MUSA JUPOLLI, poeti, miku e kolegu im që u deshtëm prej së largu, nga distanca
Dhe
HASHIM DULGER, kushëriri im, shpërngulur në Turqi në moshën 9-vjeçare! U njohëm kur ishte në moshën 74-vjeçare, më 1985!
Nuk e di se pse dhe si më shkuan syt drejt vitrinës në librin
NË UDHËTIM ME DARDANINË, të autorit MUSA JUPOLLI!
Ashtu kalimthi e mora dhe nisa ta shfletojë.
Me Musën ne njihemi moti! Po, moti, se tani edhe ne kemi bërë një moshë. Më interesoj ta reishikojë, ani pse e kam lexuar më herët. Po i bie shkurt: Mbasi lexova biografinë e autorit, u ndala e po numëroj veprat e tij të botuara deri më 2017, vit kur është botuar ky libër që e kam në dorë. Përveç shkrimeve tjera, më dolën 13 tituj LIBRASH të tij.
Më pastaj, duke lexuar përmbajtjen, ashtu rastësisht u ndala tek shkrimi i tij:
LETËR MËRGATE NJË MIKU NË DARDANI ZËRI I TË CILIT DUHET TË DËGJOHET
Dhe, pas leximit, mendja më iku në Turqi! Bukur interesant me mendjen! Ajo nuk rri, të paktën tek unë jo, nuk ndalet për asnjë çast, vetëm shëtit, bredh poshtë e lart, majtas e djathtas, edhe drejt...Hë, po ku ka drejt?! Por, nejse! Mirë që nuk rri, nga që thonë se ai/ajo që rri, nuk vyen asgjë. Me këtë, më hyri pakashumë vetja në qejf, pse asnjëherë mendja nuk më pushon – madje edhe kur jam fjetur...
Më vajti mendja në Turqi, pikërisht në Yzynqypri të Edrenesë, Turqiu. Ku isha atje tek kushëriri im, Hashim Dulger. Hashim Dulger kishte lënë vendin e tij në moshën 9-vjeçare, por kurrë nuk i kishte fjetur zemra në të sikur në vendlindjen e tij – në Pakashticë! Hashimin si 9-vjeçar e kishte ndjekur serbi nga vendlindja e tij në vitin 1915, njësoj sikur edhe Musa Jupollin më 1984, i njëjti armik, me emrin serb, i kishte ndjekur nga Atdheu i tyre të dy!
Ndryshimi:
Hashimi kishte shkuar në Turqi, në lindje, ndërsa Musa në Paris, në perëndim!
Hashimi ishte analfabet e fëmijë kur iku, Musa ishte i rritur dhe intelektual – dallimi ashtu si drejtimet e tyre!
E përbashkëta e të dyve: Djegia e mallit për Atdheun!
Njeriun që e hëngër kurbeti, malli për Atdheun dhe çështja Kombëtare.
“Brenda përbrenda partitë mund të mos kenë pajtime, por, për përjashta duhet të jenë në një vend”, thoshte Hashim Dulger.
Dulger nga turqishtja e përkthej dhe më jep emrin MARANGOZ. Por, Marangoz, tani edhe nga italishtja edhe nga turqishtja më japin profesionin ZDRUKTHËTAR, që në realitet, ishte profesioni i Hashimit. Këtë mbiemër e kishte marrë që në kufi, kur e kishte lëshuar vendin e tij dhe kishte hyrë në Turqi, për të humbur çdo lidhje me Atdheun nga kishin shkuar, Turqia dhe Serbia, ua ndërrojnë mbiemrin të gjithëve që hynin në të për të jetuar për lehtësim asimilimi.
Përndryshe, Hashimi do duhej të mbante mbiemrin JAHA, prona e kësaj familjeje kishte kaluar në mere, JAHOVCI i sotëm në trekufirin me fshatrat Pakashticë, Repë e Metehi.
Hashimi tërë ëndrrat e tij, çfarëdo qofshin ato, i shihte vetëm dhe vetëm në Pakashticën e tij të lindjes. Ai kurrë nuk mendonte në gjuhën turke, por vetëm në shqip.
Nga viti 1966, kur për herë të parë pas 50 vitesh i jepet rasti ta vizitojë Kosovën, ai kishte vazhduar me vizita gati-gati për çdo vit. Deri atëherë në Turqi kishin ditur shumë pak për të mbeturit në Kosovë.
