Konflikti midis Izraelit dhe Iranit ka kaluar përtej tensioneve diplomatike dhe përplasjes indirekte përmes aktorëve të tretë, duke hyrë gjithnjë e më tepër në një fazë të përballjes së drejtpërdrejtë ushtarake. Përplasjet e fundit ajrore, sulmet kibernetike, atentatet ndaj shkencëtarëve bërthamorë dhe aktivitetet e forcave pro-iraniane në Siri, Liban, Irak dhe Jemen tregojnë se një luftë e drejtpërdrejtë Izrael-Iran nuk është më një skenar teorik. Një konflikt i tillë përmban potencial real për përhapje të menjëhershme në nivel rajonal dhe global.
1. Dinamika e Konfliktit Izrael-Iran
• Iranit i intereson të ruajë ndikimin rajonal përmes “boshtit të rezistencës”, që përfshin Hezbollah-un në Liban, milicitë shiite në Irak dhe grupet në Siri e Jemen.
• Izraeli nga ana tjetër, e konsideron programin bërthamor iranian si kërcënimin ekzistencial më serioz dhe ka miratuar një doktrinë “goditjeje parandaluese”.
• Përplasja në Gaza me Hamasin, të mbështetur nga Irani, është vetëm një dimension i këtij konflikti më të gjerë.
2. Skenarët e përhapjes së konfliktit
a) Përfshirja e Hezbollah-ut
• Në rast të një sulmi të drejtpërdrejtë izraelit ndaj objektivave në Iran, pritet që Hezbollah-u të reagojë me sulme raketore nga Libani.
• Kjo do të zgjeronte luftën në frontin verior të Izraelit.
b) Sulme nga Iraku, Siria dhe Jemeni
• Milicitë e mbështetura nga Irani në Irak dhe Siri kanë kapacitete për të sulmuar bazat amerikane dhe izraelite.
• Houthit në Jemen, që kanë rritur kapacitetet balistike, mund të godasin objektiva izraelite nëpërmjet Detit të Kuq.
c) Përfshirja e Shteteve të Bashkuara
• Shtetet e Bashkuara, si aleat kyç i Izraelit, mund të përfshihen në mënyrë aktive në konflikt në mbrojtje të interesave të saj dhe të aleatit.
• Ky përfshirje do të shndërronte luftën në një përballje më të gjerë ndërmjet koalicionit perëndimor dhe boshtit të rezistencës të udhëhequr nga Irani.
3. Pasojat për sigurinë ndërkombëtare
• Kriza energjetike: Bllokimi i Ngushticës së Hormuzit nga Irani do të destabilizonte tregun global të naftës.
• Radikalizimi dhe terrorizmi global: Një luftë e përhapur do të nxisë mobilizimin e grupeve ekstremiste në Lindjen e Mesme dhe më gjerë.
• Rritja e përçarjeve në OKB dhe diplomaci: Rusia dhe Kina do të kundërshtojnë çdo veprim të SHBA-së apo Izraelit, duke e komplikuar më tej krizën në Këshillin e Sigurimit.
4. Rreziku i përshkallëzimit bërthamor
• Edhe pse aktualisht Irani nuk ka deklaruar publikisht se zotëron armë bërthamore, përhapja e këtij konflikti mund të përshpejtojë ambiciet bërthamore dhe të detyrojë Izraelin të përdorë arsenalin e tij në rast kërcënimi ekzistencial.
Përfundim
Konflikti ndërmjet Izraelit dhe Iranit nuk është më një çështje e izoluar rajonale, por përmban një potencial real për të destabilizuar të gjithë Lindjen e Mesme dhe për të shkaktuar pasoja të mëdha në sigurinë globale. Parandalimi i përhapjes së konfliktit kërkon diplomaci aktive ndërkombëtare, presion ndaj aktorëve jo-shtetërorë, dhe mbi të gjitha një strategji për uljen e tensioneve përmes mekanizmave të sigurisë kolektive.
Rekomandime
• Të krijohet një mekanizëm ndërkombëtar parandalues, me ndërmjetësimin e Kombeve të Bashkuara, për të monitoruar zhvillimet ushtarake në rajon.
• Të rivitalizohet marrëveshja bërthamore me Iranin (JCPOA) me garanci të reja nga të dy palët.
• Të minimizohet ndikimi i aktorëve jo-shtetërorë përmes izolimit diplomatik dhe sanksioneve të koordinuara.
• Të ndërmerren hapa konkrete drejt çmilitarizimit të zonave të konfliktit dhe ndërtimit të besimit ndërmjet shteteve.
