Politikat e zhvillimit të komunitetit ndërkombëtar pas gjenocidit të Ruandës në 1994 përkoi me një nga konfliktet më katastrofike në historinë e fundit. Ndërkohë që mbizotëronte një ndjenjë faji për qëndrimin e përmbajtur të Perëndimit në kohën e masakrës, u shfaq një politikë donatore që u përqendrua shumë në rindërtimin e pasluftës të Ruandës, por mori pak parasysh arratisjet e saj agresive ushtarake në rajon. Kjo ese shqyrton sesi, pjesërisht falë mbështetjes së institucioneve financiare ndërkombëtare dhe Mbretërisë së Bashkuar, regjimi i Paul Kagame në Ruandë u shndërrua në një diktaturë të fuqishme zhvillimi, e cila vazhdon të dëmtojë ndjeshëm stabilitetin në Kongon Lindore edhe sot e kësaj dite."Një nga udhëheqësit më të suksesshëm në historinë moderne afrikane", është mënyra se si revista Economist e përshkroi së fundmi Presidentin e Ruandës Paul Kagame.Deklarata karakterizon imazhin popullor të një lideri që i vetëm i dha fund gjenocidit të Tutsi-ve - ndërkohë që komuniteti ndërkombëtar qëndroi pa dhëmbë mënjanë - dhe solli pajtim dhe përparim të paprecedentë për popullatën.Në të njëjtën kohë, një imazh dukshëm më pak simpatik dhe jashtëzakonisht më pak i njohur po bën xhiron; atë të një diktatori që sundon me dorë represive dhe që ka pushtuar Kongon dy herë, me ushtrinë dhe milicitë e lidhura fajtorë për abuzimin dhe eliminimin e civilëve, shfrytëzimin e paligjshëm të burimeve natyrore të Kongos, përdhunimin dhe rekrutimin e fëmijëve ushtarë. Sipas një raporti të Kombeve të Bashkuara, shfarosja e synuar e refugjatëve Hutu në Kongon Lindore nga ushtria e Ruandës (RPA) ishte aq sistematike dhe në një shkallë kaq të madhe saqë u rekomandua të hetohej nëse me të drejtë mund të thuhej se ishte gjenocid.
Kjo luftë shumë e nën-raportuar, e vlerësuar nga Kryqi i Kuq, vrau deri në 5.4 milion njerëz midis 1998 dhe 2007 dhe rezultoi në afërsisht 2 milion njerëz të zhvendosur në Kongo, përveç mijëra refugjatëve në vendet fqinje. Situata aktuale në Republikën Demokratike të Kongos (DRC) është rrjedhimisht si pasojë e një prej konflikteve më të mëdha dhe një prej dramave humanitare më jetëgjata të shekullit tonë të ri.
Duket se ekziston një kontradiktë e madhe pas politikave të aktorëve ndërkombëtarë të përfshirë: ndërsa misioni paqeruajtës MONUC (më vonë MONUSCO) në DRC u bë misioni më i shtrenjtë në historinë e Kombeve të Bashkuara, një nga nxitësit kryesorë të konfliktit, Ruanda, një donator i dashur nga i njëjti komunitet. Shumë pyetje mbeten pa përgjigje: pse komuniteti ndërkombëtar ishte kaq pasiv politik ndaj pushtimeve ushtarake të Ruandës, ndërkohë që ishte i përgatitur të shpenzonte miliarda për promovimin e stabilitetit në Kongo, dhe a ndikoi ndihma për Ruandën në përfshirjen e saj në Kongo? Si dukeshin në praktikë këto 'implikime politike'. Politika e paqartë e komunitetit ndërkombëtar Një pjesë e madhe e analizave të konfliktit është përqendruar në ndjenjën mbizotëruese të "fajësit për gjenocid" perëndimor dhe ngurrimin që rezulton në qarqet politike dhe donatore për të ndërmarrë veprime më të ashpra kundër qeverisë së Ruandës. Kjo do të shpjegonte, për shembull, pse Bill Clinton dha miratimin e tij (të fshehtë) për pushtimin e Ruandës të Kongos në prag të Luftës së Parë të Kongos (1996 – 1997). Megjithatë, ajo nuk shpjegon pse politika e bashkësisë ndërkombëtare mbeti kaq e paqartë gjatë Luftës së Dytë Kongoleze (1998 – 2003) dhe viteve që pasuan, edhe pasi disa raporte përshkruan situatën dhe vunë në dukje paqëndrueshmërinë e kësaj politike.
