Po ku je, o Femi Agani?

Opinione

Po ku je, o Femi Agani?

Nga: Gjon Marku Më: 18 qershor 2025 Në ora: 12:27
Femi Agani

Në letrat shqipe, fjala ka qenë gjithmonë strehë e lirisë. Kur heshtja imponohet, fjala bëhet qëndresë. Kur e vërteta pengohet, fjala bëhet armë. Dhe kur zëri i mendimit nuk dëgjohet, mbetet një shenjë për të ardhmen. Kështu e përjetoj figurën e Fehmi Aganit - jo vetëm si intelektual e vizionar politik, por si poet i fjalës së heshtur, të penguar, por jo të ndalur.

“Po ku je, o Fehmi Agani? Apo shpërndan fjalën, të zënë peng nga robëria?” Është kjo pyetje që më ndjek sa herë ndalem në tokën e Kosovës, atje ku plagët nuk janë vetëm në trup, por edhe në kujtesë. Pyetja s’është thjesht kërkim fizik -është kërkesë shpirtërore për zërin që na mungon.

Fehmi Agani (1946–1999), pedagog, analist, udhëheqës politik dhe vizionar i rrallë, nuk ishte poet me vargje, por jetoi si poet i mendimit të lirë. Fjala e tij nuk bërtiste, nuk trumbetonte; ajo udhëzonte, ndriçonte dhe qetësisht shpërndante shpresë - edhe në kohën më të errët të shtypjes.

Në vitet e rënda ’90, fjala e tij bëhej urë mes dëshpërimit dhe qëndresës. Si udhëheqës i LDK-së, si akademik dhe si zë i arsyes, ai fliste në emër të moralit dhe dinjitetit kombëtar. Por fjala e tij - aq e kthjellët -shpesh përplasej me mure: censurë, frikë, propagandë, manipulim.

“Po ku je, o Fehmi Agani?”, ngrihet sërish pyetja - jo thjesht për një njeri të humbur, por për rolin e fjalës në kohë lufte, për atë çarje mes mendimit të lirë dhe realitetit të robëruar.

“Robëria”, në rastin e tij, nuk ishte vetëm politikë. Ishte një gjendje shoqërore dhe shpirtërore - ajo ndjesi kur fjala e drejtë nuk dëgjohet, kur zëri shtypet, kur ndërgjegjja përballet me përbuzjen. Dhe megjithatë, ai nuk u ndal. Fjala e tij vazhdoi të shpërndahej - si dritë në erësirë.

Robëria bëhet një kufizim që përpiqet të mbysë zërin - përfshin censurën, trysninë, frikën dhe vetminë e atij që mendon ndryshe. Dhe gjithmonë kur e pyes “ku je?”, ndjej si gjëmon një plagë - një mungesë që shkon përtej vrasjes së tij fizike. Sepse nuk ishte thjesht një atentat ndaj trupit - ishte goditja e fjalës.

Në këtë kontekst, robëria nuk ishte vetëm fizike. Ishte ajo heshtje e detyruar, ajo ndjenjë e përhershme se zëri yt nuk dëgjohet më. Në veprat e tij si “Luciferi”, Agani trajton pikërisht këto plagë të shpirtit dhe moralit njerëzor - të qenurit i drejtë në një kohë të padrejtë.

Por ai nuk ndalej. Fjala e tij shpërndahej me dinjitetin e një urtësie që nuk bërtiste, por bindte. E shpërndante edhe kur e censuronin, edhe kur e frikësonin, edhe kur e linçonin. Sepse për të, fjala nuk ishte vetëm mendim: ishte akt moral, detyrim shpirtëror, që buronte nga thellësia e ndërgjegjes.

Si akademik, Agani i është drejtuar opinionit përmes shkrimeve, deklaratave dhe intervistave - në kohën më të errët të historisë sonë. Fjala e tij ishte udhërrëfyes në një kohë kur shumëkush zgjidhte heshtjen. Por në sistemin e shtypjes, ajo fjalë ndonjëherë mbetej pezull - e ndaluar, e shtrembëruar, e lënduar.

Vetë fjala e tij bëhet akt rebelimi. Kur pengohej, ajo kthente shikimin brenda vetes dhe përpiqej të thoshte më shumë përmes mendimit dhe veprimit të pastër. Në një kohë kur heshtja ishte më e sigurt se fjala, ai zgjodhi fjalën. Dhe për këtë, u bë peng i robërisë - por jo i harresës.

Në mënyrë paradoksale, fjala e tij shpërndahej - por nuk arrinte të gjeneronte ndryshimin e shpejtë që kërkonte. Ishte si një zë që i flet së ardhmes, jo vetëm bashkëkohësve të tij.

Po ku je, o Fehmi Agani?-pyes.

Në çdo grimcë të ajrit të lirë që thithim sot, ka pak nga fjala jote. Në çdo zë që flet sot pa frikë, është jehona jote. Ti nuk je vetëm një emër në kujtesë. Je simbol i fjalës që nuk vdes, edhe kur ndalohet.

Je ai që na mëson se mendimi nuk ka burg. Se fjala e ndershme, sado të bllokohet, e gjen rrugën për të mbërritur tek plaga që kombit i dhemb.

Më ler të përulemi para urtësisë tënde, Fehmi Agani. Para paepjes tënde. Para fjalës tënde që nuk pushoi kurrë së foluri. Para madhështisë tënde.

comment Për komente lëvizni më poshtë
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat