Nëse presidenti Kosovës dhe ai i Serbisë bëjnë një marrëveshje mbrapa dyerve të mbyllura për të normalizuar marrëdhëniet duke shkëmbyer territore, ajo mund të polarizojë më tej politikën e Kosovës, të përkeqësojë ndarjet sociale dhe të shkaktojë trazira ndëretnike.
Kështu shkruan David L. Phillips, drejtori i programit për ndërtimin e të drejtave dhe paqes pranë Institutit Universiteti Kolumbia.
Duke përkujtuar se negociatat kërkojnë diskrecion, Philips thekson se nevoja për diskrecion duhet të jetë i ekuilibruar me gjithëpërfshirjen, në mënyrë që palët e interesuara të investohen në rezultatin dhe të bindin zgjedhësit e tyre që të mbështesin rezultatin e negociatave.
Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi dhe homologu i tij serb, Aleksandar Vuçiq, kanë pasur takime me dyer të mbyllura për të diskutuar një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Thaçi ka hedhur poshtë idenë e diskutueshme të 'rregullimit të kufijve'. Përveç Federica Mogherini, Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Punë të Jashtme dhe Siguri, askush nuk e di se çfarë kanë diskutuar Thaçi dhe Vuçiq. Edhe anëtarët e ekipit negociues të Kosovës janë në errësirë.
Nuk është e lehtë për të mbajtur sekrete, veçanërisht për një çështje me rëndësi të tillë kombëtare. Thuhet se Thaçi dhe Vuçiq planifikojnë të shpallin një marrëveshje për të shkëmbyer territoret pak para takimit të tyre të ardhshëm në Paris më 1 korrik, shkruan më tej Phillips.
Sipas një personaliteti të shquar të Kosovës, këto janë kushtet e marrëveshjes:
Serbia do të pranojë ta njohë Kosovën.
Kosova do t’ia lërë Mitrovicën e Veriut dhe tre komuna veriore në Serbi.
Kosova do të marrë katër deri në shtatë fshatra në Luginën e Preshevës, të cilat aktualisht janë pjesë e Serbisë. Këto fshatra nuk mund të formojnë një territor të afërt. Liqeni i Gazivodës, i cili është vendimtar për furnizimin me energji elektrike dhe ujë të Kosovës, do të bëhet një territor i besueshëm nën mbikëqyrjen e një organizate ndërkombëtare (p.sh. NATO).
Një asociacion i komuniteteve të minoritetit serb do të themelohet në pjesë të tjera të Kosovës ku banojnë serbët. Asociacioni do të jetë përgjegjës për planifikimin urban dhe rural.
Marrëveshja hesht mbi minierat e Trepçës, që përfshin territore në të dy vendet. (Dështimi për të trajtuar statusin e Trepçës ngre pyetjen: Kush përfiton?) Shkëmbimi territorial ka precedent. Në vitin 1947, Serbia transferoi shtatë fshatra të rrethit të Gjilanit në Preshevë: Stanec, Maxhere, Peceno, Ranatovce, Depçe, Caravajka dhe Sefer.
Fshatrat e tjerë u transferuan në Bujanoc: Dobrosin dhe Konçul, si dhe fshatrat malore të Bujanovcit, Pribovacit dhe Zarbincës. Këto 11 fshatra përbëjnë gjithsej rreth 85 kilometra katrorë. Në vitin 1959, 45 banime të rajonit të Rashkës u transferuan në Kosovë. Një pjesë e Leshakut dhe Zubin Potokut gjithashtu u bashkuan me Kosovën. Vendimi për këto ndryshime territoriale u mor vetëm nga Beogradi. Në atë kohë, statusi politik i Kosovës ishte i kufizuar në një rajon autonom brenda Serbisë.
