Pas vizitave që bëri te familjet e Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në akademinë përkujtimore me rastin e 40-vjetorit të rënies së Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, organizuar nën patronatin e Qeverisë.
Duku sjellë në mend historinë dhe kujtimet nga “Qëndresa”, librit me shënimet e Rexhep Malajt për periudhën e burgut mes viteve 1975 – 1983, kryeministri Kurti cilësoi se “i gjithë ky sistem i dhunës i përdorur nga Serbia mbi aktivistët politikë shqiptarë dhe intelektualët patriotë të angazhuar për të drejta politike, për vetëvendosje, për çlirim dhe për Republikën e Kosovës, lirisht mund të quhet një ‘inkuizicion politik’”.
40 vite më parë, në natën e 11 janarit 1984, Rexhep Malaj dhe Nuhi Berisha u vranë në një bazë ilegale në Prishtinë, ku të dy bashkë rezistuan të armatosur në përballje me policë të Serbisë.
“Rexhep Malaj është burgosur katër herë: së pari në vitin 1968, pastaj në vitin 1973, mandej në vitin 1974 dhe së fundi në vitin 1975. Nisur nga kjo dhe duke i parë emrat e shokëve me të cilët është arrestuar dhe burgosur, sikur që janë Adem Demaçi, Irfan Shaqiri, Ilmi Ramadani, Isa Kastrati, Osman Dumoshi dhe dhjetëra të tjerë, kuptohet që Rexhep Malaj u takonte të dy brezave të burgosurve politikë: Atyre të 1968-ës dhe atyre të 1981-shit. Ndërkaq, pas daljes nga burgu, Rexhep Malaj pati fatin që emri t’i përjetësohej me një veprimtar tjetër politik, që ishte për një dekadë më i ri se ky, me Nuhi Berishën nga Svirca e Kamenicës/Dardanës”, tha kryeministri para të pranishmëve.
Tutje ai shtoi se në kuadër të aktiviteteve për shënimin e 40 – vjetorit të rënies së Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, ditën e 11 të janarit e nisëm duke e vizituar në Gjilan dy familjet, e krahas tyre vizituam edhe shtëpinë e Rexhep Malajt, ku ai është formuar si veprimtar dhe ku ka pritur e organizuar shumë shokë të tjerë.
“E vizituam këtë shtëpi bashkë edhe me Ministrin e Kulturës, z. Hajrulla Çekun edhe për të dhënë njoftimin që Ministri Çeku ka marrë vendim dje që të aprovojë rekomandimin, që shtëpia e Rexhep Malajt të merret në mbrojtje, duke u përfshirë si aset në Kategorinë e Trashëgimisë Kulturore Arkitekturale”.
Qeveria e Kosovës, bashkë me Komunën e Gjilanit dhe me familjen Malaj, do të nisin procesin e shndërrimit të shtëpisë së Rexhep Malajt në muze, për t’i muzeuar reliket dhe dëshmitë materiale dhe të shkruara të historisë së Rexhep Malajt, Nuhi Berishës dhe të shokëve të epokës, së cilës i dhanë emër me emrat e tyre.
Fjalën e tij kryeministri e përmbylli duke vlerësuar aktivizmin politik dhe patriotik të Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, si dhe veprat e të gjithë të rënëve në rrugën e gjatë për lirinë e Kosovës.
Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti:
Të nderuar ministra, zëvendësministra, zyrtarë të institucioneve shtetërore, deputetë të Kuvendit të Republikës, ushtarë e oficerë,
E nderuara znj.Fitore Malaj, vajza e Rexhep Malajt, baca Hasan, znj, Hanife,
E nderuara znj. Ferdeze Mujaj Sadiku, bashkëvendëse e Rexhep Malajt,
I nderuari z. Mehmet Hajrizi, veprimtar, ish i burgosur politik dhe bashkëpunëtor i ngushtë i Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës,
I nderuari z. Gafurr Elshani, veprimtar, shok dhe bashkëpunëtor i Nuhi Berishës,
I nderuar z. Skender Kastrati, shok dhe bashkëvuajtës i burgut me Rexhep Malajn,
Të nderuar dhe të dashur shumë familjarë të Nuhi Berishës e të Rexhep Malajt,
Veprimtarë të çështjes kombëtare,
Të nderuar pjesëmarrës,
Zonja dhe zotërinj,
Motra dhe vëllezër,
Duke u afruar përvjetori i dyzetë i rënies heroike të Rexhep Malës dhe Nuhi Berishës, doja t’i rikthehesha nga fillimi kësaj historie, duke shkuar pas te vetë fjalët e atyre që po i kujtojmë sot. Andaj e mora “Qëndresën”, librin me shënime të Rexhep Malajt për periudhën e burgut mes viteve 1975 – 1983.
Duke i rilexuar kujtimet e Rexhep Malajt, një nga gjërat që vura re, ishte që paragrafet që dikur i kisha nënvizuar me të kuqe gjatë leximit të parë, disi përkonin me situata dhe dukuri që i njihja mirë edhe nga periudha ime e burgosjes nga regjimi pushtues dhe fashist serb nga prilli i vitit 1999 deri në dhjetor të vitit 2001. Të burgosurit politikë të të gjitha periudhave të shtypjes, të përndjekjes, të shfrytëzimit, nën Jugosllavi e nga Serbia, shumë prej të cilëve jeni këtu sonte bashkë, e dinë fare mirë se për çfarë e kam fjalën.
E thënë në mënyrë të kushtëzuar, ekziston një sikur-“shkencë”, një kuazi-shkencë e tërë me praktika të përbindshme e me teknika ç’njerëzore të torturave fizike dhe trysnive psikike, të cilat janë zhvilluar dhe aplikuar nga regjimi kriminal i Serbisë mbi mijëra e mijëra të burgosur shqiptarë, gjatë atyre pesë dekadave e gjysmë sa Kosova ishte e pushtuar nga Serbia dhe mbahej nën Jugosllavi, e të cilët u shndërruan në 666 shekuj burg. Gjatë asaj periudhe mbi gjysmëshekullore për popullin tonë, Serbia ndërtoi një sistem të tërë të shtypjes politike, duke e përdorur në mënyrë të ndërlidhur policinë, shërbimet sekrete, gjyqet politike, burgjet e errëta, e madje edhe eliminimet fizike. I gjithë ky sistem i dhunës i përdorur mbi aktivistët politikë shqiptarë dhe intelektualët patriotë të angazhuar për të drejta politike, e për vetëvendosje, për çlirim dhe për Republikën e Kosovës, lirisht mund të quhet një “inkuizicion politik”, sepse metodat i kishte mesjetare kurse ideologjinë tipike për regjimet totalitare dhe diktaturat më të egra të shekullit të XX.
Prandaj edhe vetë Rexhep Malaj, në kujtimet e tij të burgut, shkruan kështu, po citoj: “Një polic, që të nesërmen do të mësoja se ishte hetuesi im kryesor, kur hyri brenda më pyeti: “Ti je Shpëtim Guri a?'” Po, i thashë. Duke u zgërdhirë më tha: “Nëna në shtëpi e bën miellin bukë, e ne këtu e bëjmë bukën miell! Mbaje mend këtë!” Qeshi me fjalët e veta si i marrë dhe iku. M’u kujtuan fytyrat e Gestapo-s hitleriane që i kisha parë në filma”, mbaron citati.
