Më 30 prill 2001, milioneri amerikan Dennis Tito arriti në Stacionin Hapësinor Ndërkombëtar (ISS) përmes një rakete ruse Soyuz, duke u bërë njeriu i parë në botë që shkoi për turizëm në hapësirë.
Për Titon, në atë kohë 60 vjeçar, kishte realizuar një ëndërr që kishte parë kur ishte i ri, dhe kjo në saje të 20 milionë dollarëve.
Duke reflektuar në udhëtimin pas dy dekadash, Tito duke buzlqeshur përshkruan momentin e hyrjes së raketës në orbitë.
“Lapsat filluan të notonin në ajër dhe unë mund të shihja errësirën e hapësirës dhe lakimin e tokës”, tha ai për CNN Travel.
“Unë isha euforik. Dua të them, ishte momenti më i madh i jetës time që realizova një objektiv jetësor dhe e dija atëherë se asgjë nuk mund ta mposhte kurrë këtë”, shtoi ai.
Në 20 vjet që kur Tito pushoi në hapësirë, vetëm një pjesë e turistëve të tjerë të pasur, kanë ndjekur gjurmët e tij, por kompani të tilla, si SpaceX, Blue Origin dhe Virgin Galactic po bëjnë çdo gjë që është e mundshme për të realizuar këtë eksperiencë.
Tito ka ndjekur me vëmendje azhurnimet në fushën e turizmit hapësinor – ai shpreson se shumë të tjerë një ditë do të jenë në gjendje të përjetojnë një udhëtim në hapësirë.
“Unë thjesht u uroj atyre më të mirën”, thotë ai. “Unë shpresoj se ata do të kenë përvojën e mrekullueshme që unë pata”, tha amerikani.
“Përvoja më e mirë e gjithë jetës sime”
Kur Tito nisi udhëtimin për të bërë histori në vitin 2001, ai ishte duke punuar në sektorin e financave, por kishte filluar karrierën në aeronautikë dhe astronautikë.
Tito ishte magjepsur nga hapësira që kur ishte fëmijë dhe mendonte se po hapte rrugën për një qëndrim hapësinor edhe atëbotë.
“Kur fluturova në vitin 2001, nuk ishte vetëm dikush [duke thënë],” Oh unë dua të bëhem i famshëm dhe të fluturoj në hapësirë”. Ky ishte një qëllim që unë vendosa në vitin 1961″, thotë ai.
Ky ishte viti që kozmonaut sovjetik, Yuri Gagarin u bë njeriu i parë që udhëtoi në hapësirë, “Unë isha i hipnotizuar nga ai si një i ri”.
Më vonë, kur ai ndryshoi karrierën dhe nuk punoi në fushën e aeronautikës, Tito vazhdoi të ëndërronte fluturimin e parë hapësinor.
“Ishin tetë ditë eufori”
NASA kishte kundërshtuar prej kohësh idenë e dërgimit të civilëve në hapësirë, por në vitin 1991.
Ai i filloi përsëri këto biseda pas disa dekadave, “Në fund të viteve ’90, ata po kërkonin para për financimin e këtij programi hapësinor dhe përfundimi ishte, unë kuptova,” Huh, mbase mund të përfshihesha”.
Para 28 prillit të 2001, anija kozmike, Soyuz u ngrit nga Cosmodrome Baikonur në Kazakistan me Titon në bord. Tito kaloi javën tjetër në bordin e ISS.
“Ishin tetë ditë eufori”, thotë ai. “Unë thjesht më pëlqente të shikoja në dritare, duke filmuar tokën, poret, stacionin. Ishte thjesht e mrekullueshme”, kujton Tito duke shtuar se “Thjesht ishte – çfarëdo që kisha pritur, dhjetë herë më e mirë. Ishin përvoja më e mirë e gjithë jetës sime, ato tetë ditë”.
Gjendja aktuale e lojës
Që nga fluturimi historik i Titos, shtatë qytetarë të tjerë privatë kanë udhëtuar në hapësirë gjersa miliona të tjerë mendohet se do ta bëjnë një gjë të tillë.
Secili prej këtyre udhëtimeve u organizuan përmes agjencisë së turizmit hapësinor Space Adventures, me udhëtarët e transportuar me anijen ruse Soyuz në ISS.
Nuk ka pasur ndonjë turist hapësinor që nga viti 2009.
Space Adventures mbetet në partneritet me agjencitë e tjera të hapësirës – në fakt, ata aktualisht po punojnë për një mision Soyuz 2023 në ISS, i cili përfshin mundësinë e një turisti të kryejë një shëtitje në hapësirë.
Kompania gjithashtu ka të drejtat për vendet e tregut në bordin e kapsulës hapësinore të Boeing Starliner për individë privatë, pasi të fillojnë fluturimet operacionale në ISS.
Në të ardhmen më të afërt, Space Adventures po planifikon një udhëtim për në fund të vitit 2021 përmes anijes kozmike SpaceX’s Crew Dragon.
NASA ndihmoi në financimin e zhvillimit të Starliner të Boeing dhe Crew Dragon të SpaceX, por të dy kompanitë mbeten në pronësi private, kështu që ata do të kenë akoma mundësi të shesin vende në bordin e anijes së tyre kujtdo që mund t’i përballojë ato.
