Nuk është as hera e parë dhe as hera e fundit kur revista më e vjetër e diasporës shqiptare i hap faqet edhe për dashamirët tanë nga Rumania, njëra nga to duke qenë poetesha e talentuar Mariana Grigore, e prezantuar edhe me një vëllim bilingual (dygjuhësh) ”Duke vallëzuar me lumturinë” (Bukuresht 2019). Në kuadrin e recensionit ”Përtej ditës së kuptimit të kthyer” përmendim faktin se Mariana vjen në faqet e revistës me një cikël poezishë të qëndisura në një gjuhë të përzgjedhur me kujdes dhe me fragmentet e fjalëve të përqëndruara sipas origjinës së ekzistencës.
Përmes një preokupimi të vetëdijshëm, duke e ngritur në nivelin e një rëndësie të madhe gjuhësore, poezia lind si një krijesë e bukur, qartë, e kuptueshme dhe fine. Ekzistojnë shumë mënyra, por të gjitha kanë të përbashkëta rrufetë e ideve të transpozuara në faqe sikur të mos preken asnjëherë as nga pengesa e lapsit. Mariana Grigore përfaqëson një univers lirik tërheqës, absolutisht të mahnitshëm, në të cilin jeta, vdekja, pasioni, vuajtja dhe koha supozohen përfundimisht nga një vetëdije poetike e denjë për admirim. Nëse nuk e dimë se ku mund të marrim të pafundshmen, ndonjëherë të pamundurën, dhe në një moment të pafund, atëherë me siguri duhet të shohim përtej ditës së kthimit kur kur afjala fluturon lirshëm nëpër qiell, kur ajri merr frymë përmes pëllëmbëve të lodhura, për të ndjerë prekjen dhe inercinë e trupit, kur bota shpëton nga pesha e gravitetit, me kontrastet midis hijeve dhe errësirës...
Kjo poezi është ajo që zhvillon rreth bërthamës një atmosferë rituali dhe magjie, një përvojë mijëvjeçare të një gruaje të re, të bukur, të talentuar dhe të frymëzuar. Duke ardhur me dëshirën për të përcaktuar gjërat për të shkëputur mahnitjen nga universi, Mariana Grigore kujton rrënjët dhe kohërat e kaluara në një rrjedhin të tërë dhe të fortë. Heshtja e zgjuar mund të shihet dhe kuptohet si në të vërtetë si një xhirim i pashprehur, i shtyrë, i njohur, por më i vështirë për të provuar, për të shkëputur kryqëzimet e provuara të jetës. Kjo është arsyeja pse duhet të kishte një diell të ri. E thjeshtë dhe e natyrshme, siç duhet të jetë sublime: Unë nuk ju mësova të fluturoni / megjithëse bluja ime ishte e etur për krahë / Por në kalimin e madh përmes dritës, / duke arritur në skajin e botës / si në një ngjarje të paracaktuar / ne arritëm në pafundësi dhe kështu mësuam / të lëshojmë veten në vallëzimin e fluturave.
Nga këtu fillon aspekti i një bote në të cilën secili gjest i referohet një kuptimi simbolik. Metafora e poezive interpretohet si një rrugë ekzistence ose arti, një rrugë simbolike e kryqëzuar midis realitetit dhe poezisë. Pa asnjë hutim fare, vetëm ankthi vazhdon pa u lodhur sidoqoftë, nevoja për paqen time është kategorike, sepse mes rrugëve të çmendura që nuk shqetësohen për ne, midis qiejve nga i cili hidhet zemërimi me rrufe, ju gjeta: paqja e thyer e shpirtit tim! Është heshtja e poetes, e papranuar në kalendarët e shpirtit, madje as në muzetë e saj. Është heshtja që shihet nga një cep i shpirtit, duke dremitur në sfondin e një shqetësimi.
Mjalti i shpirtit dhe shpirti i fjalëve
Mariana Grigore përfaqëson vokacionin poetik për të gjetur arsye të reja të vuajtjes, për t'i zbutur ato. Është një urë shëndetësore drejt pastrimit të vuajtjeve. Poetesha sheh vuajtje në pothuajse çdo aspekt të jetës, veçanërisht duke e pritur dashnorin i që ndriçon mendimet e saj: Unë nuk të tregova se si hapen dritaret / me buzëqeshjen time drejt lindjes / Unë nuk të mësova të fluturosj / megjithëse afshi im ishte i etur për krahët tu. Dhe më tej: Por në kalimin e madh nëpër dritë / duke arritur në skajin e botës / si në një ngjarje të paracaktuar / arritëm në pafundësi dhe kështu mësuam / të lëshojmë veten në vallëzimin e fluturave. Kalimi i mrekullueshëm nëpër rradhët e jetës është i ndarë midis emancipimit të padëmtuar, të forcuar nga vështirësitë e jetës së përditshme deri afër dëshpërimit të natyrës: Yjet duken jeshile / pa goditur çmendurinë e tempullit të folesë me një fluturim të gjelave / dhe ti kthehesh në karrocën e lëkundur / me ironi të fatit.
Autorja sjell një shqetësim metafizik që synon të lindë pyetje dhe përgjigje, kujtime nga periudha para ekzistencës së heshtjes, të gjitha në një amalgamë të imazheve dhe gjendjeve të jashtëzakonshme. Ajo këngë nuk do të mbarojë kurrë, mbetet për tu bërë më kuptimplotë, gjithnjë e më gjithëpërfshirës në kuptim. Kështu, një veçanti e poezisë sonë vihet re përmes lirikës që manifestohet si rezultat i një gjendje të gjallë. Poezia e Marianës sugjeron një frymë të re me një tension të kontrolluar. Është një paqe e thyer e shpirtit të saj. Është loti i fjalës së saj, njësoj si qyteti kur i mbyll dyert e fjalës, prapa perdes së heshtjes.
Mjalti i shpirtit, shpirti i fjalëve dhe magjia e tyre. Viktor Eftimiu, shkrimtar i famshëm rumun me prejardhje shqiptare, thoshte dikurë, në librin Magjia e fjalëve (1942): Nuk mund ta dërgosh librin të luftojë vetë, siç qe dërguar në front ushtari rumun në vitin 1916. Librit i duhet artileria e madhe e prestigjit kombëtar, mitralozat e reklamës, çimentoja e vazhdimësisë, urat e harkuara që lidhin brigjet me brigje, njerëzit me njerëz, popujt me popuj. Mariana Grigore ka ardhur në botë për të prurë përgëzime dhe hijeshi. Përmes bukurisë hyjnore në poezitë e saj, ajo përvetëson zemrat, simpatinë dhe entuziazmin e gjithë shkrimtarëve rumunë dhe shqiptarë.
Poemat e Marianës përfaqësojnë një ishull të paqes, të përmbushur me dashuri. Herë pas here, rima është buzëqeshja e vargut. Nuk duhet t’ua lëmë vetëm artistëve bukurinë, vetëm teologëve moralin fetar dhe vetëm juristëve praktikën e drejtësisë. Jeta kalon, kurse fjalët mbeten. Autorja vjen para nesh nëpërmjet rrugës magjike të frymëzimit. Magjia e poezisë jep një jetë dhe një fuqi, një të drejtë të kështjellës, çdo gjinie të artit. Vargu i Marianës është i thellë, i rrumbullaktë dhe i shëndritshëm si kokrra e margaritarit, me vezullima dhe rrezatime, me tringëllima dhe jehona. Mirëseerdhe në gjuhën shqipe, e dashura Mariana!
