Patriotizmi është dashuria për atdheun, për popullin dhe gatishmëria për t'u shërbyer atyre me besnikëri. Është ndjenja e lartë e detyrës për të mbrojtur me vetëmohim interesat e atdheut dhe të popullit. Kësaj i thonë atdhetari, apo shqiptarizëm. Ekzistojnë termine si patriotizmi popullor, patriotizmi socialist, patriotizëm demokratik, patriotizmi i masave, patriotizmi i rilindësve tanë, patriotizmi i sokolave të Dardanisë. Termi korrespondues për mëmëdheun i cili përdoret më së shpeshti në shtatë veprat voluminoze të Zt. Faridin Tafallari është:
Një shkrepje imagjinate përpara syve tanë që e ndjejmë ndër plagë, në krye të ushtarit, me bard, me topuz, duke rritur vargjet e heronjve që mbronin vendet tona dhe iluzionin për shpëtim. Dhe ndiejmë se si po rriten batalionet e kalorësisë, skuadriljet e kalorësisë duke u shumuar me burra të fortë e të shëndoshë, me me amblemën e UIÇK-së në gjoks dhe me armë në shpinë. Ky realitet dhe kjo ëndërr nuk zhduket kurrë. Dhe të lumtur, ne marrim gjetjet e realitetit: brezat dalin nga njëri-tjetri dhe shkojnë një nga një, vetëm burimi është në botë si një mbretëreshë e pafund. Kujtuam fjalët e bukura të romancierit, sepse jemi pranë një ngjarjeje që rikthen në diskutim nocionet atdhe dhe atdhedashuri, dhe të tjerë kalojnë pa kujdes nga festimet e trazuara, pa i konsideruar ato të mërzitshme ose të theksuara. A bie ndesh patriotizmi i majtë me patriotizmin e djathtë?
A është ende në modë të jesh patriot? A është mëkat të duash popullin tënd, tokën ku ke lindur? Ja disa pyetje që duhen sqaruar, sidomos tani, kur flamuri duket se valëvitet më bukur dhe ngjyrat e tij pikojnë më shumë emocion në shpirtin tonë. Kam përshtypjen se sot në trojet tona askujt nuk i intereson të jesh apo jo patriot. Fatkeqësisht, as nuk e dini nëse është mirë apo jo dhe nëse jeni akoma, atëherë duket më e kujdesshme të mos paraqiteni, për të mos tronditur dikë, duke përfunduar duke u kategorizuar si qesharake. Nuk e kuptoj se si ndihen të tjerët, thot Zt. F. Tafallari, por unë, kur festojmë festën kombëtare, përjetoj një ndjenjë gëzimi dhe mirënjohjeje. Pse!? Për sakrificën e kaq brezave të sakrifikuar për idealin e shenjtë të bashkimit kombëtar.
Heronjve të kombit, ushtarëve të vrarë për mbrojtjen e atdheut duhet t'u japim mirënjohje të pafundme për ta dhe për shqiptarët e tjerë që vdiqën për idenë e atdheut. Gëzimi përzihet pak me hidhërimin, sepse harruam, ose ndoshta nuk e dimë të festojmë festën tonë kombëtare! Përveç paradave ushtarake, më duket se mungon thelbësorja: prova e fortë për të treguar vlerësimin tonë për heronjtë që e shkruan historinë tonë me sakrificën e gjakut të tyre. Disa do të thonë: përkujtimet bëhen në sheshe, rreth monumenteve historike, vendosen kurora me lule. Po! Është e vërtetë! Megjithatë, është shumë pak. Ne i kujtojmë ato vetëm një ditë në vit. Përndryshe, varret e tyre mbeten të braktisura, emrat e tyre të fshirë nga kujtesa e kombit ose të dënuar me një harresë të panatyrshme.
Po atdheu dhe patriotizmi? A janë ato ende të rëndësishme në një botë që priret drejt globalizimit? Megjithëse regjimi ateist komunist i përdori në mënyrë të tepruar këto nocione, duke i zbrazur ato nga kuptimi i humanizmit demokratik të trashëguar nga lashtësia ilirane, për t'i ngarkuar me obskurantizmin e një nacionalizmi të degjeneruar, duke ngjallur kështu neveri ndaj tyre!?! Patriotizmi duhet të rivendoset për kuptimin e pastër të kohërave të lavdishme të kryetribunit të popullit tonë (Enver Hoxha). Pra, çfarë është patriotizmi!?
Mund të jetë dashuria për kombin nga dolëm, ndaj vlerave dhe traditave të tij; besnikëria ndaj besimit dymijëvjeçar të të parëve, të cilët u ndjenë, u dashuruan, luftuan për pavarësi dhe dinjitet. Është një gjest për të mirën e vëllezërve tuaj, i realizuar me punën e duarve dhe të mendjes suaj! Patriotizëm do të thotë gjithashtu të hulumtosh me përulësi rëniet nga të cilat vuajnë shqiptarët, duke luftuar për t'i korrigjuar ato. Përpjekja për të sjellë gëzim në fytyrat dhe shpirtrat e atyre që jetojnë. Dëshira për të vazhduar, duke rrezikuar të klasifikohen të vjetruara apo të çuditshme, këngët, traditat, kostumet, zakonet. Patriotizmi nuk barazohet me brohoritjet e pambuluara nga vepra, me fjalët boshe, të përmendura nga poeti i pavdekshëm i shqiptarëve, Gjergj Fishta. Patriotizmi, sipas Zt. Faridin Tafallari, presupozon punë, përkushtim, sakrificë, mirënjohje, me një fjalë dashuri për çdo gjë që është shqiptare, e bukur dhe e pastër.
Unë do të guxoja të them se patriotizmi është, sipas besimit, fuqia e një populli. Dhe kur ai harron vlerat e veta, fillon dekompozimi i tij social dhe kulturor. Unë nuk pretendoj se mund të jem në pëlqimin e të gjithëve, sepse disa, me shqetësimin e shqetësimeve, do të thonë: nuk jemi të uritur për nocionet atdhe dhe atdhedashuri, nuk na paguajnë as faturat, as këstet në bankat. Nuk po them se kanë të drejtë. Por duket se pa i përkas një kombi, një historie, bëhemi edhe më të varfër, më të uritur dhe më shumë borxhli. Atdheu na bën të ndjejmë se i përkasim një populli, se kemi një origjinë. Duke mbrojtur identitetin tonë, ne mbrojmë veten dhe paraardhësit tanë, gjaku i të cilëve rrjedh nëpër venat tona, por, në të njëjtën kohë, ne mbetemi të bashkuar nga i njëjti besim, i atyre që tashmë i janë shtuar Përjetësisë. Shpëtimtari i botës u lut për unitetin e besimit: Qofshin të gjithë një ashtu siç jemi ne një! Uniteti shpirtëror çoi në unitet politik. Prandaj për ne patriotizmi ishte filli që i bashkoi të gjithë, nga një besim, histori dhe një komb, nga një ideal dhe vuajtje e përbashkët.
Kur një popull dobëson fuqinë e tij për të dashur dhe respektuar vlerat e tij, atëherë ai është në rënie. Kur jeta e tij dërrmohet nga bredhjet, indiferenca fetare, luftimet vëllavrasëse për pushtet, duke harruar besimin dhe historinë stërgjyshore, atëherë atdheu shuhet. Qielli i vendit duket, është e vërtetë, njësoj, toka duket po aq frytdhënëse, lumenjtë e shpejtë me ujëra të kristalta rrjedhin, ngjitja, nxituar në Detin e Madh. Vendbanimet njerëzore mbeten në vendet e tyre, të ngrira prej shekujsh, por shpirti i kombit duket se është copëtuar!?! Pa të fshihen kujtimet e shenjta, harrohen traditat shekullore dhe para syve na mbetet vetëm kufoma e një populli, pranë varrit të një atdheu. Megjithatë, shpresoj që të mos jetë kështu, të mësojmë të bëhemi sërish patriotë, të duam besimin tonë, popullin tonë, të sakrifikojmë veten, secili sipas fuqive të tij, për gjakun nga i cili dolëm.
ATDHEU DHE PATRIOTIZMI
Çka do të thotë sot të jesh patriot? A e konsideron ti veten si patriot? A je shumë apo pak patriot? Çfarë duhet të bëjë një patriot për të mirën e popullit e të vendit të tij? Kush ka qenë patrioti më i shquar shqiptar sipas teje dhe pse? A je dakord me përkufizimin e mëposhtëm në lidhje me atë që dikush e quan "patriotizëm primitiv"? A gjeni ndonjë ngjashmëri midis këtij perkufizimi dhe patriotizmit shqiptar të dy shekujve të fundit? Veprimet spektakulare, heroizmat personale, nuk ndikojnë kurrë mbi realitetin: janë shprehje të krenarisë individuale e sipërfaqësore, romanticizma me qëllim në vetvete sepse qendrojnë të mbyllur brenda kufijve të së jashtëzakonshmes.
Fatkeqësisht grekët e lashtë ishin mjeshtra në këtë. Flitej edhe në nje ese të Bertrand Russell mbi argumentin. E pra Russell mbronte tezën se qytetarët e Polis-it grek ishin të frymëzuar nga një patriotizëm primitiv, domethenë jo të kujdesshëm dhe jo të urtë. Forca e pasioneve të tyre nga një anë çonte në suksese personale, por nga ana tjetër këto suksese nuk i shërbenin Polis-it (shtetit), dhe përfundimisht ishin simbole të një paaftesie politike. Nuk është e nevojshme qe t’u përgjigjeni të gjitha pyetjeve. Ato janë sjellur me qëllim që të përmbledhin përgjigjen. Pyetja ka të bëjë thjesht me kuptimin e patriotizmit në kontekstin shqiptar sot. Ne duhe të jemi të lire, të sjellim kontribute e citime të tjera që kanë të bëjnë me temën!
