Pse emrat e shumë shteteve përfundojnë me “stan”?

Ndryshe

Pse emrat e shumë shteteve përfundojnë me “stan”?

Më: 2 dhjetor 2017 Në ora: 00:17
ilustrim

Pakistan, Afganistan, Kazakistan … Janë së paku 7 shtete aziatike, emri i të cilëve përfundon me “stan”.

Ata që imponuan “stan” si prapashtesë të emrave të 7 vendeve aziatike, ishin popujt e lashtë indo-iranianë.

Pakistan, Afganistan, Turkmenistan, Taxhikistan, Kazakistan, Kirgistan, Uzbekistan: ka të paktën shtatë (8 me Kurdistanin, një entitet i federuar nga Iraku), kombet aziatike emrat e të cilëve mbarojnë me prapashtesën “stan”.

Arsyeja është intuitive: prapashtesa -stan (ose -sthan) nënkupton vendin, tokën, kombin dhe rrjedh nga sanskritishtja sthana (vendi, shtëpia). Indo-iranianët e lashtë, të vendosur në Azi, e përdorën atë për të treguar një vend.

Fjalët që mbarojnë në -stan gjenden në shumë gjuhë indo-europiane, veçanërisht në degën indo-iraniane. Kjo degë përfshin sanskritishten, hindishten, urdunë dhe gjuhë të tjera të Indisë, Pakistanit dhe pjesëve të tjera të Azisë.

Më pak intuitiv është fakti se në prapashtesë është rrënja “ST”, gjithashtu e pranishme në shtetin Italian (State), në anglo-sakson (State dhe Stand), si dhe në rusisht-stan (do të thotë vendbanim). Një hollësi në pamje të parë e parëndësishme që për gjuhëtarët, në fakt është një nga trashëgimet më të dukshme të gjuhës së folur rreth shtatë mijë vjet më parë dhe e quajti gjuhën Proto-Indo-Europiane që është origjina e gjuhëve Indo-Europiane.

Nga vjen? Kjo shpjegon arsyen pse – stan përdoren për përcaktimin e zonave gjeografike, kombeve ose emrave të vendeve në këto zona gjuhësore, kryesisht në Azinë Qendrore.

Kur prapashtesa -stan është e vendosur pranë emrit të një populli, fjala tregon kombin në të cilin ky popull jeton. Për shembull, Afganistani është “toka e afganëve” (duke iu referuar kryesisht etnisë Pashtun, shumica në vend) dhe Kurdistan ajo e kurdëve, si dhe Kazakistani është kombi i Kazakëve, një emër që rrjedh nga fjala turke për “i pavarur”.

Pakistani është vendi i “pastërtisë” (nga indo-iranian “pak”, dmth i pastër). Dhe nëse taxhik do të thotë “jo turk”, turkmenët, përkundrazi, janë “të ngjashëm me turqit”.

Rrjedhin pastaj nga legjendat lokale si parashtesa Kyrgyz, e cila tregon numrin 40 (aq sa ishin fiset që u bashkuan për të luftuar ujgurët), si edhe Uzbek, përkushtuar detyrimisht Uzbek Khan-it, prijësit të fiseve, që bashkoi grupe të ndryshme në rajon për të formuar popullin e Uzbekistanit.

Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat