Gjatë 100 viteve të fundit, teoria më e famshme e Albert Ajnshtajnit – teoria e përgjithshme e relativitetit – është treguar se është praktikisht e pathyeshme dhe se parashikon një numër të jashtëzakonshëm gjërash; nga vrimat e zeza tek mënyra se si funksionon GPS.
Megjithatë, me zhvillimin e teknologjisë, shkencëtarët kanë arritur të shikojnë detajet e pabesueshme të universit dhe të vëzhgojnë fenomene brenda kozmosit të errët që nuk mund të shpjegohen plotësisht nga teoria e Ajnshtajnit.
Sipas teorisë së përgjithshme të relativitetit, graviteti shkaktohet nga lakimi i hapësirë-kohës.
Por nëse e zbatojmë këtë në shkallë të gjerë kozmike si grupe galaktikash që shtrihen në miliarda vite dritë, duket se hasim në një problem.
“Duket sikur graviteti nuk i përshtatet më teorisë së Ajnshtajnit në mënyrë të përsosur”, tha fizikani Robin Wen, i cili së bashku me ekspertë nga Universiteti i Kolumbisë Britanike në Kanada, hulumtuan të ashtuquajturën “gabim kozmike”.
Misteri i tensionit të Hubble
Gjetjet e tyre tregojnë se graviteti bëhet rreth 1 për qind më i dobët në nivele shumë të mëdha.
Nëse graviteti do të ishte plotësisht në përputhje me teorinë e Ajnshtajnit, atëherë ky ndryshim prej 1 për qind nuk do të duhej të ekzistonte, shkruan Business Insider.
Natyrisht, kjo nuk do të thotë se kjo teori është hedhur poshtë ose se ajo do të braktiset; ende funksionon në mënyrë të përsosur për të shpjeguar gravitetin në shkallë më të vogla.
Në fakt, kjo njohuri e re mund të na ndihmojë të kuptojmë disa aspekte të tjera konfuze të universit – si matje të ndryshme të të njëjtit fenomen.
Një shembull i kësaj është tensioni Hubble, një problem që ka habitur astronomët për vite me radhë.
Sipas modelit standard, shpejtësia e zgjerimit të universit duhet të jetë e njëjtë kudo.
Megjithatë, vëzhgimet e hapësirës aty pranë sugjerojnë se shpejtësia e zgjerimit atje është më e shpejtë.
“Duket sikur universi po zgjerohet më shpejt në afërsinë tonë, deri në një distancë prej rreth tre miliardë vite dritë, sesa në tërësinë e tij. Kjo nuk duhet të jetë kështu”, tha Pavel Kroupa nga Instituti Helmholtz për Rrezatimin dhe Fizikën Bërthamore në Universitetin e Bonit.
Megjithatë, kohët e fundit ka pasur një vëzhgim që mund ta shpjegojë këtë. Sipas kësaj, Toka ndodhet në një rajon të hapësirës ku ka relativisht pak lëndë – e krahasueshme me një flluskë ajri në një tortë.
Dendësia e materies është më e lartë rreth flluskës. Forcat gravitacionale burojnë nga kjo lëndë përreth, e cila i tërheq galaktikat në flluskë drejt skajeve të vrimës.
“Kjo është arsyeja pse ata po largohen prej nesh më shpejt sesa do të pritej në të vërtetë”, shpjegon Dr. Indranil Banik nga St. Universiteti Andrews. Prandaj, devijimet mund të shpjegohen thjesht me një “nën densitet” lokal.
Në fakt, një grup tjetër kërkimor kohët e fundit mati shpejtësinë mesatare të një numri të madh galaktikash që janë 600 milionë vite dritë larg nesh.
“U zbulua se këto galaktika po largohen nga ne katër herë më shpejt sesa lejon modeli standard i kozmologjisë”, shpjegon Sergiy Mazurenko nga grupi kërkimor i Kroupa, i cili ishte i përfshirë në studimin aktual.
Mundësia e gabimit statistikor
Një gabim kozmik mund të ofrojë një zgjidhje për këtë problem.
“Graviteti më i dobët me 1 për qind mund të zvogëlojë tensionin e Hubble dhe të sjellë shkallën e zgjerimit të universit më afër matjeve më lokale të kozmosit”, tha astrofizikani Niayesh Afshordi nga Universiteti i Waterloo në Kanada.
Duhet të theksohet se ekziston ende mundësia që dështimi kozmik të jetë rezultat i një gabimi statistikor.
“Me ndihmën e të dhënave që do të mbledhim në dhjetë vitet e ardhshme, ne duhet të jemi në gjendje të shohim nëse ky është një zbulim i vërtetë apo një gabim statistikor”, tha Wen.
Valerio Faraoni, profesor i fizikës dhe dekan i përkohshëm i shkencës në Universitetin Bishop, tha se është e arsyeshme të mendohet se defekti mund të ekzistojë sepse relativiteti i përgjithshëm nuk është testuar në universin e largët.
Pra, “është mjaft e mundur, të paktën në parim, që ne të mos e kuptojmë gravitetin në shkallë më të madhe”, tha Faraoni, i cili nuk ishte pjesë e studimit.
Ai mendon se për të zgjidhur konfliktet midis parashikimeve dhe vëzhgimeve të universit tonë, ne duhet të mendojmë jashtë kutisë. Dhe ky studim i defekteve kozmike bën pikërisht këtë.
“Ne ndoshta kemi nevojë për diçka të egër”, tha ai dhe shtoi se “duket ekzotike, duket e çuditshme. Por unë mendoj se duhet të jemi absolutisht të hapur ndaj të gjitha këtyre ideve të çuditshme”.
Më pas, Wen dhe kolegët do të shikojnë nga afër të dhënat e reja nga Instrumenti Spektroskopik i Energjisë së Errët (DESI). DESI mat efektet e energjisë së errët në shkallën e zgjerimit të universit dhe ka krijuar hartën më të madhe 3D të kozmosit deri më sot.
Për më tepër, DESI ka zbuluar se, si graviteti, energjia e errët nuk sillet ashtu siç presin astronomët në shkallë të mëdha kozmologjike.
Wen dëshiron të zbulojë nëse këto dy “defekte” janë disi të lidhura, gjë që do të siguronte edhe më shumë prova për nevojën për të ndryshuar relativitetin e përgjithshëm.
Por, edhe ai është skeptik për kufizimet e relativitetit të përgjithshëm “nëse më kërkonit të vë bast për diçka, akoma do ta bëja për GR. Ai funksionon shumë mirë, apo jo? Për modelet alternative, është e vështirë të thuhet në këtë fazë”.
Hulumtimi, i titulluar “Një defekt kozmik në gravitet”, u botua në Journal of Cosmology and Astroparticle.
