Europa ka vetëm një pjesë të aftësive të mbrojtjes ajrore të nevojshme për të mbrojtur krahun e saj lindor, sipas llogaritjeve të brendshme të NATO-s, duke nxjerrë në pah shkallën e dobësive të kontinentit.
Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka nënvizuar rëndësinë e mbrojtjes ajrore, pasi Kievi vijon ti lutet perëndimit për sisteme dhe raketa shtesë për të mbrojtur qytetet, trupat dhe rrjetin energjetik të tij kundër sulmeve të përditshme dhe bombardimeve ruse.
Por sipas njerëzve të njohur me planet konfidenciale të mbrojtjes të hartuara vitin e kaluar, shtetet e NATO-s janë në gjendje të ofrojnë më pak se 5 për qind të kapaciteteve të mbrojtjes ajrore që konsiderohen të nevojshme për të mbrojtur vendet e saj anëtare në Evropën Qendrore dhe Lindore, ku bën pjesë edhe Shqipëria , kundër një sulmi në shkallë të plotë.
Një diplomat i lartë i NATO-s tha se aftësia për t'u mbrojtur kundër raketave dhe sulmeve ajrore ishte "një pjesë kryesore e planit për të mbrojtur Europën Lindore nga pushtimi", duke shtuar: "Dhe tani, ne nuk e kemi atë".
Ministrat e jashtëm të NATO-s do të mblidhen në Pragë të enjten për dy ditë bisedime që synojnë përgatitjen për një samit të liderëve të aleancës në Uashington në muajin korrik, ku forcimi i mbrojtjes evropiane do të jetë një temë qendrore.
Disa liderë evropianë dhe zyrtarë ushtarakë kanë thënë se Rusia mund të ketë aftësinë për të sulmuar një shtet anëtar të NATO-s deri në fund të dekadës. Në një rishikim të madh të mbrojtjes vitin e kaluar, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar përshkroi “sfidën e mbrojtjes kundër sulmit nga qielli” si “më akuten për mbi 30 vjet”.
Përdorimi i rëndë nga Rusia i raketave, dronëve dhe "bombave" shumë shkatërruese të epokës sovjetike në Ukrainë i ka shtuar urgjencën përpjekjeve të anëtarëve të NATO-s për të rritur shpenzimet e mbrojtjes pas dekadave të shkurtimeve të buxheteve ushtarake.
"[Mbrojtja ajrore] është një nga defektet më të mëdha që kemi," tha një diplomat i dytë i NATO-s. "Ne nuk mund ta mohojmë atë." Dështimi i shteteve evropiane të NATO-s në muajt e fundit për të siguruar pajisje shtesë të mbrojtjes ajrore për Ukrainën ka zbuluar rezervat e kufizuara të kontinentit të sistemeve të shtrenjta dhe të ngadalta për t'u prodhuar.
Kjo ka nxitur gjithashtu një sërë nismash të mbivendosura në përpjekje për të gjetur zgjidhje afatgjata. Vitin e kaluar, Gjermania nisi nismën e saj Sky Shield me më shumë se një duzinë vende të tjera të BE-së për të zhvilluar një sistem të përbashkët të mbrojtjes ajrore duke përdorur teknologjinë e zhvilluar nga SHBA dhe Izraeli.
Megjithatë, Franca e ka kritikuar publikisht propozimin dhe ka ofruar një ide tjetër, e mbështetur nga një numër më i vogël aleatësh.
Javën e kaluar, Polonia dhe Greqia i bënë thirrje Komisionit Evropian që të ndihmojë në zhvillimin dhe potencialisht të ndihmojë në financimin e një sistemi pan-evropian të mbrojtjes ajrore, një propozim që presidentja e komisionit Ursula von der Leyen tregoi se ajo do ta mbështeste. Disa kryeqytete të BE-së kanë sugjeruar rritjen e borxhit të përbashkët për të financuar projektet e mbrojtjes.
Në një letër dërguar von der Leyen, kryeministrat grekë dhe polakë Kyriakos Mitsotakis dhe Donald Tusk e përshkruan mbrojtjen ajrore si një "vulnerabilitet të madh në sigurinë tonë", duke shtuar se lufta në Ukrainë "na ka [na dhënë] mësime që ne nuk mundemi më ti injorojmë”.
Përhapja e dronëve të lirë sulmues me rreze të gjatë, siç përdoren nga Rusia kundër Ukrainës, i ka shtuar këto shqetësime. “Sulmet me rreze të gjatë nuk janë më një aftësi superfuqie”, tha një zyrtar perëndimor i mbrojtjes.
Një zyrtar i NATO-s tha se "objektivat e aftësisë dhe planet e mbrojtjes janë të klasifikuara", por shtoi se mbrojtja ajrore dhe raketore "janë prioritetet kryesore" dhe se "stoqet janë zvogëluar". “Planet e reja të mbrojtjes së NATO-s gjithashtu rrisin ndjeshëm kërkesat e mbrojtjes ajrore dhe raketore në sasi dhe gatishmëri”, tha zyrtari, duke shtuar se vendet po investonin në aftësi të reja të mbrojtjes ajrore, duke përfshirë avionët luftarakë.
“Kështu që ne kemi besim se frenimi i NATO-s kundër Rusisë mbetet i fortë,” shtuan ata.
Menjëherë pas pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia, në shkurt 2022, SHBA vendosi një sistem të mbrojtjes ajrore me bateri Patriot për të mbrojtur një aeroport në Poloninë jugore që u bë një qendër për dërgimin e armëve perëndimore në Kiev.
Por zyrtarët thonë se anëtarët e NATO-s kanë kaq pak sisteme të tilla për të kursyer, saqë kapaciteti për t'u vendosur më përtej territoreve të tyre është shumë i kufizuar. Në Mbretërinë e Bashkuar, gjashtë shkatërruesit e Marinës Mbretërore të tipit 45 janë të pajisur me sisteme të mbrojtjes nga raketat balistike, por anijet janë kontrolluar nga të metat e projektimit.
Ushtria britanike ka gjithashtu gjashtë sisteme më të avancuara të mbrojtjes ajrore Sky Saber me bazë tokësore, kurse interceptorët e tyre të raketave kanë vetëm një rreze veprimi prej rreth 40 km, dhe dy prej sistemeve janë jashtë shtetit. “Aftësia e mbrojtjes ajrore të Mbretërisë së Bashkuar është krejtësisht e pamjaftueshme,” tha Jack Watling, një studiues i lartë në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara në Londër.
Integrimi i plotë i sistemeve të ndryshme të mbrojtjes ajrore të Europës mund të ndihmojë në kompensimin e mungesës duke krijuar një rrjet të dendur sensorësh dhe interceptuesish në të gjithë kontinentin. Por “përpjekjet për të përditësuar komandën dhe infrastrukturën e kontrollit të NATO-s për mbrojtjen ajrore nuk kanë dalë kurrë nga toka”, tha Watling.