Edhe para Zotit, Hyjnësia më e çmuar mbetet atdheu. Tregojuni të rinjve të dinë se çfarë u tha për paraardhësit tanë: Nga të gjithë popujt e lashtë, ilirët janë më trimat dhe më të mençurit. Ne nuk duhet të përpiqemi të kujdesemi për sytë tanë pa marrë parasysh kokën, dhe as koka nuk mund të kujdeset, duke mos marrë parasysh trupin. Pra, a duhet të kujdesemi për trupin së bashku me shpirtin, dhe kjo është arsyeja pse mjekët grekë nuk janë të mirë në shumicën e sëmundjeve. Sepse ata nuk e dinë të gjithë për të cilët duhet të kujdesen. Nëse kjo e tërë është e sëmurë, pjesa nuk mund të jetë e shëndetshme sepse, të gjitha gjërat e mira dhe të këqija për trupin dhe për njeriun në tërësi, ato vijnë nga shpirti dhe prej andej rrjedhin si nga një pranverë, nga koka te sytë. Pra, veçanërisht dhe para së gjithash, ne do të shërojmë burimin e së keqes në mënyrë që koka dhe pjesa tjetër e trupit të mund të shijojnë shëndetin.
Edukimi patriotic, konform mesazheve të veprave të Zt. Faridin Tafallari, përfaqëson për shoqërinë tonë një themel të shëndetshëm identiteti, një përforcim të lidhjes midis qytetarëve dhe shtetit dhe një mënyrë për të inokuluar përkatësinë në një kontratë shoqërore, politike dhe identitare. Qasja ndaj një çështjeje të tillë përfaqëson një temë historike, e cila mund të bëhet burimi i zbulimit burimet intime të mendjes kolektive të një epoke të caktuar. Intervali kronologjik i zgjedhur lidhet me dy ngjarje historike me rëndësi për historinë e shqiptarëve. Viti 1912, përfaqëson, padiskutim, kulmin e krijimit politik të Shqipërisë moderne, duke u bashkuar me një vijë rritëse që fillon në kohën e Skënderbeut. Bashkimi kombëtar shtrihet në fazën e fitimit të pavarësisë (1912), për të përfunduar me krijimin e unitetit kombëtar shtetëror. Vetëm këto janë të pranueshme në funksionet dhe dinjitetet publike, civile dhe ushtarake, duke marrë parasysh karakterin shumicë dhe shtetformues të Kombit Shqiptar.
MOBILIZIMI I MASAVE
Nacionalizmi, edhe nëse nuk posedon një doktrinë solide, përkundrazi ka aftësnë t'i drejtohet një numri të madh njerëzish. Nacionalizmi u siguron njerëzve një personalitet të papërcaktuar të identitetit që u nevojitet. Nacionalizmi është një ideologji që shpesh paraqet disa karakteristika të jetës dhe feve: Ashtu siç e dimë më mirë se çfarë është feja se çfarë është perëndia, ne shohim më qartë tiparet e përbashkëta të nacionalizmave sesa formën universale. të kombit. Çdo lloj nacionalizmi ka përbërës organikë, përcakton një armik (të brendshëm ose të jashtëm), interpreton të kaluarën në avantazhin e tij për të zhvilluar një projekt veprimi dhe praktikon mobilizimin e masave me ndihmën e propagandës. Kombi sipas Faridin Tafallarit, është fryt i një postulati dhe i një shpikjeje. Por ai ekziston vetëm nëpërmjet aderimit në këtë drejtim. Sukseset janë rezultat i një prozelitizmi të qëndrueshëm, i cili i udhëzon individët mbi identitetin e tyre, i inokulon ata me detyrën për t'u përshtatur me të dhe i nxit ata të përhapin këtë referencë kolektive.
Në literaturën e specializuar, studiuesit e temës kanë evidentuar dy modele kryesore të ndërtimit të kombit: pra, kemi të bëjmë me modelin qytetar francez, të fokusuar në respektimin e disa parimeve që sigurojnë lidhjen me vlerat (të ngjashme me modelin e Romës së lashtë) dhe modeli gjerman etnik, sipas idesë së Volkgeist të promovuar nga Herder. Kapitulli Shkenca e Kombit i shkruar nga Dimitrie Gusti ngjall një prirje të elitës rumune drejt modelit të kombit gjerman. Kështu, kombi do të ishte një krijim sintetik vullnetar, një njësi shoqërore, e cila përfaqëson një sistem vullnetar me motivim kozmik, biologjik dhe psiko-historik, me vullnet social si shkaktar i procesit të shtetëzimit dhe me manifestime krijuese, në sfera shpirtërore, ekonomike, juridike dhe politike, e jetës kombëtare, që formon kulturën kombëtare.
