Që nga përfundimi i luftës më 1999 dhe vendosja e administratës ndërkombëtare në Kosovë, ndërtimi i institucioneve shtetërore ka qenë një proces i thellë dhe kompleks, i udhëhequr e ndikuar fuqishëm nga faktori ndërkombëtar. Edhe pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, ndërhyrjet e jashtme, veçanërisht nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara, kanë vazhduar të luajnë rol të pazëvendësueshëm në orientimin e zhvillimeve politike. Në këtë kontekst, formimi i qeverisë pa ndërhyrje ndërkombëtare në Kosovë, pavarësisht përpjekjeve të brendshme, mbetet një sfidë dhe një objektiv ende i parealizueshëm.
Së pari, përçarja e thellë politike ndërmjet subjekteve politike kosovare ka krijuar një ambient të polarizuar, ku kompromisi shihet shpesh si dobësi, dhe jo si vlerë demokratike. Në shumë raste, partitë politike nuk kanë arritur të krijojnë shumicë parlamentare funksionale pa ndërmjetësim apo presion nga faktori ndërkombëtar. Rasti i zgjedhjes së Presidentit në vitin 2011, apo i formimit të qeverisë pas zgjedhjeve të vitit 2014, janë shembuj konkretë ku roli i ndërkombëtarëve ishte vendimtar për shmangien e bllokadave institucionale.
Së dyti, faktorët ndërkombëtarë janë shndërruar në një lloj “garanti” të stabilitetit politik në Kosovë. Në mungesë të institucioneve të konsoliduara demokratike dhe të një kulture politike të dialogut, prezenca dhe ndërhyrja e tyre është parë si e nevojshme për të ruajtur rendin dhe për të parandaluar krizën. Kjo gjendje ka krijuar një varësi të vazhdueshme ndaj mbështetjes së jashtme, që e zbeh aftësinë e aktorëve vendorë për të menaxhuar vetë proceset politike.
Së treti, temat e mëdha politike si dialogu me Serbinë, siguria në veri, apo integrimi euroatlantik janë çështje që kalojnë përtej kufijve të politikës së brendshme. Këto tema janë të lidhura ngushtë me agjenda ndërkombëtare, dhe shpesh ndikojnë drejtpërdrejt në mënyrën se si ndërtohet dhe funksionon një qeveri në Kosovë. Për pasojë, formimi i qeverive nuk është vetëm çështje e vullnetit të qytetarëve dhe subjekteve politike, por edhe e interesave dhe pritshmërive ndërkombëtare.
Megjithatë, nuk mund të mohohet se në vitet e fundit janë parë përparime. Zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2021, të cilat sollën një ndryshim të madh politik përmes një procesi demokratik të qetë dhe pa ndërhyrje të dukshme ndërkombëtare, janë dëshmi e pjekurisë që po zhvillohet ngadalë. megjithatë, rasti mbetet përjashtim, jo rregull.
Me gjithë se synimi afatgjatë duhet të jetë ndërtimi i një shteti të aftë për të menaxhuar proceset e tij të brendshme në mënyrë sovrane dhe të pavarur, realiteti aktual në Kosovë dëshmon se formimi i qeverisë pa ndërhyrje ndërkombëtare vazhdon të jetë një sfidë e madhe. Derisa të forcohet kapaciteti institucional dhe kultura demokratike e kompromisit, prania e ndërkombëtarëve do të mbetet një faktor vendimtar në jetën politike të vendit.
