Vajtimi, ulërima, rënkimi dhe jo vetëm: Ka shumë emra për të qarën, por pak shpjegime shkencore. Pse pra qajmë? Dhe a nxjerrin vërtet gratë më shumë lot se burrat? Dhe a është e qara e shëndetshme?
Njerëzit kanë qarë gjithmonë, duke prodhuar midis 70 dhe 100 litra lot gjatë gjithë jetës së tyre, dhe megjithatë kërkimi empirik mbi këtë fenomen është i kufizuar.
Por një studim i fundit i rishikimit zbulon se tema “ka marrë vëmendje çuditërisht të vogël nga shkencëtarët dhe mjekët” dhe hulumtimi mbi “të qarat emocionale është ende në fazat e hershme”.
Një nga autorët, Ad Vingerhoets, dyshon se një keqkuptim është fajtor për këtë gjendje.
“Lotët shpesh shihen vetëm si një shenjë e trishtimit”, thotë psikologu nga Holanda, i cili ka bërë studime pse njerëzit qajnë.
Por ato (lotët) “jo vetëm që përmbajnë shumë informacione për gjendjen tonë aktuale, por gjithashtu thonë shumë për ne si person”.
Njerëzit duket se janë të vetmit që qajnë në përgjigje të emocioneve të forta. Dhe përveç lotëve emocionalë, ekzistojnë edhe dy lloje të tjerë: lotët refleksivë, të shkaktuar nga stimuj të jashtëm siç është qërimi i qepës dhe lotët bazalë, të cilët pastrojnë dhe lagin sytë.
Të tre llojet përbëhen nga uji, elektrolitet dhe proteinat, por në përqendrime të ndryshme – lotët emocionalë kanë më shumë proteina sesa ato reflektive, si dhe sasi më të larta të serotoninës, për shembull.
Sipas tij, një përgjigje e mundshme që është dhënë pse njerëzit qajnë është manipulim: Në një studim të vitit 2007, studiuesit britanikë raportuan se foshnjat deri në gjashtë muaj përdorën “të qarën taktike” për të tërhequr vëmendjen e prindërve të tyre.
Por për Vingerhoets, kjo fazë e jetës ofron një shpjegim të mundshëm evolucionar për të qarën emocionale: Shkencëtarët pajtohen që të qarat njerëzore mund të gjurmohen në “thirrjet e ndarjes” të vëzhguara në të gjithë gjitarët, një sinjal vizual përveç thirrjeve akustike.
Sidoqoftë, njerëzit ende qajnë në moshën e rritur, kur nuk janë më të pafuqishëm.
Dhe ka ndryshime midis asaj se sa shpesh burrat dhe gratë qajnë: Burrat qajnë gjashtë deri në 17 herë në vit, thotë Shoqata Gjermane e Oftalmologjisë, ndërsa për gratë është katër ose pesë herë më e lartë.
Këto ndryshime vijnë vetëm pasi njerëzit të rriten – deri në moshën 13 vjeç, vajzat dhe djemtë qajnë të njëjtën sasi dhe për të njëjtat arsye.
Vingerhoets thotë se nxitjet e mëdha të lotëve – trishtimi, malli për shtëpinë, problemet e dashurisë, për shembull – janë të njëjtat tek burrat dhe gratë.
Sidoqoftë, në situatat e përditshme, një grua ka më shumë të ngjarë të qajë përballë kritikave ose konflikteve.
Kjo mund të tregojë për ndjenjat e brendshme të pafuqisë midis grave, ndërsa burrat priren të shmangin situata të tilla.
Dhe, sigurisht, ka presione të ndryshme shoqërore: është më pak e pranueshme që një djalë të qajë.
Veç këtyre, shkruan dpa, Vingerhoets nuk beson në shpjegimin se lotët i ndihmojnë njerëzit të ndihen më mirë.
“Që njerëzit të ndihen më mirë pasi kanë qarë, duhet të plotësohen disa faktorë, të tillë si një gjendje e përgjithshme e qëndrueshme mendore”, vlerëson ai.
Disa studime kanë treguar se njerëzit me depresion, për shembull, nuk gjejnë ndonjë lehtësim në të qarë. Dhe përvojat traumatike, të pakontrollueshme të tilla si vdekja e ndonjë të afërmi nuk bëhen më mirë me lot.
Thënë më qartë, lotët sinjalizojnë gjendjen emocionale të një personi në botën e jashtme: “Sigurisht që ndiheni më mirë kur merrni mbështetje emocionale nga ata që ju rrethojnë”, thotë Vingerhoets.
Sidoqoftë, ai nuk beson se është e jo e shëndetshme “të shtypësh” të qarat, përveç nëse është pjesë e një “shtypjeje” të përgjithshme të emocioneve, që tregon një problem më të madh të personalitetit.
Në fakt, një krahasim midis njerëzve që qajnë rrallë dhe atyre që e bëjnë atë shpesh nuk gjeti asnjë ndryshim në mirëqenien e tyre të përgjithshme.
Njerëzit që qajnë më shpesh ndihen më empatikë dhe morën më shumë mbështetje sociale – një vëzhgim që i jep Vingerhoets një ide se pse njerëzit qajnë.
Megjithatë, Vingerhoets dëshiron të fitojë një vështrim më të fortë shkencor në personalitetet e njerëzve që qajnë më shpesh – hulumtimi deri më tani është përqendruar kryesisht në mënyrën se si perceptohen njerëz të tillë.
Dhe ndërsa mbiemrat si “të ngrohtë, të ndershëm dhe të besueshëm” shpesh u atribuohen atyre, është e paqartë nëse këto cilësi korrespondojnë me realitetin.
“Grekët e lashtë thoshin se vetëm njerëzit e mirë qajnë – pyes veten nëse ka ndonjë gjë të së vërtetës në këtë”, thotë Vingerhoets.
