Kalaja e Ulqinit sa i përket joshjes bashkëkohore, dhe zë një nga vendet më të rëndësishëm edhe në fushën e turizimit të huaj dhe të brendshëm jo vetëm në këtë qytet por edhe në të gjithë bregdetin Adriatik.
Ulqini është i njohur për skenën e saj të veçantë të restoranteve dhe bareve, si dhe është shtëpia e Festivalit të Shpirtit Jugor, një festival me intime muzikore që po zhvillohet çdo vit në plazhin me rërë të qytetit.
Për vizitorët që dëshirojnë të eksplorojnë trashëgiminë interesante të qytetit si një nga portet detare më të vjetra në Ballkan, vendi më i mirë për të filluar është në Kështjellën e Ulqinit, e njohur edhe si Qytetin e Vjetër të Ulqinit.
Kjo zonë komode dhe e mbyllur e qytetit është vendosur në një gadishull të vogël që ishte më parë një fshat i fortifikuar i banuar gjatë Epokës së Bronzit. Kështjella e shkatërruar dhe zona përreth ishin dikur shtëpi për një numër qytetërimesh, të cilët kanë lënë shenjat e tyre përsëri në arkitekturë.
Duke demonstruar shembujt e thjeshtë të stonemasonerisë ciklikane në ndërtesat, muret dhe lagjet e tij, një shëtitje rreth Qytetit të Vjetër është një mënyrë magjepsëse për të kaluar një ditë.
Turistë të shumtë gjatë gjithë ditës deri në orët e vona të mbrëmjes enden nëpër korsi dredha-dredha dhe rrugicat e ngushta për të përjetuar të kaluarën e qytetit magjik Ulqinit një qytet ky që ika ngelur sot trevave shqiptare në Malit të Zi, në hartën e saj.
Kalaja e Ulqini, i njohur edhe si pjesa më lasht në Qytetin e Vjetër e Ulqinit, e cila është një kështjellë dhe lagje e lashtë në Ulqinit të viseve shqiptare në Malit të Zi.
E cila edhe sot ka mbetur me popullsi me shumicen e banuar nga shqiptarët, u ndërtuan nga ilirët e lashtë në një gadishull të vogël në anën e djathtë të Gjirit të Pristanit, që është pjesë e detit Adriatik.
Sot, mbetjet më të vjetra janë Muri Ciklopik. Kalaja është restauruar shumë herë që kur u ndërtua fillimisht, megjithëse ndryshime të mëdha u bënë nga bizantinasit, serbët, venecianët dhe osmanët.
Qyteti modern i Ulqinit është ndërtuar jashtë kësaj kështjelle.
Kalaja e Ulqinit
Kulla e Ballshajit.
Church-Xhamia
Ruajtja e armëve
Muret e kështjellës
Qyteti i Vjetër i Ulqinit është një nga komplekset arkitekturore më të vjetra urbane në Detin Adriatik. Kështjella, të cilën disa besojnë se i ngjan një anijeje të bllokuar, dhe zonat përreth kanë lulëzuar për rreth 25 shekuj.
Përmes shekujve, një shumëllojshmëri e kulturave dhe qytetërimeve u bashkuan. Qyteti i Vjetër përfaqëson një monument kulturor dhe historik me rëndësi të paçmueshme për shkak të mureve të saj ilire, kështjellës së saj, rrjetit të rrugëve, tregjeve dhe shesheve të qytetit. U ndërtua 2.500 vjet më parë nën kushte ekonomike, ushtarake dhe kulturore krejt ndryshe nga ato të sotme.
Muret e qytetit shpesh u shkatërruan në luftëra dhe po aq shpejt u rindërtuan nga banorët për të mbajtur fortesat dhe banesat e tyre të sigurta. Duke vepruar kështu, ata gjithashtu ruanin bukurinë e këtij qyteti të lashtë.
