Një ndjenjë e fortë lodhjeje. Mungesë energjise. Pandemia i ka prekur të gjithë dhe në një kohë kur na kërkohet të rinovojmë vëmendjen dhe kujdesin, pa siguri për fundin e gjithë kësaj, këtu vjen pak apati dhe demotivim. Quhet “lodhje pandemike”, e cila sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë është një përgjigje e parashikueshme dhe e natyrshme ndaj një gjendjeje të zgjatur të krizës së shëndetit publik, veçanërisht sepse ashpërsia dhe shkalla e epidemisë Covid-19 kërkonte zbatimin e masave pushtuese me një ndikim të pashembullt në jetën e përditshme të gjithsecilit, përfshirë ata që nuk janë prekur drejtpërdrejt nga virusi.
Lodhja pandemike
Me rrezikun për humbjen e besimit në masat anti-Covid, çfarë duhet të bëjmë?- thotë OBSH. Qeveritë duhet të përpiqen t’i kuptojnë më shumë qytetarët, për të shmangur gjenerimin e zemërimit dhe frustrimit dhe më pas të miratojnë masa të thjeshta por therëse, të cilat ju lejojnë të jetoni jetën tuaj në siguri. “Është një përgjigje e natyrshme psikofizike dhe gjithashtu pritet në situata krize të zgjatura që përfshijnë individë dhe shëndetin publik”, shpjegon Adelia Lucattini, psikiatre dhe psikoanaliste e Shoqatës Italiane të Psikoanalitikës dhe Shoqatës Ndërkombëtare të Psikoanalitikës.
Cila është saktësisht kjo gjendje dhe a është e lidhur me momentet e jashtëzakonshme që po përjetojmë?
“Është një reagim ndaj ngjarjeve të jashtëzakonshme të zgjatura. Një reagim psikofizik ndaj stresit të qëndrueshëm, me simptoma psikologjike të lodhjes, zhgënjimit dhe simptomave fizike që lidhen me stresin e zgjatur. Ekzistojnë shumë faktorë në lojë, para së gjithash fakti që pandemia Covid-19 është e re dhe na kapi të papërgatitur. Pandemia e fundit ishte ajo Spanjolle, nga viti 1918 deri në vitin 1920. Të mbijetuarit tani janë pak dhe shumë të moshuar, të paaftë për të komunikuar përvojën e tyre brenda familjeve. Përhapja e pandemisë Covid-19 kërkonte masa ‘pushtuese’, me një ndikim të pashembullt në jetën e përditshme të të gjithëve, përfshirë edhe ata që nuk u sëmurën: distancim fizik, maska gjithë ditën, kufizim të kontakteve midis anëtarëve të familjes, trazira të modaliteteve të shkollës, në vendin e punës dhe fillimin e punës nga shtëpia.
Si e njohim lodhjen pandemike?
“Është një lloj lodhje shumë e veçantë, një lodhje mendore me humbje të forcës psikike dhe ka një emër të saktë: “anergji” ose ajo ndjenjë në të cilën dëshironi të bëni diçka, por më pas nuk e bëni, jo për shkak të një pengese fizike por për shkak të lodhjes mendore dhe pastaj ju hiqni dorë. Kjo formë e lodhjes është tinëzare sepse në fillim nuk njihet lehtë. Një nga shenjat është intoleranca ndaj rregullave për të luftuar epideminë dhe përhapjen e Covid-19. Është e qartë se rregullat e bëjnë jetën e përditshme më të komplikuar dhe të lodhshme, më pak të këndshme, por mosrespektimi i tyre nënkupton mundësinë e infektimit.
Në fillim kishte një përgjigje shumë të gjallë në pranimin e kufizimeve, për shkak të mendimit të vazhdueshëm të sëmundjes, me kalimin e kohës bëheni të paqëndrueshëm, përveç rasteve kur ndiheni pjesë e një projekti personal, familjar dhe kolektiv, duke marrë pjesë në ndërmarrjen e shpëtimit të vetes dhe ndihmës së të tjerëve. Elementi kritik është mungesa e një horizonti të caktuar kohor. Pasiguria kërkon shumë forcë që të durohet, kjo minon sigurinë personale”.
A ka ndonjë që është më i ekspozuar se të tjerët?