Shkëputja e popullit nga kombi është interesante: nëse njerëzit jetojnë një jetë pasive fatalizmi dhe dorëheqjeje, në vend të kësaj kombet jetojnë një jetë aktive, duke luftuar për një ideal dhe duke krijuar fatin e tyre. Kjo është arsyeja pse vullneti kombëtar, aspiratat dhe ndërgjegjja kombëtare janë të domosdoshme për shoqërinë tonë, për dashurinë tonë për atdheun. Nga ky këndvështrim, raporti mes historisë, kujtesës dhe kombit është interesant, veçanërisht për qasjen tonë. Një shqetësim i natyrshëm po të kemi parasysh se. historia kombëtare mund të jetë një përmbledhje besnike e ngjarjeve më të rëndësishme që ndryshuan jetën e një kombi. Ka ngjarje kombëtare që ndryshojnë ekzistencën e të gjithëve në të njëjtën kohë. Këto janë të rralla, por mund t'u ofrojnë të gjithë njerëzve të një vendi pika referimi në kohë.
Me fjalë të tjera, ndryshime të rëndësishme do të bëhen në nivelin e mentalitetit kolektiv duke vënë theksin në një diskurs nacionalist të praktikuar në të gjitha nivelet e shoqërisë. Procesi i lehtë për t'u zbatuar, po të kemi parasysh faktin se të menduarit njerëzor ndahet ndërmjet përshtypjeve personale dhe rrymave të ndryshme të të menduarit kolektiv. Është interesante se si popujt ballkanikë, që nga shekulli i 19-të, fillojnë të lidhen me gjeografinë kombëtare. Në një hapësirë kaq të vogël, të lakmuar nga kaq shumë kombe në formim, interpretimi i ndikimit të hapësirës mbi kombin bëhet një formë e domosdoshme e luftës për emancipim. Ne nuk kërkojmë të identifikojmë se cilat argumente janë më të qëndrueshme, por vetëm të kujtojmë rëndësinë e imagjinatës historike dhe gjeografike. Sepse lufta për emancipim ishte edhe një luftë në fushën imagjinare, ku çdo fakt bëhet postulat. Kujtesa e masave ishte e mbushur me rëndësi historike, duke pritur nga elitat një ripërcaktim të fatit historik, një rivizatim të udhëzimeve për një shoqëri që dukej se kishte arritur apoteozën e saj.
Si mund të bëhet më e thjeshtë kjo nëse jo duke rifilluar dhe përforcuar diskursin nacionalist? Dhe shkolla u bë një laborator i domosdoshëm për zbatimin e diskursit nacionalist. Analiza e teksteve shkollore mund të rezultojë të jetë një barometër besnik i shkallës së nacionalizmit në Kosovë dhe Shqipëri. Sepse manuali i shkollës është, përveç një mjeti pedagogjik, një mjet që përhap recetat e programeve, përkatësisht një sistem vlerash, një ideologji, një kulturë, duke përfaqësuar kështu mjetin kryesor për të indoktrinuar brezat e rinj të cilëve u drejtohet. Nëse tekstet shkollore të historisë, letërsisë, gjeografisë ushtronin njëfarë pushteti mbi kolektivin, është po aq e vërtetë se kjo fuqi joshëse vinte edhe nga afiniteti i publikut ndaj sakralizimit të së shkuarës dhe vlerave kombëtare. Pse është i nevojshëm rihapja e dosjes së arsimit ndërmjet dy luftërave? Natyrisht, në historiografinë shqiptare ka hapa që fokusohen në analizën e teksteve të historisë dhe gjeografisë nga sistemi arsimor fillor, si një formë e një ndërgjegjeje kombëtare te qytetarët e ardhshëm të botës shqiptare.
Intelektuali nuk duhet të jetë më një shpirt kozmopolit. Ai duhet të bëhet apostull i kombit. Prandaj ne kemi detyrën imperative të thërrasim në dritë shtresat më të gjera të popullsisë, për t'u dhënë atyre njohuritë që e pajisin më së miri njeriun për nevojat e jetës moderne, duke ua treguar përfitimet e kulturës së lartë vëllezërve tanë të çliruar nga zgjedha e huaj dhe të ndërtojmë një qendër kulture në trojet tona dh enl diasporë, e cila do të na siguronte këtu, në zemër të gadishullit ballkanik, rolin kryesor që e kemi. (Bukuresht, 28 Nëntor 2022)
