Me Rexhep Tajip Erdogan që ka siguruar pesë vite të tjera në pushtet, presidenti turk po kërkon të rrisë ndikimin e Turqisë në Ballkan – një rajon që ishte pjesë e Perandorisë Osmane për shekuj, shkruan media Asia Times.
Tensionet e larta në veri të Kosovës paraqesin një mundësi të tillë. Megjithëse Evropa Juglindore mbetet fort në orbitën gjeopolitike të Shteteve të Bashkuara, Ankaraja ka të ngjarë të fillojë të luajë rolin e ndërmjetësit në mosmarrëveshjet midis Beogradit dhe Prishtinës.
Situata në Kosovë afër kufirit serb, ku serbët etnikë përbëjnë shumicën e popullsisë, u përshkallëzua më 26 maj kur forcat speciale të policisë së Kosovës (ROSU) të mbizotëruara nga shqiptarët pushtuan katër ndërtesa komunale në zonë, me qëllim që të ndihmonin të sapozgjedhurit etnik.
Popullsia serbe me shumicë dërrmuese bojkotoi zgjedhjet e 23 prillit, kështu që ndërsa votat ishin të lira dhe të ndershme, rezultatet nuk pasqyronin dëshirat e shumicës në rajon.
Veprimet e ROSU-së zemëruan Shtetet e Bashkuara dhe – pavarësisht se ishte mbështetësi kryesor i Kosovës – Uashingtoni e dëboi Prishtinën nga stërvitjet ushtarake të udhëhequra nga Amerika në Evropë. Në vend të kësaj, trupat amerikane zhvilluan stërvitje të përbashkëta ushtarake me ushtrinë serbe pranë qytetit të Bujanocit, jo shumë larg Kosovës.
Krejt i vetëdijshëm se nuk mund të llogarisë në mbështetjen e plotë perëndimore, kryeministri kosovar Albin Kurti mund të fillojë të kërkojë partnerë alternativë, duke shpresuar të përmirësojë pozitat e Prishtinës në arenën ndërkombëtare.
A mund të jetë Turqia një prej tyre?
Ankaraja ka vendosur rreth 500 komando turq në veri të Kosovës në përgjigje të një kërkese të NATO-s për trupa për të ndihmuar në shuarjen e trazirave. Ata tashmë kanë filluar patrullimin në komunat e mbizotëruara nga serbët në veri. Më e rëndësishmja, Turqia pritet së shpejti të marrë përsipër komandën e misionit të NATO-s të dominuar nga SHBA në Kosovë.
Por edhe pse Ankaraja tradicionalisht shihet si një aleate e myslimanëve të Ballkanit, duke përfshirë shqiptarët, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se Erdogan do të mbajë anën e Kurtit kundër shumicës etnike-serbe në veri të Kosovës. Megjithatë, takimi i fundit i kryeministrit kosovar me ambasadorin turk në Prishtinë, padyshim përfaqëson përpjekjen e tij për të fituar mbështetjen e Ankarasë në mes të konfrontimit të tij me SHBA.
Turqia zgjeron ndikimin jashtë vendit
Nuk është sekret që Turqia synon të bëhet një nga aktorët e huaj më me ndikim në Ballkan. Ajo tashmë luan një rol të rëndësishëm "paqebërës" në konflikte të ndryshme, nga Siria, përmes Libisë, në Ukrainë, ku ndërmjetësimi i Ankarasë çoi në marrëveshjen e grurit të nënshkruar midis Moskës dhe Kievit.
Meqenëse dialogu i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian midis Beogradit dhe Prishtinës nuk çoi në një zbutje të tensioneve në veri të Kosovës, Erdogan sheh një dritare mundësie për Ankaranë për të ndërmjetësuar konfliktin.
Edhe pse Turqia mbështet pa rezerva pavarësinë e shpallur të njëanshme të Kosovës nga Serbia në vitin 2008, Erdogan duket se po zgjedh një qasje konstruktive dhe të balancuar, e cila gjithashtu nënkupton respektimin e interesave serbe në rajon.
Beogradi – si dhe anëtarët e BE-së, Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Qiproja – e sheh Kosovën si një pjesë integrale të Serbisë, prandaj Turqia po përpiqet të balancojë lidhjet e saj të forta ekonomike me kombin e Evropës Juglindore, me lidhjet e saj historike dhe kulturore me shqiptarët e Kosovës.
Në vitin 2013, kur Erdogan ishte kryeministër, deklarata e tij se “Kosova është Turqi dhe Turqia është Kosovë” tërhoqi kritika të forta në Beograd. Dhjetë vjet më vonë, presidenti serb Aleksandar Vuçiç e sheh Erdoganin si një aktor që mund të “ndihmojë në ruajtjen e stabilitetit në veri të Kosovës” dhe gjithashtu si një “mik të vërtetë” të Serbisë.
Në të vërtetë, pavarësisht pikëpamjeve të ndryshme për statusin e Kosovës, marrëdhëniet ndërmjet Beogradit dhe Ankarasë janë përmirësuar ndjeshëm gjatë dekadës së fundit. Qytetarët serbë mund të udhëtojnë në Turqi pa pasaporta, ndërsa Ankaraja vazhdon të forcojë praninë e saj ekonomike në vendin ballkanik.
Rreth 3,300 kompani turke operojnë në Serbi, 21 prej të cilave janë fabrika. Më tej, shkëmbimi i përgjithshëm tregtar ndërmjet Serbisë dhe Turqisë arriti pothuajse 2.5 miliardë euro (2.7 miliardë dollarë) në vitin 2022, ndërsa vëllimi tregtar ndërmjet Turqisë dhe Kosovës ishte shumë më i ulët, duke llogaritur 696 milionë dollarë.
Shitja e armëve
Beogradi dhe Ankaraja – pavarësisht se Turqia është anëtare e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut, dhe Serbia mbetet ushtarakisht neutrale – pritet gjithashtu të rrisin bashkëpunimin ushtarak, veçanërisht pasi Erdogan thuhet se premtoi se do t'i sigurojë kombit ballkanik pa dalje në det me drone Bayraktar.
Megjithatë, Forca e Sigurisë së Kosovës tashmë ka marrë pesë dronë të prodhimit turk, që do të thotë se Turqia ka të ngjarë të synojë të përfitojë duke u shitur armë të dyja palëve.
Një prani e shtuar ushtarake turke në Kosovë padyshim do ta ndihmojë Ankaranë të forcojë pozicionet e saj në rajon, veçanërisht tani që Perëndimi është i preokupuar me luftën në Ukrainë. Në të njëjtën kohë, kjo do ta ndihmojë Erdoganin të portretizojë veten si një partner në rritje dhe i paanshëm si për Beogradin ashtu edhe për Prishtinën.
Por duke pasur parasysh se Shtetet e Bashkuara, me Camp Bondsteel me bazë në Kosovë – bazën më të madhe dhe më të shtrenjtë ushtarake të huaj të ndërtuar nga SHBA në Evropë që nga Lufta e Vietnamit – mbetet fuqia e huaj kryesore që vepron në Ballkan, Turqia nuk ka gjasa të jetë në një pozicion për të ndjekur një politikë të jashtme krejtësisht të pavarur në rajon.
Në vend të kësaj, Ankarasë pothuajse me siguri do t'i duhet të koordinojë me kujdes shumicën e lëvizjeve të saj me Uashingtonin.
