Bibliografi ukrainas ndërton arkiv në kohë reale që dokumenton luftën ruse në nivelin e tokës.
Olha Aleksic u ndje e tmerruar dhe e pafuqishme kur Rusia nisi pushtimin e saj të Ukrainës në shkurt me sulme me raketa dhe artileri dhe me dhjetëra mijëra trupa. Ajo kishte frikë për sigurinë e nënës dhe motrës së saj në Lviv dhe kishte frikë se vendi i saj i lindjes mund të zhdukej përgjithmonë pas kësaj.
Shumë nga kolegët e saj në Institutin e Kërkimeve Ukrainase të Harvardit (HURI) dhe Divizionin e Amerikës, Evropës dhe Oqeanisë të Bibliotekës së Harvardit luftuan me ndjenja të ngjashme. “Gjëja e parë që po pyesnim ishte: “Çfarë mund të bëjmë?”, tha ajo.
Duke ditur se sa shpejt mund të përshkallëzohej lufta me shkatërrimin e ndërtesave, lagjeve ose qyteteve të tëra, Aleksic, Bibliografi Petro Jacyk për Koleksionet Ukrainase, nisi një projekt për të dokumentuar luftën në kohë reale. Ajo filloi të ndërtonte arkivin dixhital "Lufta e Rusisë kundër Ukrainës", duke kapur lajme, video, gjurmues të të dhënave dhe postime në media sociale nga organizata dhe media në terren.
Ajo dhe kolegu i HURI, Kostyantyn Bondarenko, drejtuesi teknik i projektit, bashkëpunuan me shërbimin e arkivimit në ueb Archive-It për të ndërtuar koleksionin. Aleksic futi udhëzime në sistemin e tij të regjistrimit automatik – si p.sh. shkarkimi i faqes së internetit të kësaj organizate një herë në javë ose kapja e cicërimave të asaj media çdo ditë. Ishte e rëndësishme të kapeshin të dhëna rregullisht dhe shpesh, sepse situata po ndryshonte kaq shpejt. Dhe në ditët e para të luftës, tha Aleksic, çdo ditë mund të jetë dita e fundit që një pjesë e Ukrainës kishte infrastrukturë dixhitale. Kur një vend është nën sulm, njerëzit nuk mendojnë menjëherë të ruajnë imazhe të postimeve të mediave sociale, faqeve të internetit dhe lajmeve në internet. Materialet e tilla dixhitale janë në fakt mjaft të cenueshme, tha Aleksic.“Në Shtetet e Bashkuara, ne mendojmë se gjithçka jeton në re, dhe reja është përgjithmonë, dhe ne nuk mendojmë për aspektin fizik të saj,” tha ajo. “Ne nuk mund ta imagjinojmë se nesër do të ketë një lloj fatkeqësie që mund të shkatërrojë infrastrukturën dixhitale. Por të gjitha ato të dhëna në cloud janë të lidhura me objekte fizike dhe nëse po shkatërroni objektet fizike, nuk mund të hyni në infrastrukturë. Ka ikur."Arkivi filloi më 2 mars, më pak se një javë pas pushtimit të Rusisë. Ai tani përfshin "kapje" nga afro 200 njerëz dhe organizata, duke përfshirë raportimin nga mediat, faqet e mediave sociale të figurave politike si Presidenti i Ukrainës Vladimir Zelensky, faqet e internetit për organizatat kulturore me listat e zotërimeve të tyre, faqet që japin informacion të përditësuar për refugjatët dhe të dhënat online të postuara nga organizatat jofitimprurëse lokale që numërojnë viktimat e luftës dhe ndajnë rezultatet e sondazheve të opinionit publik. Një shumëllojshmëri e madhe uebsajtesh të ruajtura në serverë në Ukrainë, tha Bondarenko, ishin në shënjestër për t'u kapur – çdo “mund të zhduket për shkak të problemeve të infrastrukturës”.Ndërsa lufta ka vazhduar, tha Aleksic, shqetësimet janë pakësuar në lidhje me fshirjen e infrastrukturës së Ukrainës. Projekti u zhvendos për të marrë një qëllim paksa të ndryshëm, pasi Aleksiç dhe Bondarenko i panë të dhënat që po kapeshin si të tregonin historinë e vazhdueshme se si u përjetua lufta në Ukrainë në baza ditore nga këndvështrimi i mediave, politikanëve dhe organizatat e ndihmës së refugjatëve.“Qëllimi i parë i këtij projekti ishte ruajtja,” tha Aleksiç, “por një qëllim tjetër ishte të kishte një përzgjedhje dokumentesh për kërkime dhe një vend për informacion nga Ukraina që ndryshonte çdo ditë apo edhe për orë”.
