Ernst Gellner, procesin ose fenomenin e nacionalizmit modern ose bashkkohor, e spjegon, pasqyron, ndërlidhë, insubordonon dhe interpreton si faktor, apo një kategori të rëndësishme (esenciale ose substanciale) që iu ka paraprirë procesëve të tjera të edukimit, emancipimit, zhvillimit, perparimit dhe modernizimit të gjithëmbarëshem të popullit (kombit), shtetit dhe shoqërisë.
Përderisa, Karl W. Deutsch kombin (nacionin) dhe nacionalizmin modern ose bashkkohorë, i konceptoon, definon, spjegon dhe interpreton në domenin (kontekstin) e zhvillimiëve, arritjeve dhe përparimëve të përgjithshme shkencore, industriale (teknologjike), tregtare, ekonomike, komunikuse (komunikologjike) dhe të tjera në mes popujve (kombëve), shtetëve dhe kulturave të ndryshme gjithandej globit, në kuptimin e njohur global ose universal të ´tregut global´të vlerave, mallërave, resursëve dhe kapitalit. ( lexo librin: "Nationalisam and Social Comunication: An Enquiry into the Foundations of Nationality")
Ndërkaq, profesori i shquar amerikan i ideve dhe teorive të njohura historike, politike, filozofike dhe sociopsikologjike, Lloyd Kramer, në librin e tij me titull "Historical Naratiives and the Maning of Nationalisam":Pos tjerash i shquan ose fokuson pesë (5) narrativa, forma ose metoda të nacionalizmit: 1. Nacionalizmi si modernizëm ose modernizim, 2. Nacionalizmi si fe ose religjion, 3. Nacionalizmi si konstruksion dhe definicion i njohur gjuhësorë, letrarë, kulturorë, politologjik, filozofik dhe sociopsikologjik, 4. Nacionalizmi si diskurs i origjinës, gjenealogjisë, identitit, autenticitetit, racës dhe gjinisë, dhe 5. Nacionalizmi si diskus dhe narrativë i studimëve dhe analizave të njohura antropologjike, epistemologjike, ontologjike (gneseologjike), antrpohistorike, antropogjeograike, antropokulturore, antropogjenetike, antropolitike etj.
Se këndejmi, për shkak ideve, teorive, konceptëve, përceptimëve, definicionève dhe interpretimëve moderne ose bashkohore: Gellner, Kramer, Deutsch dhe të tjerë, i shquajnë dhe praktikojnë origjinën ose prejardhjen shkencore, intelektuale dhe humaniste të nacionalizmit dhe patriotizmi, prejardhjen ose origjinën gjuhesore, (linguidstike); letrare dhe kulturore të nacionalizmit dhe patriotizmit, prejardhjen ose origjinën sociale, ekonomike, finansiare, tregtare, ekonomike, fetare (klerikaliste), borxheze, skllavopronare, feudaliste, konceptuale, ideologjike, shtetërore, nacionale etj.
Ç'është e vërteta, termi ose nocioni nacionalizëm dhe patriotizem si çështje dhe aspekte shkencor ose metodologjik, dallojnë shumë nga njëri tjetri. Njerëzit si veçanti , apo si qenje dhe krijesa intelegjente dhe homo-sapiente lindin dhe vdesin si patriot, për shkak të origjinës dhe gjenealogjisë kombëtare (nacionale), shtetërore, familjare, farefisnore, racore, fetare, kulturore, etnike, autentike, gjuhësore etj. Ndërkaq, nacionalist i bëjnë kushtët dhe rrethanat e jashtëzakonshme ose specifike si lufta, shtypja, sundimi, robëria, tirania, shfrytëzimi (ekspatimi) maksimal ose optimal etj.
Ndaj, sipas H. Arendit, marëdhëniet ose rsaportët e ndryshme në mes nacionalizmit dhe patriotizmi, u ngjajnë shpeshherë marëdhënieve ose raportëve të njohura në mes dashurisë dhe urrejtjës.
Në këtë prizëm, Karl Manheim në veprën e tij me titull "Ideologjia dhe Utopia"(1929) parashtron pyetjen: A është e mundur dhe si është e mundur që politologjia ose shkencat politike, të kenë strukturën ose substancën e njohur plurale, primare ose ambivalente, dhe të mbështetën ose bazohën në ndërkohë në substratin dhe substituin determinant dhe paradigmatik të antagonizmave, divergjencave, kontroversave ose diskrepancave të shumëta?!
