burg.
Pasë gjashtë muajsh erdhën e më lypën në shkollë të mesme ku isha profesor i historisë dhe markësizmit.Erdh drejtoresha dhe me tregoj n’orë, i thash edhe dhjetë minuta bie zilja, mbaron ora e mësimit.
Kur shkoj pash:axhutantin dhe shoferi i Kadri Hazbiut.Me than të kërkon Kadri Hazbiu.Mendova deri në shkollë dhe mendoja sigurisht për ushtrimet qe i benim me diverzantet në Fier !? Por çështja e Azizit më së shumti me rëndonte kokën !? Po shkoj i thash drejtoreshës,nuk dihët se kur kthehna !7 Kur shkova në ministri, me duel Kadriu përpara në gjysëm të koridorit, sepse ai ka qenë shumë i gjatë dhe më përqafi vllëzersht, si miku më mikun më të mirë ! Pastaj u ul edhe vet afër meje.
- Kuadrat na u kanë plakë vazhdoi ai.Të kam thirr për togun tuaj, të zogistve dhe atyre kosovar. Me na i emrue do të rinjë nga togu yt për diverzant.I thash kerko nga oficrët tuaj për emra, e jo prej meje. Po ti i njef më mirë vazhdoj ai.Oficerët i njofin më mirë se unë shoku ministër !? Unë po të caktoi Ty për Dukagjin,Pejë.Unë jam gati i thash t’i sherbej atdheut si gjithëherë ! Por,ne n’arsim i ndrrojmë metodat për një efikasitët më të mirë, për arrijtjën e sukseit më të lartë, mëndoj se instruktorët tanë të arrijnë një metodë më efikase në favor tonin dhe të kosovarëve, spse ata po zbulohën!? Kjo e tronditi.U revoltue duke i ra tavolinës me grusht, çdo gjë lujti dhe u shpernda hiri i duhanit qe pinim. Nuk të kam thirrë memë mësue.I mbshani zilës, do zile te rrumbullakta mbi tavolinë.Erdhën ata dhe i urdhërojë , qone atje ku e keni marr !
Pas gjashtë muajsh më kanë arrestue (1973) dhe më kanë akuzuar për propagant,për shpiunazhë, si bashkëpuntor i CIE-s amerikane. Gjatë hetimeve me akuzonin se kam radje marres. Këtë ta ka prue vllau thonin, Istrefi kur e kishte vizitue Shqiperinë.ai kishte ardhë në cilsin e bashkpunimit ekonomik, si drejtor i një sipermarrje në Prizrën.Në fund ma hoqën nga aktakuza si bashkëpuntor i Cies se per ndryeshe do me pushkatonin.Me denuen 14 vjet heqeje lirie, i mbajta 13 vjet (1973-1985) dhe ja po e shef se jam gjallë. I kishte përjetue dy operacione klasike në zemer. I fort jeni baca Ibish hala i thash, do"bisedojmë edhe për gjerat tjera.Te lutem me trego për Jashar Dacin se kam pasë rast ta njofi, po ai ka qenë toger, pastaj Nikoll Marklitaj,…po Isufi i jonë ? Nuk ka qenë i angazhuar, ka qenë i lirë. Jo tha me duhet t’u them pak për Adem Arifin-Elshanin tuaj nga Ozdrimi. Ademi ka qenë një burr, burrash. At të lutëm pa e marr parasyesh çka e ke duhët me ngrit në qiell. Po i thash e kam dosjën e tij prej 100 faqesh dhe jam duke e përkthye. Diqka kam shkrue për të në librin tim « Çeta e Brukselit ».Nese kam shendet do e qes në dritë aktivitetin e tij dhe grupin e tij në krye më Mulla Zekë Berdynën.
Ashtu pra,të lumt, por keni kujdesë së disa gjëra nuk duhët zbardhë akoma.U ndam për t’u bashkue herave tjera.Tani shpesh here shoj ne Anverpen me një shok klase dhe e vizitojme.Nga një here vjen ai në Slarberg të Brukselit.
