Tonsiliti është inflamacion i bajameve apo i grykëve. Shenjat dhe simptomat e tonsilitit përfshijnë bajamet e fryra, dhimbjen e fytit, vështirësi në gëlltitje dhe inflamacion të nyjeve limfatike në anët e qafës.
Bajamet janë pjesë thelbësore e sistemit imunitar ku funksioni kryesor i tyre është filtrimi nga bakteret dhe çdo organizëm tjetër që mund të shkaktojë infeksione. Por ndodh që bajamet mund të vuajnë një infeksion i cili çon në inflamacion. Për shkak se trajtimi i duhur për bajamet varet nga shkaku, është e rëndësishme që të merrni një diagnozë të shpejtë dhe të saktë. Kirurgjia për të hequr bajamet është një proçedurë e zakonshme për trajtimin e bajameve, e cila zakonisht kryhet vetëm kur tonsiliti ndodh shpesh, nuk i përgjigjet trajtimeve të tjera ose shkakton komplikacione serioze.
Simptomat
Tonsiliti prek fëmijët ndërmjet moshave parashkollore dhe mes viteve të adoleshencës. Shenjat e zakonshme dhe simptomat e tij përfshijnë: Bajame të kuqe, të fryra; Veshje të bardha ose të verdha në bajame; Dhimbje të fytit; Gëlltitja e vështirë ose e dhimbshme; Ethe; Zgjerohen gjendrat e buta (nyjet limfatike) në qafë; Temperaturë; Fryma e keqe; Dhembje stomaku veçanërisht te fëmijët e vegjël; Qafë e ngrirë; Dhembje koke. Te fëmijët e vegjël të cilët nuk janë në gjendje të përshkruajnë se si ndjehen, shenjat e tonsilitit mund të përfshijnë: Gëlltitje të vështirë ose të dhimbshme; Refuzim për të ngrënë; Nervozizëm i pazakontë
Shkaqet
Tonsiliti shkaktohet zakonisht nga viruse të zakonshme, por mund të shkaktohet edhe nga infeksione bakteriale. Bakteri më i zakonshëm që shkakton tonsilit është Streptocoçus pyogenes (grupi A streptocoçus).
Pse infektohen bajamet?
Bajamet janë linja e parë e mbrojtjes së sistemit imunitar kundër baktereve dhe viruseve që hyjnë në gojën tuaj. Ky funksion mund t’i bëjë bajamet vulnerabël ndaj infeksionit dhe inflamacionit.
Megjithatë, funksioni i sistemit imun të bajameve bie pas pubertetit, një faktor që mund të përbëjë rastet e rralla të tonsilitit te të rriturit.
Faktorët e rrezikut për bajamet përfshijnë:
-Mosha e re. Tonsiliti më shpesh ndodh tek fëmijët, por rrallë te fëmijët më të vegjël se mosha 2 vjeç. Tonsiliti i shkaktuar nga bakteret është më i zakonshëm tek fëmijët e moshës 5 deri në 15 vjeç, ndërsa grykët virale janë më të zakonshme tek fëmijët e vegjël. -Ekspozimi i shpeshtë ndaj mikrobeve. Fëmijët e moshës shkollore janë në kontakt të ngushtë me kolegët e tyre dhe shpesh ekspozohen ndaj viruseve ose baktereve që mund të shkaktojnë tonsilit.
Komplikimet
Inflamacioni ose enjtja e bajameve shpesh (tonsiliti kronik), mund të shkaktojë komplikime të tilla si: Vështirësi në frymëmarrje; Ndërprerje të frymëmarrjes gjatë gjumit (apnea obstruktive e gjumit); Infeksioni që përhapet thellë në indet përreth
Kur duhet të vizitoni një mjek?
Është e rëndësishme që të merrni një diagnozë të saktë nëse keni simptoma që mund të tregojnë për tonsilit. Telefononi mjekun tuaj nëse jeni duke përjetuar këtë gjendje: Një dhimbje fyti që nuk largohet brenda 24 deri në 48 orësh; Gëlltitje e dhimbshme ose e vështirë; Dobësi ekstreme, lodhje ose shqetësim
Merrni kujdes të menjëhershëm, nëse keni ndonjë nga këto simptoma: Vështirësi frymëmarrjeje; Vështirësi ekstreme në gëlltitje; Nervozizëm. Nëse tonsiliti i shkaktuar nga Streptocoçus i grupit A ose një lloj tjetër i baktereve streptokokësore nuk trajtohet, ose nëse trajtimi me antibiotik është i paplotë, fëmija juaj ka një rrezik në rritje të çrregullimeve të rralla siç janë: -Ethe reumatike, një çrregullim inflamator që ndikon në zemrën, nyjet dhe indet e tjeral; -Glomerulonefriti i Poststreptocoçal, një çrregullim inflamator i veshkave që rezulton në largimin e pamjaftueshëm të mbetjeve dhe lëngjeve të tepërta nga gjaku.