Pa i harruar këtu edhe konceptët ose definicionët e njohura shkencore dhe humaniste të Friedrich Meneckes, Hans Kohnit, George Watsonit, Thomas Maltusit, Rogers Bruhbakerit dhe shkenctarëve të tjerë:
Se këndejmi, mëqe politika dhe diplomacia, janë shkenca ose disciplina të posaçme të shkencave politike, filozofike dhe të tjera në kuptimin aksiologjik ("axios"- diçka me vlera dhe parime të larta), antropologjik (anthropos- njeriu ), metafizik dhe gneseologjiko-epistemologjik (dhunti, talent, narracion, mision, princip ose kriterium i njohur shkencor ose metologjik) i ndarjes ose klasifikimit (principium divisionis) të monizmit nga dualizmi dhe pluralizmi, të anës njerëzore ose antropologjike nga ana jonjerëzore ose antropomorfologjike etj... Aty i kemi edhe epistemologjinë ose gneseologjinë dhe antropologjie të cilat e kanë origjinën e tyre lingustike, terminologjike ose etimologjike nga greqishtja e vjetër "gnosis" dhe "episteme" ( njohuri ose dituri), filozofinë e politikës ose filozofinë politike, politikën filozofike, aksiologjinë (shkencën ose disiplinën e vlerave, parimëve, virtytëve, premisave ose postulimë të njohura shkencore ose humaniste etj.), estetikën (disiplinen mbi të bukurën, artistikën ose stilistikën etj.), antropologjinë (shkencën ose disiplinën e njohur filozofike mbi studimin e njeriut, natyrës, origjinës dhe karakterit njerëzorë) dhe kështu me radhë.
Me fjalë tjera, kjo do thotë se nëse shqiptarët dhe serbët (Kosova dhe Serbria) i eliminojnë ekstremët dhe instrumentët radikale dhe nacionaliste nga skena e tyre politike: Paqëja dhe pajtimi ne mes tyre janë të mundshme dhe me praktike.
Jetojmë në epokën moderne ose bashkohore të arritjeve, përparimëve, komunikëve dhe integrimëve të gjithëmbarëshme kulturore, shkencore, industriale, teknologjike, tregtare, ekonomike dhe të tjera në nivel botërorë ose planetar, ku e vërteta, diskrecioni, konfidencialiteti, relevanca dhe serioziteti i objektit, janë bazat ose themelët kryesore të njohjes, identifikimit dhe kuptimit të funksionit dhe rëndësisë së subjektit dhe jo neorealizmi disfunksional ose anarkoteorik.
Filozofët ose përfaqësuesit eminent të shkollës amerikane të emprizmit logjik (logjikës empirike) si Chomsky, Malcolm, Church, Mc. Quine, Nelson, Pap, Putnan, Searle, Kripke dhe të tjerë, në kuader të filozofisë analitike amerikane: Janë në favor të ndryshimit (substituuimit) dhe zëvendësimit determinant dhe paradigmatik të filozofisë spekulative, abstrakte ose skematike me studimet dhe analizat e thella esenciale ose substanciale të problemëve ose fenomenëve të ndryshme shoqërore, qytetare, fetare, kulturore, jetësore ose ekzistencialiste, të mbështetura ose bazuara në kuptimin ose saktësinë e njohur shkencore, logjike dhe gjuhësore (linguistike) ose terminologjike.
Në instancë të fundit, shqiptarët dhe serbët,mund t´i pajtojnë elitat ose prominencat e njohura shkencore, intelektuale dhe kulturore( si z. Sandullovic etj..) e jo politkat dhe politikanët e ndryshëm ditorë ose peeriodikë.
Politikanet,istemët dhe pushtetët (regjimët) e korruptuara, devalvuara dhe dejklasura në Ballkan dhe gjithandej, e mbajnë pushtetin e tyre autoritar, totalitar, despotik dhe militarist, në saje të nacionalizmit të stisur ose lajkatar.
Politolozia dhe filozofia e njohur amerikane, nën ndikikim ose influencën e thesarit ose trashegimisë së përgjithshme mendore, intelektuale, fetare, kulturore, filozofike, transcendentale dhe metafizike të kontinenit të vjetër europian (sidomos atij gjerman ose anglo-sakson), respektivisht të metafizikës së mendimit, moralit dhe religjionit të njohur kalvinisto-puritanist: I vuri bazat ose themelët e para të filozofisë realiste dhe idealiste, nga narrativi dhe paradigmat e së cilës, lindën, u zhvilluan dhe afirmuan mepastaj edhe etika dhe metafizika e njohur materiale ose materialiste së bashku me ekzistencializmin, deizmin (deistikën) dhe teizmin (theistikën), transcendentalizmin dhe të të ashtuquajturin "kantizmin dhe hegelianizmin e njohur amerikan" të përfaqësuar dhe prezantuar (reprezentuar) nga William Ellery Chaning, R. W. Emerson, Frederik H. Heidge, Margaret Füller dhe H. D. Thoreau etj., nga Shkolla e njohur filozofike e Saint Lousit në SHBA-s.
