Orteku ose Reshpja është grumbull i madh bore, që shkëputet nga malet e larta, rrokulliset teposhtë dhe sa vete e bëhet më i madh, duke shkatërruar ç’gjen përpara. Orteqet janë dukuri natyrore, të rrezikshme për mjedisin.
Në botë ortekët njihen si “dragonjtë e bardhë” ose “vrasësit e vrullshëm” për shkak se kanë zënë shumë persona, duke i dërguar drejt vdekjes.
Ortekët mund të krijohen në shpate malore nga bora e rënë në formë kristalesh, topthash dhe kokrrizash.
Ndryshimet në temperaturën e ajrit dhe presioni që krijohet nga grumbullimi i dëborës, bëjnë që kristalet të zvogëlohen teksa zënë vend në tokë. Brenda vetëm 24 orëve, 30 centimetra borë e porsarënë mund të ngjishet deri në 10 centimetra.
Lloji i dëborës, sasia e rënë, pjerrtësia e terrenit, ndryshimi i temperaturës dhe forca e erërave, të gjitha këto përcaktojnë nëse një ortek do të vihet në lëvizje ose jo. Një ortek mund të nisë rastësisht edhe nga pesha e një njeriu ose e një kafshe.
Gjithsesi, ekzistojnë edhe lloje të tjerë ortekësh ndërsa më të rrezikshmit janë ata të cilët krijohen nga grumbullimi i dëborës së vjetër që është ngjeshur me kalimin e kohës. Kur thyhet shtresa e sipërme e dëborës, copa të mëdha akulli mund të rrëshqasin poshtë shpatit të malit, me shpejtësi 50 dhe 80 kilometra në orë.
Gjithashtu ortekët e erës krijohen kur një përzierje dëbore e porsarënë që përbëhet nga flokë kristali dhe kokrriza, lloji i dëborës si pluhur që pëlqehet nga skiatorët, shpërndahet në ajër nga një shkulm i fortë ere.
Duke qenë e lehtë, dëbora ngrihet në ajër dhe mund të bjerë poshtë në luginë me një shpejtësi mbi 300 kilometra në orë. Në këtë rast, presioni i ajrit që i paraprin masës së borës, rritet kaq shumë, saqë orteku mund të shkulë çatitë, madje edhe t’i rrënojë shtëpitë brenda disa sekondash.
Ortekët mund të parashikohen me paralajmërimin e ndryshimeve klimatike në zona të caktuara, por rreziku asnjëherë nuk është i evitueshëm.
Skiatorët, alpinistët dhe banorët e zonave të thela malore duhet të presin derisa shpatet e maleve të kontrollohen për të parë nëse janë të sigurta.
Gjithashtu, duhet të vendosen shenja paralajmëruese në zonat ku rrezikshmëria nga ortekët është më e lartës.
Rreziku nga ortekët mund të minimizohet nëse mbillen pemë, duke rritur stabilitetin e shpateve dhe duke ndihmuar për të zvogëluar dëmtimet më tej në luginë.
Ndryshe,dje si pasojë e një orteku të borës në Brezovicë vdiq, Arian Daci, zëvendësministër i Diasporës dhe Investimeve Strategjike, njëkohësisht djali i kryetarit të Akademisë së Shkencave, Nexhat Daci, derisa sot iu dha lamtumira e fundit.