Dhe vërtetë të atilla ishin dhe Rexhep Malaj ishte i vetëdijshëm për këtë, sepse i njihte mirë historitë e burgut të shokëve si edhe të gjeneratave më të hershme, siç kuptohet edhe nga këto shënime të tij për monstruozitetin e shërbimit sekret të UDB-së. “Në kthinat e kësaj UDB-je kishin vdekur, siç vdesin edhe sot shumë patriotë shqiptarë nga torturat dhe gjatë tyre”, është një citat tjetër nga “Qëndresa”, kujtime nga burgu të Rexhep Malajt, që vazhdon me fjalitë “Por specialistët e ndyer për krimet monstruoze, gjithmonë do të kujdesen dhe do të gjejnë mjekë që do të nënshkruajnë se nga ajo apo nga kjo sëmundje ka vdekur i burgosuri. Mjeku patriot shqiptar Ali Sokoli, specialist i sëmundjeve të mushkërive ishte ndër ata mjekë të rrallë që qysh atëherë mundi t’u bëjë ballë presioneve dhe me guxim t’u kundërvihet kërcënimeve të UDB-së, për të nënshkruar se patrioti i pavdekshëm Fazli Grajçevci, vdiq nga mushkëritë e sëmura! Edhe pse UDB-ja do të gjente mjek tjetër për të dhënë një diagnozë të tillë, populli do të mësojë shumë shpejtë për torturat shtazarake dhe qëndrimin heroik të Fazli Graiçevcit por edhe për qëndrimin burrërorë të mjekut Ali Sokoli”, mbaron citati i Rexhep Malës.
Rexhep Malaj, nuk ishte pra vetëm trim, nuk ishte thjeshtë trim, por ishte edhe fort i dijshëm e i vetëdijshëm si veprimtar trim që ishte. Rexhep Malaj është burgosur katër herë: së pari në vitin 1968, pastaj në vitin 1973, mandej në vitin 1974 dhe së fundi në vitin 1975. Nisur nga kjo dhe duke i parë emrat e shokëve me të cilët është arrestuar dhe burgosur, sikur që janë Adem Demaçi, Irfan Shaqiri, Ilmi Ramadani, Isa Kastrati, Osman Dumoshi dhe dhjetëra të tjerë, kuptohet që Rexhep Malaj u takonte të dy brezave të burgosurve politikë: atyre të 1968-ës dhe atyre të 1981-shit. Ndërkaq, pas daljes nga burgu, Rexhep Malaj pati fatin që emri t’i përjetësohej me një veprimtar tjetër politik që ishte për një dekadë më i ri se ky, me Nuhi Berishën nga Svirca e Kamenicës/Dardanës. Nata e 11 janarit 1984, i kishte gjetur bashkë Rexhep Malajn dhe Nuhi Berishën në një bazë ilegale në Prishtinë dhe të dy bashkë rezistuan të armatosur në përballje me policë të Serbisë, derisa u vranë atë natë, këtu e 40 vjet më parë.
Sikur vitin e kaluar edhe sivjet, në ditën e 11-të janarit u nisëm dhe shkuam të vizitojmë në Gjilan familjen e Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës. E nga aty, shkuam edhe në lagjen e Xhamisë së vjetër në Gjilan, ku në rrugën “Abdullah Presheva”, e vizituam shtëpinë e Rexhep Malajt, ku ai është formuar si veprimtar dhe ku ka pritur e organizuar shumë shokë të tjerë.
E vizituam këtë shtëpi bashkë edhe me Ministrin e Kulturës, Hajrulla Çekun edhe për të dhënë njoftimin që Ministri Çeku ka marrë vendim dje që të aprovojë rekomandimin që shtëpia e Rexhep Malajt të merret në mbrojtje duke u përfshirë si aset në Kategorinë e Trashëgimisë Kulturore Arkitekturale. Si hapa të mëtutjeshëm në këtë drejtim, si Qeveri e Kosovës, bashkë me Komunën e Gjilanit dhe me familjen Malaj, do të nisim procesin e shndërrimit të shtëpisë së Rexhep Malajt në muze. Një muze për t’i muzeuar reliket dhe dëshmitë materiale e ato të shkruara të historisë së Rexhep Malajt, Nuhi Berishës dhe të shokëve të epokës së cilës i dhanë emër me emrat e tyre.
Lavdi jetës aq të ngjeshur me aktivizëm politik dhe patriotik të Rexhep Malajt dhe të Nuhi Berishës, mes lavdeve për veprat e të gjithë të rënëve në rrugën e gjatë për lirinë e Kosovës!
Ju faleminderit!
