Pandemitë dhe epidemitë në përgjithësi kanë ndryshuar rrjedhën e historisë së botës.”Pacienti zero” e ka burmin në Kinë shprehen mediumet nëpër botë.Epidemia e parë e njohur në histori e la burimin pikërisht atje në Kinë.Oëen Jarus në live science shkruan si më poshtë:Nga Epidemia Parahistorike që shkatërroi tërë qytetin e Hamin Mangha në Kinën Veri-Lindore (Rrethi 3000 para Krishtit)datojnë nga koha parahistorike. Rreth 5000 vjet më parë, një epidemi fshiu një fshat parahistorik në Kinë.Trupat e të vdekurve u mbushën brenda një shtëpie që u dogj më vonë.Asnjë grupmoshë nuk ishte kursyer, pasi skelete të të miturve, të rriturve të rinj dhe të moshës së mesme u gjetën brenda shtëpisë. Vendi arkeologjik tani quhet: "Hamin Mangha" dhe është një nga vendet më të ruajtura parahistorike në Kinën verilindore. Studimi arkeologjik dhe antropologjik tregon se epidemia ka ndodhur mjaft shpejt se nuk ka kohë për varrosje të duhura. Para zbulimit të Hamin Mangha, një tjetër varrosje masive parahistorike që daton afërsisht në të njëjtën periudhë kohore u gjet në një vend të quajtur Miaozigou, në Kinën verilindore.Së bashku, këto zbulime sugjerojnë që një epidemi shkatërroi tërë regjionin.Theo Dyssen sjell po këtë fakt:Epidemia e parë e njohur në histori u zhvillua në një fshat të njohur tani si siti: Arkeologjik Hamin Mangha, në Mongolinë e brendshme, Kinë. Fshati përmbante 29 strukturë, dhe gërmimet kanë rikuperuar mbetjet e 100 njerëzve, nga të gjitha moshat. Ata që pretendohen nga kjo plagë u varrosën të gjithë, dhe të mbijetuarit u larguan nga fshati dhe nuk u kthyen më.Ekziston një sit tjetër në Kinë - pak më i ri - i quajtur Miaozigou, me të njëjtat rezultate dhe me sa duket nga e njëjta epidemi. Kjo epidemi besohet nga arkeologët se ka prekur të gjithë rajonin.
2.
Ka një informacion më të zgjeruar rreth kësaj epidemie.Plaga e lashtë bëhet e njohur qysh në vitin 2015 në dispatchesfromturtleislan.blog: Rreth viteve 3000 pes në Kinën antike veri-lindore, 97 trupa, nga të miturit deri në moshë të mesme, u grumbulluan në një shtëpi që ishte vetëm 210 metra katrorë.Gjysma ishin midis moshës 19 dhe 35 vjeç, dhe pjesa tjetër ishin më të rinj. Askush nuk ishte më i moshuar. Pastaj shtëpisw ju vu zjarri duke djegur disa nga trupat më shumë se të tjerët.”Hamin Mangha” është siti më i madh dhe më i ruajtur i vendbanimeve parahistorike të gjetura deri më sot në Kinën verilindore .Komuniteti gjithashtu kishte të paktën 29 shtëpi me një dhomë me dyer dhe vatër.Popullsia e fshatit nuk mund të kishte qenë më shumë se disa qindra, por prapëseprapë ajo humbi gati njëqind shpirtra në atë që duhet të kishte qenë më shumë ditë ose javë .Një abstrakt i një gazete të vitit 2011 sqaron se ishte vendosur në Mongolinë e Brendshme.Mosha e viktimave në Hamin Mangha është e ngjashme me ato të gjetura në një tjetër varrosje masive parahistorike, e cila u zbulua më parë në Miaozigou të ditëve moderne në Kinën verilindore, vunë në dukje studiuesit. "Kjo ngjashmëri mund të tregojë se shkaku i faqes Hamin Mangha ishte i ngjashëm me atë të vendeve Miaozigou. Kjo është, ajo të dy ndoshta lidhen me një shpërthim të një sëmundje akute infektive ", kanë shkruar Zhou dhe Zhu.Një abstrakt posteri nga një konferencë e antropologjisë tregon që kishte një sit të tretë të ngjashëm edhe në rajon. Është gjithashtu e ngjashme me një vend verilindor të Kinës në Lajia, i cili është gjithashtu vendi ku ishte dëshmia më e vjetër në Kinë ( 2000 pes dhe u krijua nga meli) .Studiuesit nuk ofruan spekulime se cila sëmundje, nëse ndonjë, mund të ketë qenë e përfshirë në të dy rastet.Por, çdo sëmundje që vrau aq shpejt sa që ky lloj varri masiv dhe djegia për të parandaluar përhapjen e sëmundjes mund të kishte efekte të fuqishme demografike dhe të linte gjurmë në popullatat moderne përmes përzgjedhjes në gjenet ,që japin rezistencë ndaj tij.
