Ky shkrim s`ka të bëjë për Gomarin e Babatasit të Gjergj Fishtës, por për nalbanxhinjtë, samarxhinjtë dhe samarët të kohës sonë moderne apo postmodrne. Këta dallojnë nga më të hershmit, janë të veçantë e të çuditshëm; herë bëhen të dukshëm, herë të padukshëm, sa janë real, aq edhe abstrakt . Dhe për t`u habitur, secili e ka sevdanë e vet, nallbanxhinjtë sevdanë e patkuajve, samarëxhinjtë sevdanë e samarëve, samarët sevdanë e pronarëve të kuajve dhe gomerëve.
Po sevdaja e atyre që nuk i duan këto zanate, që s`duan të bëhen nallbanxhi, samarxhi e samar, ku mbeten, ku e kanë vendin? Janë jashtë lojës jetësore, janë të eliminuar. Ata mbeten me sevdatë e mbathura, ngarkuara e mbushura me brengat dhe mërzitjet e tyre sepse nuk e kuptojnë ritmin e jetës, nuk e kuptojnë se kjo është kohë e nallbanxhinjve dhe samarxhinjve modern. Shkurt e shqip, është kohë e samarëve miq të dashur, kohë kush kujt t`ia vë samarin, apo, si themi ne në Tetovë, kush kujt t`ia vë sarmën. Sot edhe pse shumë pak shohim kuaj e gomerë, por me shumicë janë shtuar nalbanxhinjtë e samarxhinjtë. E jetë moj jetë, sa shpejt po ec, s`thonë kot pleqtë e urtë të mëhershëm se je shpatë me dy teha, sa shpejt po kalon e ndryshon.
Më kujtohet, kur isha i vogël, ditës së enjte, edhe sot e kësaj dite i thonë ditë pazari. Në këtë ditë njerëzit shprehnin ndjenjat dhe problemet jo vetëm sociale, por edhe ato shpirtërore. Qyteti ishte i mbushur më shumë me fshatarë se sa me qytetarë, me tregtarë e matrapazë, me pleq e plaka, me burra e gra që vinin për të bërë pazar e njëkohësisht për të paguar tatimet , apo obligimet që kishin ndaj shtetit. Qyteti ishte i mbushur me kuaj e gomerë, prandaj në këtë ditë më të gëzuar ishin nallbanxhinjtë dhe samarxhinjtë sepse u shtohej puna më shumë. Nalbanxhinjtë dhe samarëxhinjtë numëroheshin me gishta, dy apo tre në tërë qytetin dhe ishin më të njohurit dhe më të pasurit e qytetit për shkak se kishin punë shumë , duke mbathur kuajt me patkua, e duke shitur samarë për kuaj e gomerë. Po sot ku janë kuajt dhe gomerët, thuajse kanë humbur, po nallbanxhinjtë e samarxhinjtë, a kanë humbur?
Çudi e madhe, sa më shumë që mungojnë gomerët e kuajt, aq më shumë shtohen patkua dhe samarë! Kaloi koha e nalbanxhinjve dhe samarëxhinjve tradicional, tani janë transformuar me emra modern të demokracisë në nalbantarë dhe samartarë. Këta nuk janë zanatçinj si të mëhershmit të thjeshtë e të pashkolluar, po janë patriotë, intelektualë të mençur e shumë të përsosur, sa mirë e kanë mësuar zanatin, po sa mirë dinë që të tjerëve t`ua mbathin patkuat dhe t`ua ndreqin samarët. Këta mund t`i gjejmë kudo, nëpër institucione shtetërore, nëpër organizata të ndryshme politike e jopolitike, nëpër universitete e institute shkencore, mund t`i gjejmë aty ku s`ju shkon mendja. Autoriteti i tyre i detyron që njerëzit vullnetarisht të shkojnë për të marrë patkua e samarë sepse janë human, ua japin ashtu, pa para, vetëm e vetëm t`i mbathin e ngarkojnë me patkua e samarë.
Aq janë ngarkuar njerëzit me patkua e samarë sa që nuk mund të marrin frymë, po fatkëqinjtë, përsëri turr e vrap vrapojnë pas tyre, për t`u ngarkuar dhe më shumë e më shumë , si samarët e breshkave, që i gjithë trupi u është mbuluar me samarë e vetëm kokat e këmbët u kanë mbetur jasht. Sot, çdo kush vrapon për t`u bërë nallbantar e samartar, duke mos e ditur se pavetëdije bëhen gomerë e kuaj për patkua, samarë e shalë Samarët e sotëm e kanë ndërruar vendin dhe pamjen, janë bërë figura të gjalla që rinë mbi shpatullat e njerëzve; veprimet e tyre gjasojnë me ato të kuajve dhe gomerëve për t`hipur , ngarkuar , mbathur, për të ecur e vrapuar.
Tash e kuptova domethënien e pikturës së famshme “Kali” të Leonardo da Vinçit; se njerëzit janë tjetërsuar në kafshë e gjësende , kuaj e gomerë, shalë e samarë. Orrigjina e kuajve dhe gomerëve e paskërka kuptimin e rrugëtimit drejt patkuajve, samarëve dhe shalëve. Qëllimi i nallbantarëve dhe samartarëve qenka rruga që shpie drejt patkuajve dhe samarëve, këta janë specialistë dhe ideologë të samarëve dhe patkuajve. Nallbantarët dhe samartarët e sotëm llogariten si mbrojtës popullor sepse me vete i kanë disciplinat institucionale, politike, shkencore e shoqërore. Për ata, patkuajt dhe samarët janë qëllime formale, kurse qëllime kuptimore janë pronarët e samarëve dhe patkuajve.
Nallbantarët dhe samartarët e sotëm me anë të mbathurave të patkuajve dhe vënieve të samarëve krijojnë përkrahësit e vet, pra përkrahja bëhet shfaqja e nalbantarëve dhe samartarëve. Koha në të cilën jetojmë është bërë arenë e përparimit dhe zhvillimit të nallbantarëve dhe samartarëve sepse me vete sjellin ndryshime rrënjësore të patkuajve dhe samarëve politike, teknologjike , shkencore, edukative-arsimore; me vete sjellin zhvillime maramendëse të mjeteve kontaktuese mashtruese mes njerëzve, për të përjetuar psikoza të ndryshme të sjelljes, të cilat në esencë paraqesin servilitetin e patkoit nën këmbë dhe samarit mbi shpinë. Epiqendër e gjithë kësaj katrahure të fatkeqësive sociale, psikologjike, shoqërore janë nallbantarët dhe samartarët global.
Çdo gjë është nën kontrollin dhe përkujdesjen e nallbantarëvë dhe samartarëve. Gjuha e përparimit dhe e zhvillimit është e shtresuar me kurthet e shumta të nallbantarëve e samartarëve që me patkuajt dhe samarët e tyre prezentojnë kulturë kombëtare, politike, ekonomike, juridike, letrare e artistike.
Pajtohemi plotësisht me poetin e jashtëzakonshëm shqiptar Gjekë Marinaj i cili me ikonën e tij poetike “Kuajt”, që saktësisht, me mjeshtri poetike bën pasqyrimin e realitetit dramatik shqiptar:
“Kush qe kalë mbreti
posti qe i lartë
Kush qe kalë princeshe
i bënë shalë të artë
Kush qe kalë fshatari
pat samarë me kashtë
Kush qe kalë i egër
tërë jetën fjeti jashtë.”