Diagnoza
Mjeku do të fillojë me një provim fizik që do të përfshijë: Përdorimin e një instrumenti të ndezur për të parë fytin tuaj dhe me gjasë veshët dhe hundët; Kontrollin për një skuqje të njohur si scarlatina, e cila është e lidhur me disa raste të fytit strep; Kontrollin e qafës për të kontrolluar për gjëndrat e fryra (nyjet limfatike) Dëgjimi i frymëmarrjes me një stetoskop; Kontrolli për zgjerimin e shpretkës për shqyrtimin e mononukleozës, e cila gjithashtu ndez bajamet. /Shendeti.com.al
Parandalimi
Bakteret që shkaktojnë bajamet virale dhe bakteriale janë ngjitëse. Prandaj, parandalimi më i mirë është të praktikoni higjienën e mirë: Lani duart tërësisht dhe shpesh, sidomos pas përdorimit të tualetit dhe para ngrënies
-Shmangni ndarjen e ushqimit, gota për pije, shishe me ujë ose enë kuzhine
-Zëvendësoni furçën e dhëmbëve pas diagnostikimit me tonsilit
Për të ndihmuar fëmijën tuaj të parandalojë përhapjen e një infeksioni bakterial ose viral tek të tjerët:
-Mbajeni fëmijën tuaj në shtëpi kur ai është i sëmurë
-Pyetni mjekun tuaj kur është mirë që fëmija juaj të kthehet në shkollë
-Mësoni fëmijën tuaj që të kollitet ose teshtij në bërryl
-Mësoji fëmijës tuaj të lajë duart pas teshtitjes ose kollitjes
Trajtimi i bajameve, nga kujdesi në shtëpi, tek kirurgjia
Nëse tonsiliti është shkaktuar nga një infeksion viral ose bakterial, strategjitë e kujdesit në shtëpi janë më të rehatshëm dhe promovojnë shërim më të mirë. Nëse shkak është një virus, këto strategji janë trajtimi i vetëm. Mjeku juaj nuk do të përshkruajë antibiotikë. Do të ndjeheni më mirë pas 7 ose 10 ditësh. Strategjitë e kujdesit brenda shtëpisë për t’u përdorur gjatë kohës së rikuperimit përfshijnë si në vijim:
-Mundohuni të pushoni sa më shumë dhe të flini sa më shumë gjumë.
-Sigurimi i lëngjeve adekuate.
Pini shumë ujë për të parandaluar dehidratimin.
– Lëngje të ngrohta – supë, çaj pa kafeinë ose ujë të ngrohtë me mjaltë – dhe trajtime të ftohta si copat e akullit mund të qetësojnë një dhimbje të fytit.
-Përgatitni një gargarë me ujë të kripur. Gargarë me ujë të ngrohtë dhe kripë mund të ndihmojë në zbutjen e një dhimbje të fytit, bëni gargarë dhe më pas pështyjeni.
-La ajrit. Përdorni një lagështues të ajrit për të eliminuar ajrin e thatë që mund të irritojë më shumë dhimbjen e fytit ose për disa minuta bëni një banjë me avull.
-Shmangni irrituesit. Mbajeni shtëpinë tuaj larg nga tymi i cigareve dhe pastrimi i produkteve që mund të irritojnë fytin.
-Trajto dhembjen dhe ethet. Bisedoni me mjekun tuaj rreth përdorimit të ibuprofen (Advil, Motrin) ose acetaminophen (Tylenol, të tjerë) për të minimizuar dhimbjen e fytit dhe për të kontrolluar ethet. Ethet e ulëta pa dhimbje nuk kërkojnë trajtim.
-Përveç sëmundjeve të caktuara, fëmijët dhe adoleshentët nuk duhet të marrin aspirinë sepse kur përdoret për të trajtuar simptomat e sëmundjeve të ftohta ose të ngjashme me atë të gripit, ajo ka qenë e lidhur me sindromën e Reye, një kusht i rrallë por potencialisht kërcënues për jetën.
Antibiotikët
Nëse tonsiliti është shkaktuar nga një infeksion bakterial, mjeku juaj do të përshkruajë një kurë antibiotikësh.
Penicilina e marrë nga goja për 10 ditë është trajtimi më i zakonshëm antibiotik i përshkruar për tonsilit të shkaktuar nga Streptocoçus i grupit A. Nëse jeni alergjik ndaj penicilinës, mjeku juaj do të përshkruajë një antibiotik alternativ. Duhet të merrni kurën e plotë të antibiotikëve siç përshkruhet edhe nëse simptomat largohen plotësisht. Dështimi për të marrë të gjitha ilaçet sipas udhëzimeve mund të rezultojë në përkeqësimin e infeksionit ose përhapjen në pjesë të tjera të trupit. Mos përfundimi i kurës së plotë të antibiotikëve, mund të rrisë rrezikun e etheve reumatike dhe inflamacionin e rëndë të veshkave. Bisedoni me mjekun ose farmacistin tuaj rreth asaj se çfarë duhet të bëni nëse harroni të merrni një dozë.
Kirurgjia
Kirurgjia për të hequr bajamet (tonsillectomy) mund të përdoret për të trajtuar tonsilitin e përsëritur, grykët kronike ose grykët bakteriale që nuk i përgjigjen trajtimit me antibiotik. Gjendje e shpeshtë përgjithësisht përcaktohet kur ndodh: Më shumë se shtatë episode në një vit; Më shumë se katër deri në pesë episode në vit në secilën prej dy viteve të mëparshme; Më shumë se tre episode në vit në secilin nga tre vitet paraprake.
