Para disa ditësh në Këshillin e Sigurimit të OKB-së pati një përballje mes presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe presidentes së Kosovës Vjosa Osmani-Sadriu. Përderisa njëri ishte i tërbuar për komplotin e Perëndimit kundër Serbisë dhe gjoja padrejtësinë historike kundër popullit serb, tjetra i kujtoi të kaluarën e tij si ministër i Informacionit së bashku me Sllobodan Millosheviçin. “Merrni një moment dhe kërkoni falje viktimave”, iu drejtua Vuçiqit me fjalët e saj emocionuese Osmani-Sadriu, “tregoni nëse ju ka mbetur qoftë edhe një copëz humanizëm”.
Fatkeqësisht, njerëzimi dhe ndërgjegjja nuk janë më një kategori në trazirat e politikës ballkanike dhe botës së politikanëve si Vuçiq. Gjithmonë ka të bëjë me politikat e ashpra të pushtetit, me interesat tuaja dhe pyetjen se çfarë rekord retorik vendosni, në mënyrë që kombe të tëra të mund të vazhdojnë kërcimin e pajetë në një gjendje ekstazë, sipas dëshirave të atyre që janë në pushtet. Publiku shurdhohet nga zhurma e agjitacionit, nga ndjenja e vazhdueshme e të qenit i kërcënuar. Politika është bërë një iluzion nacionalist, i fiksuar pas pushtetit. Dhe kjo ka pasoja reale politike. Debati i fundit rreth rezolutës së planifikuar të Kombeve të Bashkuara për Srebrenicën e ilustron më së miri këtë.
Dita e kujtimit
Rezoluta, e iniciuar nga Gjermania dhe Ruanda, synon të përkujtojë kapitullin e errët evropian të viteve 1990 - gjenocidin në Srebrenicë, ku 8,372 burra dhe të rinj boshnjakë u vranë brutalisht në korrik 1995 nga trupat e gjeneralit serb dhe të dënuar për krime lufte Ratko Mladi. Gjyqësori ndërkombëtar ka vërtetuar pa mëdyshje bazuar në fakte: Srebrenica ishte gjenocidi më i madh në tokën evropiane që nga Lufta e Dytë Botërore. Nga viti 2025, 11 korriku do të konsiderohet një ditë ndërkombëtare e përkujtimit dhe qyteti i vogël lindor i Bosnjës do të shërbejë si një kujtesë e qytetërimit.
Rezoluta, e cila me shumë gjasa do të miratohet nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së, synon t'u kujtojë njerëzve rreziqet e mohimit të gjenocidit. Dhe kjo na sjell papritur në thellësitë e politikës në Ballkan, ku mohimi i gjenocidit dhe revizionizmi historik janë bërë prej kohësh një realitet i trishtuar. Rezoluta nuk thotë asnjë fjalë se Serbia është një "popull gjenocidal" dhe askush nuk dëshiron të fajësojë serbët për fajin kolektiv. Janë politikanët si Milorad Dodik dhe Vuçiq që inkurajojnë këtë etiketë.
Agjitacion nacionalist
Për Presidentin pro-rus të Republikës Srpska Dodik, mohimi i gjenocidit në Srebrenicë është bërë buka e tij e përditshme politike, me të cilën ai dëshiron të shkëpusë vëmendjen nga dështimi absolut i qeverisë në Republika Srpska dhe makinacionet korruptive-kriminale të tij. Për javë të tëra ai ka kërcënuar me shkëputje pothuajse pa frymë, duke u kënaqur me tiradat e urrejtjes antiperëndimore dhe racizmin më të thellë. Së fundmi ai ka thënë se as që dëshiron të marrë frymë të njëjtin ajër me boshnjakët.
Vuçiq, i cili kultivon të njëjtin narrativë të Perëndimit të lig dhe e stilizon rezolutën si sulmin përfundimtar ndaj lirisë së popullit serb, është një kalkulator politik shumë më i mirë dhe i aftë se Dodik. Ndërkohë që Vuçiq e deklaron veten edhe viktimë edhe luftëtar në një unazë të vazhdueshme - 87 (!) fjalime të plota drejtuar kombit në tre muajt e parë të vitit - ai vazhdon lojën gjeopolitike me trapa mes Rusisë, Kinës dhe Perëndimit.
Këtë javë ai ngriti në qeveri ish-shefin nacionalist dhe pro-rus të inteligjencës Aleksandar Vulin, i cili është në listën e sanksioneve të SHBA-së. Vulin si zëvendëskryeministër i ri është gishti i mesit i Vuçiqit drejt Perëndimit. Javën e ardhshme ai do të mirëpresë presidentin e Kinës dhe "vëllain e tij të madh", Xi Jinping, në Beograd në përvjetorin e shkatërrimit të ambasadës kineze nga bombat e NATO-s në maj 1999. Në të njëjtën kohë ai po punon për riarmatosjen e ushtrisë serbe dhe bën gjeste kërcënuese ndaj Kosovës, të cilat Kremlini i komenton me vullnet të mirë. Siguria e rajonit ka qenë prej kohësh në rrezik.
A ka edhe dritë në këtë foto të errët? Ballkani ka qenë gjithmonë i lidhur me imazhin e fuçive të barutit dhe luftërave të përgjakshme. Koncepti i ballkanizimit vazhdon. Është plejada politike toksike me strukturat e reja politike autoritaro-nacionaliste dhe baballarët e kombit që krijon krizën dhe promovon imazhin stereotip të Ballkanit. Zërat që mbrojnë një rajon të lirë dhe të hapur, liberal dhe të bazuar në të drejtat e njeriut janë në pakicë, por nuk janë heshtur. OJQ-ja Nisma Rinore për të Drejtat e Njeriut (YIHR) me bazë në Serbi i ka dërguar një letër OKB-së duke e mbështetur atë pa mëdyshje. "Është koha për t'i dhënë fund kulturës së mohimit që po mban peng rajonin," thonë të rinjtë serbë, duke shprehur shpresën se viktimat e gjenocidit në Srebrenicë një ditë do të respektohen dhe respektohen në diskursin publik në një Serbi tjetër.
Kompromise dembele
Evropa dhe perëndimi demokratik, të cilët vitet e fundit janë mbështetur shumë në kompromise dembele me politikanë si Vuçiq apo Dodik, duhet të gjejnë shpejt një mënyrë të re për t'u marrë me rajonin, në të cilin fokusi nuk është te pragmatizmi dhe standardet e dyfishta, por te mbështetje e qartë dhe sulmuese për forcat emancipuese dhe të guximshme. Zërat si ata të këtyre të rinjve nga Serbia, për të cilët rezoluta e Srebrenicës është çështje morali dhe vlerash universale njerëzore të të gjithëve ne, duhet të bëhen pikë referimi i ri i një Ballkani të ri dhe më të mirë. (Vedran Džihić, 5 maj 2024)
Vedran Džihić është një studiues i lartë në Institutin Austriak për Politikë Ndërkombëtare (OIIP) dhe jep mësim në Universitetin e Vjenës.