Ndërkohë që transcendentalistët e njohur amerikan, do angazhohën për një bindje, besim dhe mendim të lirë, të pavarur, sovran, autonom ose autentik, si dhe për një kristianizëm antidogmatik, antidemagogjik etj. (lëxo broshurat ose revistat e asokohëshme shkencore ose filozofike si "Journal of Speculative Philosophy", "Philosophical Review" etj.) i cili do triumfonte në vitët e njëzeta dhe tredhjeta të shekullit të kaluar, me rastin e shpërnguljes ose emigrimit masiv të shumë dijetarëve ose filozofëve të njohur gjerman në SHBA-s (Farber, Schütze, Gurwitsch etj.)
U mor vesh se shqiptarët dhe seerbët, natyra dhe gjeografia i kanë bërë fqinjë ose komshinj dikur, ndërsa luftërat e ndryshme dhe historia, dikuir me vonë i bënë armiq dhe rivalë të përhershëm dhe gjakatar mes veti.
Thonë se në vitin e largët 1871, kur ushtritë e fuqishme gjermane dhe angleze ( britanike( e pushtuan Parisin dhe gjithë Francë, Sen Simono një sociofilozof dhe dijetar i madh francez, asokohe hodhi idenë dhe teorinë e njohur të paqës dhe pajtimit të madh në mes popujve (kombëve) dhe shtetëve të ndryshme në Europë.
Nga aty thuhet se lindi edhe ideja fillestare ose fundamentale mbi BE-së etj. Ideja dhe teoria e njohur intelektuale, profesionale, intelegjente, shkencore ose akaemike. . Respektivis
Ndryshe nga kjo, politika dhe diplomacia, apo puna e kualifikur, profesionale, intelektuale dhe intelgjente për popullin (kombin), shtetin dhe pushtetin, mbi bazën e marrëveshjeve, obligimëve dhe përgjithësive të njohura morale, ligjore, institucionale, konstitucionale, profesionale dhe patriotike: është një proces ose aktivitet i lartë i personave ose individëve të zgjedhur, caktuar, nominuar ose emruar në poste ose funksione të larta shtetrore, nacionale, qeveritare, parlamentare, politike ose diplomatike, për zgjedhjen ose tejkalimin e problemëve të ndryshme shtetrore, naciononale ,shoqërore ose qytetare etij., si dhe për marrjen e vendimëve dhe arritjen e marrëveshjeve të brendshme dhe të jashtme në të mirën e gjithëmbarëshme të kombit dhe atdheut.
Në domenin ose kontekstin e njohur kolokfial, tekstual ose lingustik: Politka parasegjitjash ka për qëllim enkodimin, dekodimin (deshifrimin), identifikimin, klasifikimin dhe artikulimin e ligjëve, rregullave, çështjeve, vlerave, parimëve, postulimëve, nevojave, kërkesave, interesave dhe prioritetëve të larta shtetrore, nacionale, politike, diplomatike, strategjike, gjeopolitike, koniukturale, nomenklaturale, manufakturale dhe të tjera.
Aty i kemi pra edhe gjeopolitikën ose politikën dhe diplomacinë e kualifikuar, intelektuale, profesionale, intelegjente, komplementare, suplementare, kontemplative, komprehensive, intelegjente, konvencionale dhe strategjike, politikën popullore ose populiste, metapolitikën ose politikën e mbështetur ose bazuar në vlerat, parimët ose narrativat e njohura etike, estetike, normative, kognitive, intrinznike, ekstrinznike etj.
Ndërkaq, shkencat politike në këtë drejtim: I studiojnë, hulumtojnë dhe analizojnë sjelljet, reagimët, vlerat, parimët, postulimët (postulatët), format, metodat, mjetët ose instrumentët e njohura shkencore ose humaniste, me anë të të cilave realizohen ose garantohen forca (fuqia) dhe autoriteti i përgjithshëm i shtetit, pushtetit dhe shoqërisë së bashku me arritjen e marrëveshjeve ose traktatëve të ndryshme, si dhe realizimin praktik dhe teorik të aspiratave ose interesave të larta shtetrore dhe nacionale në kontekstin e njohur strategjik, gjeopolitik etj.
Në këtë frymë, politologjia ose shkencat politike, asnjëherë nuk pretendojnë të tutorojnë, motintorojnë, monopolizojnë ose obligojnë shtetin dhe pushtetin për marrjen e vendimëve dhe përgjithësive të ndryshme institucionale, funksionale, konstitucionale dhe të tjera, por vetëm japin spjegime, ide, teori, formula, vizione, narrativa, solucione, alternativa ose sinteza të ndryshme shkencore ose metodoligjike-përballë tezave, antitezave ose ekuacionëve të komplikuara ushtarake (luftarake), politike, diplomatike etj.