Kur në vitin 1978, i ishte dhënë rasti të prezantonte në një orë mësimi në njërën nga paralelet serbe të Gjimnazit “8 Nëntori” në Podujevë, tek profesori Nexhmi Sejdiu, sheh se nxënësit serbë detyroheshin të mësonin gjuhën shqipe e edhe të flasin! Aty në klasë, i rrjedhin lotët, duke thënë: “Ne që e lëshuam vendin tonë qenkemi treguar të ligj dhe të papërgjegjshëm ndaj jush dhe ndaj Atdheut! Ne kemi menduar se ju keni mbaruar, kemi menduar se ju jeni asimiluar, kemi menduar se ju jeni vrarë, prerë, masakruar të gjithë nga qeveria serbe, derisa mendonim se ne kemi shpëtuar! Tani shoh të kundërtën, se: ju paskit shpëtuar dhe ne paskemi mbaruar! Por, ju lumtë në qëndresën Tuaj për Gjuhën, Kombin, Dardaninë dhe gjithë Atdheun e shqiptarëve kahdo e kudo që janë. Jo vetëm unë, por të gjithë ne ua kemi lakminë!”
Musa Jupollin shkruan vetë nga mërgimi:
Musa Jupolli
21 qershor 2017 ·
Letër mërgate një miku në Dardani,
Zëri i të cilit duhet të dëgjohet,
Mik i dashur, një puhi ngrohtësie më shtyri ti shkruaj dy a tri rrjeshta brenge, po mbi të gjitha një ftesë që të dëgjohet zëri yt… çka unë nuk kam mundësi ta bëj .
Në ritmin e ndodhive, në ritmin e jetës dardane, e vërteta (nëse ajo ekziston, dhe duhet të ekzistojë…mendoj unë) është kohë e korrigjimeve, ku mirësia duhet të rreshtohet siç e kërkon filozofi e jonë kombëtare, ku të ligjtë dhe dëmtuesit e kësaj shoqërie do të ikin njeri pas tjetrit!
Jam me ty, me filozofinë e refuzimit, përkundër pengesave, aty ku në rrugën tënde të kahmotshme e me shumë vështërsira (me erëra të nxehta mu si kalimtari në shkretirë) i etur e i uritur që të mbrohet Drejtësia, atëherë do të thuash: Sa bukur ecë njeriu ynë në drejtim të diellit me lirinë e Atdheut… dhe ti e di se aty janë zërat e arsyes, aty është e ardhmja e RINISË, nota më e bukur e Arbërisë, ku dhimbjet i shndërrojnë në shpresa .
Ndarje-përçarjet mes atdhetarëve tanë n’emër të një partie, të një ideologjie tjetër e besimi fetar më këputë shpirt dhe nuk më lënë të qetë: Fjalosje, ofendime deri edhe më të skajmet më vërbojnë sy e mëndje dhe them kjo s’është e kulturës sonë.
Tregom miku im, për mërgatën a u folë ndonjëherë, a e keni menduar ndonjëherë përgjigjien, ti e di se vetëm zëri yt mund ta bashkojë atë, vetëm zëri yt ka mirësinë që të ndihemi të frytshëm si dikur për ta ndihmuar Dardaninë e vujatjeve t’sotme, ajo nuk ka ndërruar, veç dëshprimit me gjithë ato padrejtësi politike, përndryshe të mirat e saj janë ato që ishin kohë më parë për njohje dhe LIRI të Dardanisë, pra zëri yt mungon dhe kjo ndihet dhimbje e madhe në ne.
Miku im, mërgata e ka të varur në qafë vetminë, kur i shtohën plagët e Atdheut asaj i zihet edhe frymë.
Dashuria dhe fjala e urtë janë kryqëzim shpirti për gëzim lirie, fjalë të mira me punë të mira janë ujitje për lule, janë loti i gëzimit për sy… ndarjet, përçarjet, fjalët e rënda janë venitim shpirti!
Miku im i urtë, politika e sotme bie në kundërshtim me dialektikën dhe gjithë gramatikën shqiptare, kjo vetëm sa ushqen të korruptuarit dhe dëmtuesit e Atdheut… ndaj ti je ai që duhet të dëgjohet zëri yt!
Sa shekuj ecem deri në lirinë e Dardanisë, ku Dhé-At-Dhé ynë ishte në qendër te qytetërimit, por që na e mohuan të tjerët dhe vazalët e tyre, kjo përkon edhe me ca zëra t’errtë sot që veç ofendimeve dhe «garave» të ashtuquajtur «analist» përçajnë edhe më zërin tënd, ku i shtojnë plagë dhe e zbehin Dardaninë, këtë mbretërshë diellore, zatën Dardania shikimin dhe besimin i kishte në Diell.
Miku im, Republika është me plagë të mëdha, ndaj se zëri yt nuk dëgjohet, nga kjo heshtje «ata», në rend të parë Kryetar partie cingërrojnë gotat me djallin.
Zëri yt, mik i dashur le të jetë zë i urtë qetësie, refleksion n’dashuri me njeri tjetrin, që mos të jemi brengë e vetmisë siç ne mërgata jemi sot!
Zëri yt miku im, jam i bindur se në këtë gjendje politike e gjeopolitke e Dardanisë kërkon ide të reja, me njerëz të pakorruptuar, e kundër rebelobyrokracizmit që i ka zënë frymë Atdheut .
