Pjesa e Hënës rreth së cilës ka një garë ndërkombëtare, për shkak të asaj që mund të ketë akull në sipërfaqen e saj, mund të jetë më problematike dhe e rrezikshme sesa mendohej fillimisht.
Interesi për Polin e Jugut të Hënës u rrit pas uljes së suksesshme të misionit indian Chandrayaan-3 në fund të vitit të kaluar. Sidomos, sepse vetëm disa ditë më parë, rus Luna-25 nuk arriti ta bëjë këtë.
Edhe NASA ka zgjedhur zonën si vendin e uljes për misionin Artemis III, i cili mund të shënojë kthimin e astronautëve në satelitin natyror të Tokës që në vitin 2026. Gjithashtu, nuk mund të përjashtohet as Kina, e cila ka plane për të krijuar një vendbanim në atë pjesë të Hënës.
Dhe ndërsa kjo tingëllon e mrekullueshme në teori, në praktikë mund të jetë ndryshe.
Një studim i financuar nga NASA tregon se ndërsa bërthama e Hënës gradualisht ftohet dhe tkurret, sipërfaqja e saj rrudhet si një rrush që thahet, duke krijuar dridhje që zgjasin me orë të tëra dhe shkaktojnë rrëshqitje dheu. Kjo potencialisht përbën një kërcënim për kolonët e ardhshëm dhe pajisjet që do të dërgohen atje.
"Ne nuk e themi këtë për të trembur askënd dhe sigurisht për të mos dekurajuar eksplorimin e mëtejshëm të asaj pjese të polit jugor të Hënës, por për të paralajmëruar se nuk është një vend aq i mirë ku asgjë nuk ndodh," tha për CNN Thomas Waters, autori kryesor i studimi, një shkencëtar emeritus në Qendrën Amerikane për Studimet e Tokës dhe Planetare të Muzeut Kombëtar të Ajrit dhe Hapësirës.
Hëna është tkurrur me 45 metra në perimetër gjatë disa milion viteve të fundit, jo shumë për të shkaktuar ndonjë problem në Tokë.
Në sipërfaqen hënore, megjithatë, historia është e ndryshme. Pavarësisht se çfarë sugjeron pamja e saj, Hëna është ende e nxehtë brenda, duke e bërë atë aktive nga ana sizmike.
“Ka një bërthamë të jashtme që shkrihet dhe ftohet. Ndërsa ftohet, Hëna tkurret, vëllimi i brendshëm ndryshon dhe korja duhet të përshtatet me atë ndryshim”, shpjegoi Waters.
Për shkak se sipërfaqja e Hënës është e brishtë, kjo tërheqje shkakton çarje, siç i quajnë gjeologët.
“Hëna konsiderohet si një objekt gjeologjik i vdekur ku asgjë nuk ka ndodhur për miliarda vjet, por kjo është larg nga e vërteta. Këto çarje janë shumë të reja dhe diçka po ndodh vazhdimisht në Hënë. Nga këtu vijnë rrëshqitjet e reja”, tha Waters.
Problemi më i madh janë tërmetet. Tërmeti më i fortë i regjistruar kishte një fuqi të barabartë me 5 ballë. Në Tokë kjo do të konsiderohej e moderuar, por graviteti më i ulët i Hënës e bën atë më të fortë. Për shkak të mungesës së gravitetit, edhe një lëkundje e vogël e sipërfaqes do ta rrëzonte një person në Tokë.
Këto dridhje mund të jenë vërtet një problem për misionet e ardhshme me njerëz, tha Josio Nakamura, profesor emeritus i gjeofizikës në Universitetin e Teksasit në Austin, një anëtar i ekipit të studiuesve që së pari shikuan të dhënat e mbledhura nga stacionet sizmike Apollo.
Megjithatë, Nakamura, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, nuk është dakord për shkakun e tërmeteve dhe thotë se të dhënat e Apollo tregojnë se fenomenet ndodhin dhjetëra kilometra nën sipërfaqe.
Pavarësisht nga shkaku, rreziku i mundshëm që tërmetet në Hënë paraqesin për astronautët do të kufizohet nga fakti se, të paktën në të ardhmen e afërt, njerëzit do të jenë në Hënë për një kohë të shkurtër, më së shumti disa ditë, sipas Alena Hasker, një studiuese dhe profesoreshë e gjeofizikës pranë Institutit të Teknologjisë në Kaliforni, e cila gjithashtu nuk ishte e përfshirë në studim.
