Në dy dekadat e fundit janë botuar tri monografi të rëndësishme dhe me vlera për poezinë e Pjetër Budit:
1.Poezia e Budit , Eko Ritmo ,Shkup 1995, e Zeqirja Nezirit ,
2.Poetika e Budit , Albas ,2002 , e Behar Gjokës dhe
3.Pjetër Budi :poet dhe prozator,,Cosenza L.Pellegrini Editore, 2015, e Anton Nikë Berishës. Secila nga këto monografi sjell shumëçka të re dhe me vlerë për ndriçimin më të thelluar të figurës së P.Budit , jo vetëm si poet por edhe si prozator.Në dritën e sotme janë ndriçuar vlerat e mirëfillta letrare-artistike të poezisë së Budit , kështu që ajo , në monografinë e Z.Nezirit, nuk është studiuar vetëm si artefakt gjuhësor a historik por para së gjithash si artefakt letrar.
Librin e tij në fjalë , studiuesi Z.Neziri e ka strukturuar në katër kapituj:
I.ATMOSFERA POETIKE
1.Kërkesat poetike
2.Koncepti i letërsisë kombëtare
3.Kategoria utilitare
4.Përpjekja për integrim letrar
5.Bashkëndijimi gjithë kombëtar letrar
6.Personaliteti i krijuesit
II.RRAFSHI TEMATIK
1.Koncepti
2.Kohët rrëfimtare
3.Njësitë rrëfimtare
3.1 Ndeshkimi
3.2 Rrugëtimi në historinë njerëzore
3 3.Rrugëtimi i mëkatit
3.4.Rrugëtimi drejt hirit
3.5.Homo politicus
3.6.Homo nationis
4.Njësitë kompozicionale
5.Njësitë fabulative
6 Bota poetike
III.RAFSHI ZHANROR
1.Koncepti
2.Rrjedhat poetike
3.Koncepti i eposit të barokut
4.Koncepti i poemës së barokut
5.Shema unazore e rrëfimit
6.Pasuri e madhe zhanrore
IV. RRAFSHI FIGURATIV
Shkallët e shprehjes poetike
I.SHPREHJA POETIKE BAROKE
I.1.Komunikimi me Hyun
I.2 Errësira dhe nata-kërkesë poetike
I.3.Kuptimi i jetës
I.4.Alegoria dhe simboli-fuqia e mendjes
II.FIGURAT POETIKE
II.1.Figurat tingëllore
II.Figurat retorike
PASFJALË
BURIMI I LËNDËS
Duke u mbështetur në tri rrafshe të interpretimit, studiuesi konstaton me të drejtë se vjershërimi i P.Budit , për letërsinë shqiptare paraqet një thesar shumë të çmueshëm kombëtar, me të cilin ajo rreshtohet krahas letërsive të tjera evropiane më të pasura, është poezi që imponohet me cilësinë e vet. Autorin e këtij vjershërimi, studiuesi në fjalë, Z.Neziri , me të drejtë e ka radhitur pranë përfaqësuesve më të mëdhenj të letërsive evropiane, atë e nxjerr dhe konsideron përfaqësuesin e denjë dhe letrarisht më të plotë të barokut religjioz shqiptar.
Ky studim, me analizën e vjerësherimit të Budit në rrafshin tematik, duke i veçuar elementet përbërëse: kohët e rrëfimit , njësitë rrëfimore, njësitë kompozicionale, mandej njësitë fabulative dhe mënyrën e konceptimit të botës poetike, argumenton bindjen se P.Budi , në vjershërimin e tij, i ka zbatuar kërkesat poetike të kohës(fq.226).Duke ia nënshtruar vjershërimin e Budit kërkesave teorike e metodologjike, kur është krijuar ajo, autori nxjerr përfundimin se ajo përmbush kërkesat e letërsisë të barokut evropiano-veriperëndimor dhe se ajo është në rrjedhë edhe të kërkesave teorike-letrare e tipologjike të letërsive evropiano-jugperëndimore, në të cilat përpunoheshin tema kryesisht të Besëlidhjes së Re.Prandaj Budi , sipas studiuesit në fjalë , është përfaqësuesi i dy kërkesave teorike-letrare e tipologjike, të cilat atëherë mbizotëronin në kontinentin evropian(fq.227).