Hyrje: Pasqyra e Thyer e Njerëzimit
Historia e njerëzimit është një pasqyrë ku njeriu e sheh vetveten herë si fisnik, e herë si barbar.
Sot, kjo pasqyrë është thyer. Copëzat e saj shfaqin një botë ku padrejtësia është bërë rregull, ku korrupsioni është bërë ligj i pashkruar, ku manipulimi është bërë metodë e sundimit, dhe ku pamëshirshmëria është bërë filozofi e përditshme.
Por si arritëm deri këtu? Përgjigjja nuk është vetëm politike. Ajo është një rrëfim që shtrihet në politikë, filozofi, ekonomi, ekologji, etikë dhe moral. Vetëm duke i parë të gjitha këto dimensione së bashku mund ta kuptojmë sëmundjen e kohës sonë.
Kapitulli I: Politika apo Teatri i Maskave
Platoni e quante politikën “shkencën më të lartë”, sepse prej saj varen të gjitha të tjerat. Por politika moderne nuk është më shkencë, as art i së mirës së përbashkët: ajo është bërë spektakël.
Sot liderët janë aktorë të mëdhenj, por pa tekst origjinal. Fjalimet e tyre janë plagjiatura të mjerueshme të premtimeve të vjetra. Fushatat e tyre janë reklama të zbrazëta, ku qytetari shihet jo si sovran, por si konsumator.
Në vend të burrështetasve që sakrifikojnë për popullin, kemi menaxherë të imazhit të vet. Në vend të vizioneve për shekuj, kemi slogane për 30 sekonda televizive. Kështu politika nuk i shërben më së drejtës, por vetëm interesit.
> “Kur politika ndahet nga morali, ajo bëhet krim i organizuar.” – Hannah Arendt
Kapitulli II: Filozofia si Boshllëk i Shpirtit Modern
Njeriu i kohës sonë ka gjithçka, përveç vetvetes. Ai zotëron teknologji që e çojnë në Hënë, por nuk di të ecë në shpirtin e vet. Ai është i rrethuar me informacione, por i uritur për kuptim.
Në epokën e “fake news”, propaganda zë vendin e filozofisë. Në vend të pyetjes sokratike “Çfarë është e vërteta?”, sot sundon pyetja “Çfarë është trendi?”. Kështu, zbrazëtia e shpirtit është bërë porta e manipulimit.
Friedrich Nietzsche e paralajmëroi këtë gjendje: “Njeriu modern është një qenie që ka vrarë Zotin, por nuk ka gjetur ende kuptimin që do ta zëvendësojë Atë.” Në këtë zbrazëti lind politika e mashtrimit dhe ekonomia e lakmisë.
Kapitulli III: Ekonomia apo Arena e Gladiatorëve
Ekonomia është pasqyra më brutale e padrejtësisë sonë. Në vend të një gare për cilësi e shërbim, kemi një arenë ku mbijetojnë më të paskrupulltët. Fitimi nuk është më rezultat i punës, por i mashtrimit dhe manipulimit.
Korporatat shumëkombëshe janë bërë perandori të reja. Ato zotërojnë më shumë pasuri se shtetet, kontrollojnë tregjet, mediat, madje edhe qeveritë. Një përqindësh sundon mbi nëntëdhjetë e nëntën. Dhe ne e pranojmë këtë si “normalitet”.
> “Kapitali ka frikë nga mungesa e fitimit… kur fitimi është i madh, kapitali bëhet i guximshëm – 100% fitim dhe ai i shkel të gjitha ligjet njerëzore.” – Karl Marx
Kapitulli IV: Ekologjia apo Planeti i Sakrifikuar
Nëse ka një fushë ku pamëshirshmëria e njeriut shihet qartë, ajo është ekologjia. Tokës ia kemi marrë frymën. Pyjet po zhduken, oqeanet janë bërë varreza plastike, ajri është helmuar. Në emër të zhvillimit, kemi shpallur luftë kundër natyrës.
Ky është krimi më i madh i shekullit: një vetëvrasje kolektive e maskuar si përparim. Ne e shesim të ardhmen për luksin e përkohshëm të së tashmes.
> “Natyra nuk ka nevojë për njeriun, por njeriu ka nevojë për natyrën.” – Albert Einstein
Kapitulli V: Etika – Vdekja e Turpit
Etika është themeli i çdo shoqërie. Por sot etika është bërë një lule e vyshkur në kopshtin e interesave. Pyetja kryesore nuk është më: Çfarë është e drejtë? Por: Çfarë më sjell fitim?
Njeriu sheh te tjetri jo një njeri, por një mjet. Miqësia bëhet kalkulim, dashuria bëhet kontratë, drejtësia bëhet shërbim për më të pasurit. Kështu lind një shoqëri e pamëshirshme ku turpi është fshirë nga fjalori.
> “Një shoqëri pa turp është një shoqëri pa të ardhme.” – Konfuci
Kapitulli VI: Morali – Zëri i Heshtur i Ndërgjegjes
Morali është pasqyra që nuk duam ta shohim. Ai na tregon një fytyrë të shëmtuar: një fytyrë që ka harruar të turpërohet. Dhe megjithatë, morali është ende aty – si një zë i mbytur në ndërgjegjen tonë.
Nëse ky zë do të heshtë përgjithmonë, atëherë njerëzimi do të shndërrohet në bishë të organizuar. Por nëse e dëgjojmë, mund të rigjejmë rrugën e shpëtimit.
> “Pa moral, politika është krim; pa moral, ekonomia është plaçkë; pa moral, shkenca është shkatërrim.” – Mahatma Gandhi
Përfundim: Errësira si Mundësi
Koha jonë është e errët sepse kemi ndërruar busullën: nga drejtësia tek interesi, nga urtësia tek shpejtësia, nga solidariteti tek egoizmi, nga dashuria tek kalkulimi.
Por errësira është gjithashtu mundësi: vetëm kur e ndjejmë errësirën, kuptojmë vlerën e dritës.
Nëse kemi guxim të shohim pasqyrën e thyer, ta pranojmë shëmtinë tonë dhe të fillojmë ta ngjisim, atëherë mund të lindë një epokë e re. Një epokë ku politika të jetë shërbim, ekonomia drejtësi, shkenca dritë, ekologjia dashuri, etika busull dhe morali themel.
Ky është misioni i brezit tonë: të mos mbetemi spektatorë në teatrin e padrejtësisë, por të bëhemi autorë të një historie të re.
