Iluzioni i zgjedhjes është një paragjykim kognitiv që i bën njerëzit të besojnë se kanë më shumë kontroll mbi jetën e tyre sesa në të vërtetë. Iluzioni i zgjedhjes përdoret shpesh në reklama dhe marketing për t’i bërë njerëzit të ndihen sikur janë në kontroll të vendimeve të tyre për blerje. Në realitet, iluzioni i zgjedhjes është një ndjenjë e rreme kontrolli që mund të çojë në një vendimmarrje jo optimale.
Historia e iluzionit të zgjedhjes
Iluzioni i zgjedhjes është një koncept relativisht i ri. Termi u aludua për herë të parë nga filozofi dhe psikologu amerikan William James në leksionin e tij “The Will to Believe” botuar për herë të parë në 1896. Në ese, James argumenton se zgjedhjet mund të jenë të detyruara ose të shmangshme dhe se “çdo dilemë e bazuar në një ndarje të plotë logjike, pa mundësi për të mos zgjedhur, është një opsion i këtij lloji të detyruar”.
Shenjat e vendimmarrjes problematike që lidhen me iluzionin e zgjedhjes
Ka disa shenja që mund të jeni duke përjetuar vendimmarrje problematike në lidhje me iluzionin e zgjedhjes:
Ndiheni sikur duhet të merrni vendimin perfekt.
Ju shqetësoheni për çdo vendim, të madh apo të vogël.
Ndiheni sikur keni një numër të pakufizuar opsionesh.
Ndiheni të paralizuar nga zgjedhjet tuaja.
Ju shpesh i merrni me mend vendimet tuaja.
Llojet e iluzionit të zgjedhjes
Ekzistojnë dy lloje kryesore të iluzionit të zgjedhjes:
Lloji i ndjenjës së rreme të kontrollit: Lloji i ndjenjës së rreme të kontrollit është kur njerëzit besojnë se kanë më shumë kontroll mbi jetën e tyre sesa në të vërtetë. Kjo mund të çojë në një vendimmarrje jo optimale pasi njerëzit mund të zgjedhin opsione që nuk janë në interesin e tyre më të mirë.
Paradoksi i llojit të zgjedhjes: Paradoksi i llojit të zgjedhjes është kur njerëzve u jepen shumë zgjedhje dhe kjo i bën ata të ndihen më pak të kënaqur me vendimin e tyre. Kjo ndodh shpesh kur njerëzit bombardohen me zgjedhje dhe nuk mund të kufizojnë opsionet e tyre.
Ndikimi i iluzionit të zgjedhjes
Iluzioni i zgjedhjes mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në jetën e njerëzve. Mund të çojë në një vendimmarrje më të dobët, si dhe në ndjenja stresi dhe zhgënjimi. Iluzioni i zgjedhjes mund të përdoret gjithashtu për të manipuluar njerëzit që të marrin vendime që nuk janë në interesin e tyre më të mirë.
Këshilla për të përmirësuar marrjen e vendimeve
Nëse ndiheni të mbingarkuar nga zgjedhjet në jetën tuaj, ka disa gjëra që mund të bëni për të ndihmuar në menaxhimin e këtyre ndjenjave:
Përcaktoni qëllimet tuaja.
Thjeshtoni opsionet tuaja.
Bëni një listë të mirat dhe të këqijat.
Merrni të dhëna nga të tjerët.
Besoni dëshirave tuaja.
Menaxhoni paragjykimet tuaja.
Mos nxitoni.
Peshoni rreziqet.