Marrëveshja Thaçi-Vuçiq për shkëmbimin e territoreve është një marrëveshje e keqe për disa arsye, thekson Phillips. Ai sqaron se Vuçiq nuk ka votat në parlament për të ndryshuar Kushtetutën e Serbisë dhe për të ratifikuar marrëveshjen, derisa njohja e Serbisë për Kosovën është thelbësore për marrëveshjen.
Marrëveshja nuk do të adresojë BE dhe anëtarësimin e Kosovës në OKB. Mendimi i dëshiruar nuk është një rrezik i pranueshëm.
Zbatimi i marrëveshjes do të institucionalizonte paqëndrueshmërinë, duke izoluar fshatrat shqiptare në Preshevë dhe në veri të Kosovës, duke krijuar kështu geto të ngjashme me Gazën. Asociacioni serb për serbët e Kosovës në jug të vendit do të shkaktonte trazira dhe në fund të fundit do të nxiste kërkesat e tyre për tërheqje nga Kosova. Politika e Kosovës do të bëhet edhe më e polarizuar nëse detajet mbahen nga ekipi negociues i Kosovës, thekson autori i shkrimit.
Ai paralajmëron se Parlamenti i Kosovës do të debatojë ashpër marrëveshjen me shoqërinë aq thellë të ndarë, ndërkohë që ndarjet sociale do të përkeqësohen dhe mund të ndodhë dhuna brenda dhe ndëretnike.
Bosnja gjithashtu mund të përjetojë një rinovim të dhunës nëse Republika Serbe kërkon të bashkohet me Serbinë.
Marrëveshja është gjithashtu e keqe për marrëdhëniet e jashtme të Kosovës. Qëndrimi i kancelares Angela Merkel ‘në errësirë’ do të tjetërsojë udhëheqësen gjermane, e cila ka qenë e vendosur për integritetin territorial të Kosovës.
Arritja e një marrëveshje prapa saj do të minojë mbështetjen e Gjermanisë për liberalizimin e vizave, lidhjet ekonomike dhe përparësitë e tjera të Kosovës, pohon më tej Phillips.
Pozicioni i Uashingtonit është i paqartë. Zyrtarët amerikanë tregojnë se ata do të mbështesin atë që palët do të arrijnë. Kjo sjellje është një hidhërim i udhëheqjes amerikane në një vend ku pikëpamjet e Amerikës me të vërtetë janë të rëndësishme.
Çdo marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, pa pëlqimin e Gjermanisë dhe SHBA-së, do të dështojë. Gjermania dhe SHBA janë kritike për integrimin euroatlantik të Kosovës.
Për të ecur përpara, Phillips thotë se negociatat kërkojnë përfshirjen e anëtarëve të ekipit negociues të Kosovës dhe informimi i liderëve të opozitës, dhe të mos ketë më takime me dyer të mbyllura Thaçi-Vuçiq.
Bërja e kërkesave të qarta për ratifikimin nga parlamenti dhe një referendum popullor. Shoqëria e Kosovës është kritike për implementimin e tij.
Kërkohet pjesëmarrja e zyrtarëve të SHBA-së në të gjitha takimet dhe nuk duhet të ketë ekskluzivitet për zyrtarët e BE.
Ekziston një alternativë ndaj ndarjes: ndërtimi i shtetit dhe krijimi i një shoqërie të përbashkët në të cilën mbrohen dhe promovohen interesat e të gjitha komuniteteve në Kosovë. Në vend që të fokusohet në hollësitë e rregullimit të kufijve, Thaçi dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të kenë një pamje afatgjatë dhe të insistojnë në njohjen e Kosovës pa kushte. Çdo gjë më pak e bën Thaçin një bashkëpunëtor në tradhtinë dhe detyrimin e Beogradit, shkruan Phillips.
Ndryshe, David Phillips shërbeu si Këshilltar i Lartë i Departamentit të Shtetit gjatë administratave të presidentëve Clinton, Bush dhe Obama. Phillips është autori i librit ‘Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and US Intervention’ - Harvard University, Kennedy School.