“Mund të prekë këdo, në çdo moshë. Sigurisht që ka njerëz që e zhvillojnë atë më shpejt, disa që reagojnë më pak dhe të tjerë që shërohen më shpejt. Më të ekspozuarit janë punonjësit shëndetësorë që përjetojnë fenomene më specifike, sepse ata nuk kanë kohë të mjaftueshme shërimi për të hequr stresin në punë. Të rriturit mund të zhvillojnë një formë të ‘mohimit mbrojtës’ për të qenë në gjendje t’i rezistojnë ankthit të shkaktuar nga rreziku i infektimit dhe nga stresi i përditshëm i detyrimit për të zbatuar masat parandaluese në familje, në shkollë, në vendin e punës. Adoleshentët kalojnë nga respektimi i përpiktë i rregullave në vetë-mbyllje, në tejkalimin e ankthit përmes rebelimit dhe shkeljes. Për fëmijët, nga ana tjetër, një atmosferë familjare dhe aftësia e prindit për t’i qetësuar ata luan një rol themelor. Ata mund të vuajnë nga stresi i zgjatur vetëm nëse ka pasiguri: fëmijët janë të zakonshëm, rregullat, zakonet, pikat fikse shërbejnë për të përmbajtur emocionet e tyre dhe për të favorizuar zhvillimin mendor”.
A ekziston një dimension kolektiv dhe një dimension individual i kësaj gjendje shpirtërore?
“Lodhja pandemike është një dimension individual, por njerëzit nuk janë monad, ata jetojnë në komunitete, në sajë të grupit ata mund të përjetojnë një ndjenjë të përkatësisë dhe të plotësojnë një pjesë të nevojave të tyre materiale dhe psikologjike. Në grupe, individët përjetojnë dy lloje gjendjesh mendore, njëra e ndërgjegjshme dhe racionale dhe tjetra e pavetëdijshme dhe instiktive. Ata që i përkasin një grupi, duke ndjekur një regres të pavetëdijshëm, heqin dorë nga diçka e tyre. Lodhja, paaftësia për të kryer recetat e kërkuara, frika dhe shqetësimet mund të ndahen në një grup që, nëse funksionon mirë, lejon t’i lehtësojnë, do forcojnë njëri-tjetrin dhe do t’i japin njëri-tjetrit mbështetje dhe forcë psikike. Nëse në vend të kësaj grupi punon me mekanizma mbrojtës të pavetëdijshëm (ato quhen “supozime” themelore “) që synojnë të mbajë nën kontroll ankthet primitive, atëherë mungesa e ndjenjës së grupit mund t’i shtyjë individët të sillen në kundërshtim me idetë racionale”.
Cilat mjete duhet të përdorim në këtë moment pa u shtypur nga lodhja?
“OBSH ka dhënë një sërë indikacionesh për të favorizuar pajtueshmërinë e popullatës me kërkesat e autoriteteve shëndetësore të qeverive përkatëse. E para është të kuptojmë njerëzit, shqetësimin e tyre të thellë dhe unë gjithashtu do të thoja humbjen, një ndjenjë e paralizës përballë një rreziku të panjohur dhe të padukshëm. Një tregues tjetër është lejimi i jetës normale duke zvogëluar rrezikun, përmes disa rregullave të qarta, duke shpjeguar pse ato janë të nevojshme dhe duke treguar efektivitetin e tyre. Gjithashtu ekziston dhe faktori i besimit: është e rëndësishme të futni besimin në mundësinë për të pasur sukses dhe për t’i sjellë të gjithë në fushë si pjesë e zgjidhjes, si protagonistë. Për më tepër, grupet e dëgjimit dhe ndërhyrjet e përhapura psikologjike do të ishin shumë të dobishme”.
Dhe në jetën e përditshme?
“Për të mos iu nënshtruar lodhjes, është thelbësore të kesh një horizont kohor, nëse ke një kohë të caktuar është e mundur të gjesh burime brenda vetes për të përballuar jetën e përditshme dhe të mendosh për veten në një të ardhme të afërt. Mendja duhet të lëvizë brenda kufijve hapësinorë për të funksionuar mirë. Kufijtë e përcaktuar kohorë na lejojnë të përmbajmë ankthin, t’i kundërvihemi rrëshqitjeve depresive, të gjejmë kohë për pushim, të rimarrim forcën. Në jetën e përditshme është e rëndësishme t’i vendosim vetes qëllime afatshkurtër, kënaquni me gjëra që mund të kompensojnë sakrificat. Siç shkroi Goethe: “Ju së paku duhet të dëgjoni disa këngë çdo ditë, të lexoni një poezi të mirë, të shihni një foto të bukur dhe, nëse është e mundur, të thoni disa fjalë të arsyeshme”.
Psikiatrit shpesh rekomandojnë shoqërueshmëri, si i bëhet në këtë rast?
“Shoqëria ka shumë forma. Në këtë periudhë ne kemi kufij në takimin e miqve, për të jetuar afeksionin tonë përmes përqafimeve, puthjeve, shtrëngimeve të duarve dhe për të qenë afër njëri-tjetrit. Shoqëria nuk zëvendësohet lehtë me ata online, edhe nëse për të rinjtë dixhital dimensioni virtual është pjesë e një mënyre për të jetuar së bashku me të tjerët dhe në një grup. Virtuali, nuk mund të zëvendësojë kurrë të vërtetën sepse i mungon ndjeshmëria, ngrohtësia, aroma, prekja”.