Ndaj, teoria dhe ptaktika e përgjithshme ushtarake ose luftarake, pos tjerash sikur na bëjnë të ditur se armata ose ushtria, asnjëherë nuk i fitojnë luftërat ose konfliktët e ndryshme, por janë politika e lartë ose diplomacia e kualifikuar, intelektuale, profesionale dhe intelegjente që i zgjidhin dhe fitojnë ato.
P. S. Përse (pse) Aritoteli dikur politikën dhe etikën i vendosi në themel (fundament) si dhe në maja ose në kulm të shtetit?
Ndërkaq, civisin" (qytetarin) dhe "civilisin" në qëndër ose epiqendër të shtetit.
Sepse, termi ose nocioni politika, parasegjithash e ka kuptimin e moralit (etikës) mbi shtetin. Apo, polis (shteti)-(e)tika (morali): Poli(e)tika.
Ndonëse, sipas Aristotelit: shteti (polisi) nuk është vetëm njësi, por edhe shumësi (bashkësi) e posaçme dhe tepër specifike e pushtetit shoqërorë ose qytetar- kundër atij autokratik, despotik ose teokratik.
Duke i ndarë kështu politikën dhe filozofinë politike në anën teorike dhe anën praktike. Respektivisht, në retorikë, oratori, skolastikë, etikë, ekonomi etj...Për dallim të "polisit" (shtetit) të Platonit, Tukididit etj.
Për me tepër ndërkaq, termi ose nocioni politikë ose politika, parasegjithash është refleks ose reflektim i njohur shkencor, intelektual dhe profesional ndaj fjalëve greke 'tä politika' (pushteti shoqërorë ose qytetar që thërret, obligon, organizon dhe mobilizon) dhe 'hè politik' (arti, talenti, aftësia ose zgjuarësia për të udhëhequr, postuluar ose qeverisur).
Të dyja fjalët ose nocionet e mesipërme ('tä politka' dhe 'hè politik') -janë nxjerrur ose huazuar nga konteksti i njohur semiotik ose semiologjik "politikos" ( shoqërorë, qytetar ose politik) dhe "politiès" (anëtar ose pjesëtar i shtetit, pushtetit ose bashkësisë politike).
U mor vesh se retorika, oratoria, skolastike, etika ose traditat e njohura shkencore ose filozofike të Platonit dhe Aristotelit, u bartën dhe interpretuan (transmetuan) fuqishëm dhe multicipërisht edhe në "Republikën" e Romës së Lashtë-Antike nga ana e Polibiut, Ciceronit, Tacitit etj...
Duke i kultivuar, zhvilluar, zbatuar, multivuar, afirmuar dhe zgjëruar konceptët e mesipërme politike ose filozofike të Platonit dhe Arostotelit, gjegjësisht, të 'kopshti të madh' kulturor dhe filozofik grek: Romakët e lashtë e ngritën, zgjëruan, modernizuan dhe afirmuan Perandorinë Romake në Antikë nga "polisi", "politia"(politeia) dhe "polietika" në "civitas" (qyteti-shteti), "civis" (qytetari),"civilis" ( i hapur ose qytetar) dhe "res publica" ( republika ose fakti dhe realiteti i njohur shtetror, qytetar ose politik).
Ndërkohë që politika e gjithëmbarëshme shtetrore, nacionale, qeveritare ose qytetare tek ne atje, eshtë shndërruar në regnum (sundim) të egër absolutist, autokrat, aristokrat ose teokratiko-despotik, sipas urdhërave dhe vullnetit të personit (individit) dhe partise-shtet ose shtetit-parti!
U mor vesh se sipas Shën Augustinit dhe Shën Tomës (Akuinskit): Që nga fillët ose origjina e civilizimi tonë njerëzorë, kanë ekzistuar problemët ose mospajtimët e ndryshme në mes "civitas terrenit" ( shtetit tokësor, gjeografik ose politik) dhe "civitas Deit" ("shtetit të Zotit").
Por, janë edukata, kultura, nderi, morali, disiplina, përvoja, arti, mjeshtëria ose zgjuarësia e njohur politike (Ars Prudentia) së bashku me përvojen, aftësinë ose zgjuarësine e njohur qeverisëse, pushtetmbajtëse ose politike (Prudentia Regnativa), si dhe vigjilencèn ose zgjuarësinè e njohur popullore, qytetare ose nacionale (Prudentia Civilis,apo Civilis Prudentia): Ato që i bëjnë të kapshme, të prekshme, komparative dhe analogjike idetë dhe teoritë e ndryshme disonante, disolutive, kognitive, introspektive dhe retrospektive mbi ngritjen ose ndërtimin e politikës mbi bazat e njohura morale, shkencore dhe humaniste.