Një referencë për 'fajësinë e gjenocidit' është një deklaratë shumë e thjeshtë për të karakterizuar politikën e vendeve të përfshira gjatë gjithë kësaj periudhe dhe për të shpjeguar pse përpjekjet e ndryshme nga vendet perëndimore për të ndërmarrë veprime kundër vendosjes së Ruandës në Kongo janë përfundimisht të paefektshme.Një shpjegim më pak i qartë për qëndrimin politik pasiv të komunitetit ndërkombëtar në rajon është i pavarur nga zhvillimet specifike në rajonin afrikan: shfaqja e një filozofie donatore të orientuar nga teknokrati rezultoi në një përgjigje më të vogël ndaj ndryshimeve politike dhe ushtarake. Si rezultat, ndikimet negative rajonale mbi stabilitetin u injoruan dhe ndihma pati pasoja shumë të padëshirueshme duke kontribuar drejtpërdrejt ose tërthorazi në operacionet ushtarake të Ruandës. Ky artikull përpiqet të vërë në një dritë më të mprehtë efektet destabilizuese të këtyre politikave në konfliktin në Kongo.
Tranzicioni i donatorëve
Në vitet në vijim, gjenocidi i Ruandës shkaktoi një ndryshim të mprehtë në donatorët e përfshirë dhe një rritje të jashtëzakonshme të ndihmës. Para gjenocidit, Gjermania, Belgjika dhe Franca kishin qenë donatorët kryesorë dypalësh, por pozicioni i këtyre vendeve për të hyrë në një partneritet të ri me Frontin Patriotik të Ruandës (RPF) të Paul Kagame ishte bërë i paqëndrueshëm për shkak të përfshirjes së tyre me regjimin e mëparshëm gjenocidal. Të nxitur nga ngjarjet e tmerrshme të gjenocidit, qëndrimi neglizhent i komunitetit ndërkombëtar në kohën e masakrës masive dhe hendeku që rezultoi në përfshirjen e donatorëve, Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar dhe Holanda morën pozicionin e këtyre 'donatorëve tradicionalë.
Ky status i 'donatorëve të rinj' i lejoi këto vende të ndërtonin një marrëdhënie të re me qeverinë e Ruandës, por gjithashtu nënkuptonte se këta donatorë kishin pak ose aspak ekspertizë për regjimin ose rajonin.Kjo rezultoi në perspektiva krejtësisht të kundërta mbi regjimin e ri të KPZH-së; Ndërkohë që Franca dhe Belgjika ishin shumë kritike për mungesën e respektimit të të drejtave të njeriut nga regjimi i sapo instaluar, Mbretëria e Bashkuar në veçanti ishte jashtëzakonisht e fokusuar në pozicionimin e vetvetes si miku më i mirë i qeverisë së re.
Mosndëshkimi i garantuar
Duke konsoliduar këtë ndryshim, në fillim të janarit 1995, donatorët dypalësh premtuan 598.8 milionë dollarë dhe donatorët shumëpalësh 773.2 milionë dollarë në Konferencën e Tryezës së Rrumbullakët në Gjenevë për rindërtimin e Ruandës, pa e lidhur shpërndarjen e kësaj ndihme donatore me situatën politike ose të të drejtave të njeriut në Ruandë ose në rajoni. Disa vëzhgues paralajmëruan se shprehja e mbështetjes së pakushtëzuar për qeverinë e re të Ruandës ishte e papërgjegjshme. Për shembull, specialisti kritik i Afrikës Qendrore, Filip Reyntjens, vuri në dukje se ndihma e palidhur "me shumë mundësi e bindi regjimin se mund të vepronte pa asnjë formë kufizimi dhe se mosndëshkimi ishte i siguruar".
Premtimet e mbështetjes për rindërtimin e pasluftës, me pajtimin etnik të lartë në axhendën e bashkësisë ndërkombëtare, për këtë arsye e morën pak parasysh vazhdimësinë e mosmarrëveshjeve etnike dhe politike në rajon. Me më shumë se një milion e gjysmë refugjatë në Kongon Lindore dhe një milici të riorganizuar të gjenocidëve (të njohur më mirë si Interahamwe), situata ishte jashtëzakonisht e tensionuar. Koalicioni RPA/AFDL – bashkëpunimi midis ushtrisë ruandeze dhe milicisë kongoleze të udhëhequr nga Laurent-Désiré Kabila, e cila iu kundërvu Interahamwe-s dhe përmbysi regjimin kongolez Mobutu – u konsiderua kryesisht si një operacion i justifikuar për arsye sigurie.Situata u zgjidh ashpër: në maj 1997 UNHCR deklaroi se rreth 250,000 refugjatë ishin të zhdukur. Një raport i ngarkuar hetimor i OKB-së, i kundërshtuar kryesisht nga presidenti i sapo-instaluar kongolez Kabila dhe RPF, dhe një raport i publikuar më vonë i hartës së OKB-së tregoi se operacioni i Ruandës kundër refugjatëve Hutu kishte qenë shkatërrues: kishte ndodhur një vrasje masive.