Qyteti i vjetër ka rrugët piktoreske të ngushta dhe të lakuara tipike të Mesjetës, të mbushura dendur me dy dhe trekatëshe prej guri të zbukuruara me elemente të Rilindjes dhe Barokut, dhe më në fund një sërë ndërtimesh të vlefshme nga koha otomane. Rrënojat më të vjetra të mureve datojnë nga periudha ilire. Në shekullin e 6-të, qyteti kishte dy porta: më e ulët (lindore), e cila mund të arrihet nga ana e detit dhe e lartë (perëndimore), e cila mund të arrihet nga toka.
Kulla e Balshajave
Kulla e Ballshajve, e vendosur në nivelin e eperm dhe më të lartë, është një kështjellë kështjellë me një kullë që dominon qytetin e vjetër dhe fshatrat përreth. Ajo është e lidhur me përfaqësuesit e fundit të dinastisë Balshaj, një familje e pasur nga zona e Shkodrës (sot Shqipëria, në atë kohë Zeta), e cila e kishte bërë Ulqinin rezidencën e tyre deri në fund të shekullit të 14-të dhe fillimit të shekullit të 15-të. Më vonë, osmanët ndërtuan katin e tretë të Kullës Balshaj, si dhe kupolën sferike në katin përdhesë. Kjo ndërtesë madhështore ka një pamje të detit nga tre anët. Konsiderohet të jetë një nga ndërtesat më përfaqësuese të arkitekturës mesjetare në Mal të Zi. Këto ditë, ajo përdoret si një galeri ose një vend për organizimin e netëve të poetëve.
Pallati dhe Gjykata
Besohet se kalaja ishte rezidenca e administratorit venecian të Ulqinit në Pallatin e Venecias. Si rezultat i bukurisë dhe komoditetit të tij, sundimtarët e mëvonshëm e përdorën këtë ndërtesë edhe si gjykata e tyre. Jo shumë larg Pallatit të Venedikut, në nivelin jugor të qytetit të vjetër, është një ndërtesë e bukur e quajtur Dvori Balshaj. Të dyja këto ndërtesa përdoren tani si strehim luksoz për mysafirët dhe vizitorët që vijnë në Ulqin.
Tregu Slave
Përpara Xhamisë së Kishës në Qytetin e Vjetër është një shesh i vogël, dikur Sheshi Slave (Tregu i Peshkatarve, malazez: Trg Roblja), i rrethuar me harqe. Ulqini u bë një treg i rëndësishëm skllevërish nga mesi i shekullit të 17-të. Shumica e skllevërve në Ulqin erdhën nga Italia dhe Dalmacia dhe u kapën nga piratët e Ulqinit, të cilët plaçkitën njerëz në vila të pasura përgjatë brigjeve të Pulias dhe Sicilisë, i kapën dhe i shitën si skllevër. Piratët e Ulqinit i trajtonin skllevërit si të dënuar dhe nuk i përdornin për ndonjë lloj pune.
Në vend të kësaj ata u mbajtën si pengje, ndërsa një shpërblim kërkohej nga të afërmit, miqtë apo bashkatdhetarët e tyre. Ata duhej të bënin të mundur që "skllevërit" të dërgonin mesazhe në shtëpitë ose të afërmit e tyre, në mënyrë që ata të vinin për të ofruar shpërblimin. Nga mesi i shekullit të 18-të kërkesa ndryshoi dhe oborrtarët filluan të kërkonin skllevër nga Afrika. Ata më vonë do të ishin shitur përsëri ose do të sillnin në Ulqin, ku ata së shpejti do të bëheshin qytetarë të lirë dhe do të punonin në bujqësi apo detar. Një komunitet i vogël i pasardhësve të tyre ende jeton në Ulqin.
Kulturat e ujit
Ka qenë gjithmonë një kult ujë në Ulqin. Besohet se imazhi i Bindus, Perëndia Ilir i ujit dhe detit, ishte gdhendur në muret e qytetit të vjetër. Shumë burime u ndërtuan jo vetëm për përdorim të njerëzve, por edhe për shpirtrat e të vdekurve. Legjenda thotë se ishte më mirë të ndërtohej një burim sesa një ndërtesë e shenjtë, kështu, në një kohë, Ulqini kishte më shumë se burim të dendur.
