Po nisem nga një thënie e filozofit Aristotel, “nëna e kriminalitetit është varfëria…”, gjë e cila përkon realishtë me gjendjen e papunësisë dhe varfërisë në Kosovë, si parakushte të dukurive të shumëta negative, si lëmosha, bredhja, prostitucioni, e deri tek kriminaliteti i vjedhjës dhe grabitjeve që janë të shfaqura në shakllë shqetësuese në vendin tonë, të dëshmuara jo vetëm me studimet paraprake që kam bër, por edhe me rastet praktike që po njoftohemi çdo ditë.
Pa trajtuar këtë fromë të kriminalitetit më hollësisht në askpetin kriminogjenë, do fokusohem në aspektin preventive dhe të luftimit të saj, që e konsideroj si shumë të nevojshme pas rasteve të fundit që ndodhën në Kosovë me plaqkitjet e institucioneve bankare, por edhe bizneseve tjera afariste, deri tek pronat private apo shtëpitë.
Aspekti preventiv kërkon angazhim të gjithëmbarshëm social, pra bashkë me mekanizmat e shtetit, edhe nga shoqëria civile, si: përmisimi i kushteve ekonomiko-sociale në përgjithësi, e në veçanti të rinjëve, nëpërmes krijimit të vendeve të punës, ngritjen e cilësisë së institucioneve edukativo-arsimore, sensibilizimin mbi pasojat ligjore të marrjës apo dëmtimit të sendit të huaj, patrullimet më të shepshta të policive në vendet problematike, sidomos natën dhe në këmb, krijimin e bashkëpunimit të ngushtë qytetarë-polici, shfrytëzimin e masave dhe teknikave të vëzhgimit të fshehtë nëpër qytete dhe viset rurale, intervenimi efektiv i organeve të rendit pa vones ndaj çdo nevoje të qytetarëve, si dhe shqiptimi i sanksioneve penale adekuate ndaj çdo kryesi.
Të gjitha këto janë pika të përgjithshëme të reagimit shoqëror dhe institucional ndaj dukurive negative, por që e rëndësishëme të trajtohet edhe reagimi invidivual qytetar në ballafaqim me akt të ndryshme kriminale. Sigurisht që për situata të tilla kodi penal dhe ligjet e tjera kanë rregulluar reagimet e nevojshëme të qytetarit që mund të shfaqen në përballje me një situat kriminale.
Këto situata ndryshe në Kodin Penal të Republikës së Kosovës nihen me nocionin “mbrojtje e nevojshme”, që logjikisht nënkupton nevojën dhe njëherit të drejtën e reagimit kur qyteatri direkt kanoset nga një rrezik serioz, real dhe i aty për atyshëm, siç mund të marrim shembullin e rasteve të fundit, sidomos atyre të tentim vjedhjës në shtëpi për të cilat raste jemi të informuar të gjithë, njëherit duke nxit reagimin shoqëror ndaj vendimeve të institucioneve të drejtësisë në trajtimin e tyre.
Nga rastet e tilla kemi vrejtur nevojën që jo vetëm qytetarët, por realisht edhe njerzëve të profesionit që ndajnë drejtësinë të iu përkujtohet të drejtën që njeh Kodi i Procedurës Penale në nenin e emërtuar si “Arrestimi i përkohshëm dhe ndalimi policor” se çdo qytetar karshi mbrojtjës së interesit të përgjithshëm, pra të mirave të shoqërisë, si jeta, pasuria, etj, në mungesë të mekanizmave institucional shtetror, siç janë policia, është i autorizuar të reagoj qoftë në arrestimin e të dyshuarëve kur vrehen që janë duke përgadit ndonjë krim, apo duke kryer, ose duke ikur pas kryerjës, madje, nëse shfaqet nevoja edhe të përdorin forcën fizike deri tek futja nën kontroll e situatës, apo eliminimin e rrezikut nga sulmi, pra edhe atëherë kur nuk rrezikohet ai direkt, por personi i tretë. Por duhet ritheksuar, kjo e drejtë vlenë vetëm atëherë kur ndryshe nuk është mundësia e shmangjës nga sulmi, apo mbrojtja dhe në situatat e mos pasjës mundësi në thirrjën e policisë.
Andaj, nga e gjithë kjo, mund të përfundojmë se çdo qytetar karshi mbrojtjës së jetës dhe pasurisë është polic, kurse çdo herë kur eksifasiteti i policisë dhe organeve tjera të rendit e drejtësisë është në nivelin e knaqshëm në mbrojtjen e shoqërisë, nevoja për reagim qytetar në përballje me krimin do të jetë më e vogël.
Autori është menaxher i Qendrës së Trajnimeve dhe çertifikimeve në fushën e sigurisë private, GFS Training Center L.L.C në Prishtinë.