Elizabeth Kirk, Bibliotekarja e Universitetit të Harvardit për Burimet dhe Shërbimet Studimore, tha se ky lloj arkivi, me "burime primare të momentit dhe rrëfime të drejtpërdrejta të konfliktit, është thelbësor për gjurmimin e përparimit të një konflikti".
"Përveç luftës kundër Ukrainës, ka një luftë në Etiopinë veriore, trazirat e jashtëzakonshme civile në Iran dhe shumë konflikte të tjera globale në të cilat historianët dhe shkencëtarët politikë aktualë dhe të ardhshëm do të duan të 'hyjnë' virtualisht dhe të kuptojnë se çfarë po ndodhte. përtej veprimeve ushtarake dhe qeveritare të dokumentuara lehtësisht”, tha Kirk. “Me luftën në Ukrainë, ne jemi jashtëzakonisht me fat që kemi kolegë me aftësitë gjuhësore dhe njohuritë e vendit, të cilët mund ta përmirësojnë shpejt këtë punë.“Ndërsa shikojmë nga e ardhmja,” shtoi ajo, “një nga qëllimet tona është të diversifikojmë stafin tonë për të përfshirë arkivistët që mund të përqendrohen në këtë lloj pune globalisht”.Si për Aleksicin ashtu edhe për Bondarenkon, i cili gjithashtu ka miq dhe të afërm në Ukrainë, puna e tyre do të jetë gjithmonë disi personale.
“Puna në [HURI] ka qenë gjithmonë shumë përmbushëse, por ka marrë një rëndësi të shtuar në vazhdën e agresionit rus kundër Ukrainës”, tha Bondarenko. “Unë e konsideroj një nder të madh të jem në gjendje të kontribuoj njohuritë dhe aftësitë e mia për qëllimet e Institutit.”
Aleksic tha se një nga historitë më të fuqishme që del nga arkivi i internetit është qëndrueshmëria dhe vendosmëria e ukrainasve të përditshëm dhe organizatave që ata krijuan për të ndihmuar bashkëqytetarët e tyre dhe për të mbajtur të informuar pjesën tjetër të botës.
"Kishte një shfaqje, një paraqitje masive, e faqeve të internetit nga organizata që po përpiqeshin të ndihmonin," tha ajo. “Meqë ka sulme ajrore dhe bombardime dhe tragjedi të tmerrshme, ukrainasit po bënin pjesën e tyre për të informuar njerëzit për atë që po ndodh. Që kjo shoqëri të jetë kaq elastike, kaq e vetëorganizuar, për të krijuar dhe mirëmbajtur këto site, flet shumë fort.”
Aleksic, e cila kohët e fundit ishte në gjendje të kthehej në Ukrainë për të parë miqtë dhe familjen, tha se kapja e gjithçkaje që ata kanë me arkivin dixhital nuk ishte e njëjtë me të qenit në Ukrainë me komunitetin e saj. Por për shtatë muaj, kjo ia lehtësoi deri diku ndjenjën e pafuqisë.
"Ndihmon të dish se je i dobishëm në një farë mënyre," tha ajo. "Ka një ndjenjë që nuk është kurrë e mjaftueshme - por ndihmon."
Prof.asoc.dr.Nijazi Halili
New The New York Academy of Sciences
