Pushtimi rus i Ukrainës nuk është vetëm një çështje ushtarake, as për ata që janë të përfshirë drejtpërdrejt, dhe as për vendet perëndimore. Përtej aspekteve gjeopolitike dhe humanitare, po shfaqen gjithnjë e më shumë pasoja indirekte. Dhe ajo që shkakton një tornado në Amerikë apo Evropë, nuk është përplasja e krahëve të një fluture në Tokio, por granatimet e fabrikave buzë lumit Dnipro.
Që nga fillimi i konfliktit, Evropa dhe Shtetet e Bashkuara e kanë kuptuar gradualisht se Ukraina është plotësisht e integruar në tregun global. Se shumë industri vareshin nga Kievi për një sasi të habitshme furnizimesh.
Dy shembuj mbi të gjitha: gazi neon, një element jashtëzakonisht i rrallë dhe themelor për industrinë e ndriçimit, ftohjes dhe gjysmëpërçuesve, ku Ukraina ishte një lider botëror deri në vitin 2021. Më shumë se 2/3 e prodhimit global të gazit vinin nga ky vend.
Pushtimi rus detyroi mbylljen e dy gjigantëve të inxhinierisë “Cryoin” dhe “Inhaz”, përkatësisht në Odessa dhe Mariupol, të cilët prodhonin gjysmën e gazit neon në botë. Një argument i ngjashëm, me shifra të mëdha edhe pse disi më të ulëta se për të parat, mund të bëhet me kriptonin, një mineral që përdoret në shumë sektorë, përfshirë fushën e mjekësisë për rezonancë magnetike dhe skanime CT, në prodhimin e të cilit Kievi ishte (dhe është ende) një lider absolut.
E gjithë kjo nuk është pa pasoja në industri dhe tek e fundit në jetën e përditshme. Gati 3.5 trilion dollarë është vlera globale e 2 prej sektorëve kryesorë të prodhimit të planetit: motorët dhe industria farmaceutik. Megjithatë, pak herë në histori është parë një fuqi aq e brishtë dhe e papërgatitur sa ajo e kompanive të makinave dhe Big Pharma për shkak të krizës gjeo -ekonomike të shkaktuar nga lufta në Ukrainë.
Rritja e çmimeve të energjisë, vështirësia e ndërtimit dhe riparimit të makinerive, kolapsi i sektorit të paketimit dhe logjistikës: prodhimi i shumë barnave dhe zhvillimi i testeve u shty në masë gjatë vitit 2022. Dhe pikëpyetjet mbeten të shumta edhe gjatë vitit që sapo ka hyrë.
Shumëkombëshet farmaceutike janë të parat që i pranojnë vështirësitë e tyre në një letër të fundit drejtuar Komisionit Evropian, ku theksohet se çmimet e energjisë elektrike janë 10-fishuar dhe kostot e lëndëve të para po rriten midis 50-160 për qind. Dhe këtë e thonë menaxherë e kompanive me norma fitimi shumë të reduktuara.
Më keq se kurrë po shkojnë punët për produktet si antibiotikët, prodhimi, ruajtja dhe transporti i të cilëve kërkon shumë energji dhe makineri. Hallka më e dobët e zinxhirit janë ilaçet gjenerike. Është kjo arsyeja pse antipiretikët, antibiotikët ose gastroprotektorët janë bërë gjithnjë e më të padisponueshëm javët e fundit.
Por gjërat mund të përkeqësohen më tej. Klaas Zuideveld, kreu i kompanisë Versameb, thotë se një reduktim në nivelet e investimeve ka bërë që shumë kompani të vonojnë ose anulojnë projektet e reja të barnave, gjë që do të çojë në një rënie të nivelit të kërkimit shkencor gjatë dhe pas vitit 2023.
Me pak fjalë, më pak trajtim për sëmundjet, sepse askush nuk ka dëshirë që të rrezikojë. Ndërkohë lufta ka pasur një ndikim të madh në industrinë e motorëve, ku vendet perëndimore, para së gjithash Shtetet e Bashkuara, janë përballur me ndërprerjet globale të zinxhirit të furnizimit, sidomos në sektorin e parzmoreve prej teli.
Për këtë arsye, dy javë pas fillimit të luftës, prodhuesit kryesorë gjermanë njoftuan ndërprerjen e prodhimit në disa fabrika evropiane. Nga ana tjetër, rreth 3-4 kilometra kabllo kalojnë nëpër secilën nga makinat, një element themelor duke pasur parasysh elektrifikimin aktual që kërkon çdo makinë për instalimet elektrike.
Dhe shumica e prodhimit të tyre ndodhet në Ukrainë. Në këto kushte Uashingtoni dhe Brukseli vendosën që të rrisin prodhimin vendas. Po si të mos mjaftonte kriza e kabllove, ka pasur një rritje edhe të çmimeve të nikelit, platinit, paladiumit, litiumit, kobaltit, aluminit, bakrit dhe mineraleve të tjera që përdoren në prodhimin e automjeteve elektrike, baterive, paneleve diellore, infrastrukturë për rrjetet inteligjente dhe turbinave me erë.
Megjithatë, lufta në Ukrainë ka rritur jo vetëm mbështetjen për politikat që synojnë të zgjerojnë zinxhirët e furnizimit kombëtar ose rajonal për sektorin e prodhimit të makinave: ajo ka krijuar gjithashtu vështirësi për financimin e përpjekjeve të tilla.
Në kushtet kur po zgjerohen buxhetet e mbrojtjes, duke i dhënë përparësi agresivitetit të treguar nga Rusia dhe të dyshimit se Irani dhe Kina mund të ndjekin të njëjtën rrugë, programet e shpenzimeve jo-mbrojtëse, si ato në favor të sektorëve të automobilave dhe drogës, mund ta kenë të vështirë që të gjejnë burime financimi.