3.
Kultura neolitike e asaj periudhe në Mongolinë e Brendshme ishte kultura e vonë Hongshan (4700 pes deri në 2900 pes),që ndërvepruan me kulturën më të madhe bashkëkohore, por të veçantë Yangshao. Mbetjet nga kultura Hongshan shoqërohen me Y-ADN N1 (xN1a, Nic), C dhe O3a (O3a3) thekson burimi. Ka mosmarrëveshje nëse këta njerëz flisnin një gjuhë në të njëjtën familje gjuhësore si kineze. Për dallim nga pothuajse të gjitha kulturat e tjera historike kineze, ata kishin një sistem të hollësishëm adhurimi perëndeshash të bazuar në tempuj, ishin të njohur pwr rastet e grave shtatzëna, dragonjtë dhe breshkat, dhe besohet se janë burimi origjinal i sistemit mistik të Feng Shui. Ata kishin unaza të vogla bakri, megjithëse nuk ishin domosdoshmërish një civilizim i plotë i epokës së bakrit. Kjo do të ndodhte shumë kohë pas zbutjes së orizit dhe melit, por jo shumë kohë para zgjerimit të shpejtë të bujqësisë së orizit në Azinë Juglindore, Indi dhe Nepal. Një dietë me bazë meli dhe derri si kultura fqinje Yangshao duket e mundshme, megjithëse gjuetia dhe peshkimi mund të kenë luajtur një rol të madh gjithashtu. Një periudhë e ngrohtë e njohur si Holocene Ëeather Optimum, nga 7000 pes deri në 3000 pes pes sapo mbaroi kur goditi kjo katastrofë dhe mund të ishte më e vështirë të mbijetonte nga ky kalim klimatik në një zonë me lartësi relativisht të lartë si Mongolia e Brendshme, sesa në vendet që qëndruan relativisht të ngrohta si Kina bregdetare ose Kina Jugore. Gjatë klimës optimale të Holocenit, "Rajonet aktuale të shkretëtirës të Azisë Qendrore ishin pyllëzuar gjerësisht për shkak të reshjeve më të mëdha dhe bastet e pyllit me temperatura të buta në Kinë dhe Japoni u shtrinë në veri."Duket se ky civilizim u shemb për shkak të zgjerimit të shpejtë të shkretëtirave veriore në territoret e tij, ndoshta duke detyruar njerëzit e tij të migrojnë në jug,lumenj dhe liqene dikur dominuan në terrenin e rajonit, dhe ai ujë relativisht i thellë ekzistonte atje midis 5000 dhe 9,000 vjet më parë, së bashku me bimësinë duke përfshirë bredh, bredh, thupër, pisha dhe lisa. Duke filluar rreth 4.200 vjet më parë, studiuesit zbuluan, ndodhi një transformim dramatik. Sipas gjetjeve të tyre më shumë se 7,770 milje katrorë (20,000 km katror) të zonës së Hunshandake u tharën me shpejtësi dhe u shndërruan në shkretëtirë. Shkencëtarët sugjerojnë që një lumë devijoi përgjithmonë ujin nga rajoni, rreth të njëjtën kohë që një zhvendosje kryesore klimaterike në të gjithë botën krijoi thatësira të mëdha në të gjitha kontinentet në Hemisferën Veriore.Ndërsa bashkëautori i studimit Louis Scuderi, një paleoclimatolog në Universitetin e Neë Mexico