…me dashuri mërgate
21 i qershorit, 2017
Të veçantat:
Hashimi nuk kishte asnjë të drejtë as të rrëfente Dashurinë e tij ndaj Atdheut dhe të afërmëve të vetë që kishin mbetur në Dardani. Hashimi, nuk e di si kishte shkuar atje, ishte ndjekur si shqiptar apo kishte shkuar si turk me ndihmën e vetë Turqisë në marrëveshje me Serbinë për të populluar shkretëtirat e Turqisë dhe me ndjekjen e Serbisë për t’ia liruar Dardaninë asaj. Hashimit i kishin ndërruar edhe mbiemrin për të humbur gjurmët nga Dardania, të mos mund të bijnë kurrë në kontakt më me ta. Nuk kishte guxuar as mundur kurrë të ngrijë zërin për të drejtat dhe liritë e popullit të tij as në Turqi e as në Dardani. I kishin ndaluar të flisnin Shqip, të mos flitet për shkollimin në gjuhën amtare.
Musa ishte me Universitet. Ai kishte nisur punën në arsim. Mirëpo, pse po ua mësonte nxënësve Gjuhën, letërsinë e përmes këtyre edhe historinë, i vërsulen lugetërit, me ndihmën e vazalëve (siç shkruan vetë Musa) që ta kapin, ta zënë për ta mbyllur zërin e së vërtetës. Njeriu i dron së vërtetës kur është vërtet e vërtetë, jo kur nuk është e vërtetë! E, Musa shpërndante të vëretën që armikut po i dhimbte. Por, Musa edhe kur flinte, njërin sy e mbante hapur, nuk e mbyllte kurrë për të parë, deri sa mendja ishte e zgjuar gjihherë, gjithku e në çdo kohë! Kur armiku zgjati dorën tinëzisht ta zinte, ta kapte Musanë dhe po donte ta shtinte në grushtë, sa pa i mbledhur gishtrinjtë, ky iu ik, sikur iu del nga dora, duke marrë rrugën e ikësit drejt për në Paris…
Më mirë në Paris dhe ku mund të zhvillojë e të programojë veprimtarinë e tij se sa në burgjet jugosllave, i rrahur, i maltrtuar, i sharë e i nëpërkëmbur. Nga këtu, ai ka dhënë kontributin e tij të madh para vitit 1999 dhe tani pas vitit 1999 e deri sot.
Musa, nga këtu zhvillon aktivitetin e tij kundër armikut: Takohet me Dr. Rugovën, ende para se të vijë në krye të Shoqatës së Shkrimtarëve, vetëm si intelektual e Atdhetar, takohet me Zhak Shirakun dhe informon për gjendjen e popullit shqiptar në Kosovën e Jugosllavisë. Njihet me personalitete të tjera franceze dhe me Ismail Kadarenë dhe lobon vazhdimisht për të drejtat e shqiptarëve në Kosovë. Ishte shumë i gjallë, malli po e digjte edhe këtë për vendlindjen, sa nuk lë gur pa lëvizur për Pavarësinë e Kosovës nga Serbia.
Si për koinçidencë, njihet edhe me Dr. Kushnerin vite më parë se sa ai të vinte kryeadministrator i OKB në Kosovë. Musaja nuk rri e shkruan, brengoset për Atdheun.
Musaja është në shtetin me demokraci dhe nuk e ka të ndaluar të flasë Shqip, të mendojë Shqip, të interesohet për Dardaninë, madje është i përkrahur e jo i rrezikuar këtu pse mendon në gjuhën dhe për gjuhën Shqip e për Dardaninë.
Hashim Dulger, që gjithçka me popullin, vendin e gjuhën e tij – i kishte të ndaluara.
Kjo është Lindja dhe ky është Perëndimi!
Zgjidh e merr – në lindje është terr, ndërsa në perëndim – është dritë.
Nga lindja morëm vetëm dënim,
nga perëndimi – përparim!
Turqia, si në Perandorinë Osmane, na do të asimiluar
Perëndimi na do kombëtar e të zgjuar!
Dhe krejt kjo, për mua ishte një PËRPUTHJE (koinçidencë) e këtyre dy personazheve, të lindur pesëdhjetë vite më parë a më pas mes tyre e me vuajtje e ndjekje nga i njëjti armik – nga serbi.
Dallimi në jetë:
- I Pari nuk arriti ta shoh Dardaninë të Lirë, por gjithsesi e mbante shpresa,
- I Dyti përjetoi Lirinë nga sunduesit e huaj, por ra në zhgënjim nga mohimi i Lirisë prej liderëve partiakë pas 1999-tës, sa ia shtojnë brengat e ndjehet tejet i zhgënjyer për fatin në të ardhmen e Dardanisë me humbjen e shpresës!
P. s. Që të mos i lodh lexuesit, ata që janë kurreshtar për lexim, desha të heq diçka nga shkrimi i Musa Jupollit, por nuk munda. Më dukej sikur po e gjymtoja një njeri, sikur po e leja pa sy, pa duar, pa këmbë, pa vesh... dhe nuk hoq asgjë…