në Albuquerque, i tha LiveScience:"Ne mendojmë se kjo tharje ndodhi edhe në veri të Kinës, por u shtua nga sasi masive e ujit duke u larguar nga zona."Ngjarja do të kishte qenë e ngjashme me devijimin dhe tharjen e papritur të lumit Saravasti në Indinë Veriore që solli shembjen e qytetërimit Harappan.Këto ngjarje në Indi u shoqëruan me lebra, TB dhe dhunë brenda komunitetit.Sëmundja infektive në rastin e kësaj prishje masive kineze duhet të ketë qenë shumë më virulente sesa lebra ose TB për të shkaktuar kaq shumë vdekje kaq shpejt.Kjo ndodhi para infektimit më të hershëm të helmit në Kinë. Por, kjo thjesht mund të jetë për shkak të mungesës së regjistrave historikë, pasi u regjistrua në Kinë qysh në vitin 1122 pes, afër kohës me agimin e rekordit historik kinez, dhe dhimbja e vogël është edhe shumë ngjitëse dhe ka shumë shkalla e lartë e vdekshmërisë.Plaga e duhur gjithashtu i ndan ato veçori, por nuk dihen shembuj nga ato që janë kaq të lashta.Kjo faqe nuk ngjan me një varr masiv prej 80 grave të reja nga 2000 pes, të gjetura në provincën Shaanxi në Kinë, të zbuluar në vitin 2012, që ishte ndoshta vendi i një rituali të sakrificës njerëzore.Kjo fatkeqësi përkon në kohë me tranzicionin e vonë të Neolitit në luginën e Lumit të Verdhë nga kultura Yangshao (5000 pes në 3000 pes) dhe kultura Longshan (3000 pes deri në 2000 pes) dhe kultura afërsisht bashkëkohore Liangzhu (3400 pes deri në 2250 pes) . Duket se ka të ngjarë që një plagë si ajo në Mongolinë e Brendshme të ketë qenë e lidhur ngushtë me ngjarjet paralele që prodhuan këtë tranzicion midis kulturave arkeologjike në lumin e Verdhë përveç rënies së kulturës së tyre.Përshkrimet e faqes Hongshan në raportin e lajmeve duken më shumë si ajo e kulturës Yangshao ose e kulturës Longshan sesa kultura më e sofistikuar Liangzhu. Të dyja këto kultura pësuan kolapse mjaft dramatike.Rënia e kulturës Liangzhu ishte veçanërisht e papritur dhe misterioze (por shumë vonë dhe shumë larg për t'u lidhur me vendin ku u gjetën kufomat). Rënia e kulturës Longshan përshkruhet si më poshtë në Ëikipedia: Popullsia neolitike në Kinë arriti kulmin e saj gjatë kulturës Longshan.Kah fundi i mijëvjecarit të 3-të p.e.s, popullsia u ul ndjeshëm në pjesën më të madhe të rajonit dhe shumë nga qendrat më të mëdha u braktisën, ndoshta për shkak të ndryshimit mjedisor që lidhet me fundin e Holocene Klimatic Optimum.Kjo u shoqërua me zhdukjen e qeramikës së zezë me cilësi të lartë të gjetur në varrosje rituale. Në të kundërt, pati një rritje të shpejtë të popullsisë dhe kompleksitetit shoqëror në pellgun e lumenjve Yi dhe Luo të Henanit qendror, duke arritur kulmin në kulturën Erlitou.