Agjencia amerikane e hapësirës ka ndryshuar mendimin e saj në turizmin hapësinor që nga udhëtimi historik i Titos, duke njoftuar që në vitin 2019 ka në plan që të hapet për turistët.
Turizmi hapësinor orbital
Jo i gjithë turizmi hapësinor është i barabartë. Ekziston një ndryshim i dukshëm midis një udhëtimi në hapësirën orbitale – që përfshin ngritje me shpejtësi të lartë dhe qëndrueshmëri më të gjatë – dhe hapësirës suborbital, në të cilën udhëtarët janë të ekspozuar shkurtimisht ndaj peshës dhe pamjeve të hapësirës gjatë një fluturimi në skaj të atmosferës, 60 milje mbi Tokë.
Kompania amerikane SpaceX, e themeluar nga Elon Musk me qëllimin për të fluturuar përfundimisht njerëz në Mars, është mbase goditësi më i madh në arenën orbitale të turizmit hapësinor.
Në maj të vitit 2020, Crew Dragon i SpaceX u bë anija e parë komerciale që dërgoi astronautët e NASA-s në hapësirë dhe kompania ka në plan të përdorë artizanatin për një udhëtim vetëm civil më vonë në vitin 2021, ku një biletë do të kushtonte afro 50 milionë dollarë.
CEO i Shift4 Payments, Jared Isaacman, i cili do të jetë një nga ata që janë në bord, po financon udhëtimin.
Midis atyre që do të bashkohen me të do të jetë Hayley Arceneaux, një 29-vjeçar i mbijetuar nga kanceri dhe ndihmës mjek në spitalin e fëmijëve St. Jude në Tenesi.
Arceneaux është vendosur të jetë amerikani më i ri që viziton hapësirën dhe personi i parë me një protezë që udhëton në hapësirë. Arceneaux, Isaacman dhe pjesa tjetër e ekuipazhit janë duke kaluar nëpër trajnime për udhëtimin, i cili pritet të zgjasë disa ditë.
SpaceX gjithashtu nënshkroi një marrëveshje me Axiom, një startup i themeluar nga ish-administratori i NASA-s, Michael Suffredini, për të çuar një grup “astronautësh privatë” në bordin e një Crew Dragon në gjysmën e dytë të 2021.
NASA gjithashtu i dha kohët e fundit SpaceX një kontratë prej 2.89 miliardë dollarësh për të ndërtuar Starship, e cila shpresohet të zbresë astronautët në Hënë për herë të parë që nga vitet 1970.
SpaceX shpreson që Starship do të çojë miliarderin japonez, Yusaku Maezawa dhe një grup artistësh në Hënë në vitin 2023. Musk gjithashtu synon që Starship të transportojë njerëz në Mars një ditë.
Tani 80 vjeç, Dennis Tito nuk është i sigurt nëse në të ardhmen do të bënte një udhëtim si para dy dekadave, por ai është i ngazëllyer për lëvizjet e fundit në fushën e turizmit hapësinor orbital.
“Do të doja të isha një nga njerëzit e parë që shkoja me Starship për të zbritur në Mars, nëse do të isha i aftë fizikisht”, thotë ai.
Ai tregon se ata ndoshta do të shkojnë për një ekip më të ri, “Por unë mund të fantazoj për këtë”.
Turizmi hapësinor suborbital
Gjithashtu, duke vendosur synimet për turizmin hapësinor suborbital është Blue Origin e Jeff Bezos. Kompania e themeluesit të Amazon kohët e fundit njoftoi planet për të filluar shitjen e biletave rreth udhëtimit me raketën New Shepard më 5 maj, 2021. Detajet e çmimit mbeten të panjohura tani për tani.
Ndërkohë, Virgin Galactic i Richard Branson ka punuar në projekte të turizmit hapësinor suborbital për disa kohë, duke shitur bileta me 250 mijë dollarë për disa vitet e fundit. Kur kompania përfundimisht të arrijë këtë moment historik, Branson shpreson të jetë një nga turistët hapësinorë të Virgin.
Koncepte të tjera suborbital përfshijnë kompaninë Florida Perspective, e cila shpreson të fluturojë pasagjerë në skaj të hapësirës në një version të teknologjisë së lartë të një tullumbace me ajër të nxehtë.
Jeffrey A. Hoffman, një ish-astronaut i NASA-s i cili tani punon në Departamentin e Aeronautikës dhe Astronautikës së MIT, thotë se ai është “shumë entuziast” për turizmin hapësinor si një koncept.
“Unë jam i ngazëllyer për idenë që shumë më tepër njerëz do të jenë në gjendje të përjetojnë të qenit në hapësirë dhe shpresoj të rikthejnë në Tokë një sens të ri të marrëdhënies së tyre me planetin tonë”, tha Hoffman.
Hoffman përshkruan kthimin në Tokë nga hapësira si një kujtesë se “ne jemi të gjithë së bashku”.
Ai shpreson që kostoja historikisht astronomike e turizmit hapësinor do të ulet ndërsa kërkesa rritet, dhe projektet në zhvillim bëhen një realitet që funksionon, “Kur këta udhëtarë fillestarë do të tregojnë rrëfimet e tyre – ju nuk do të jeni në gjendje t’i mbani njerëzit larg”.
Qëllimet e së ardhmes
Duke folur për lundrimet, në vitin 2019, kompania kaliforniane Fondacioni Gateway lëshoi planet për një hotel në stilin e anijeve të lundrimit të krijuar për të orbituar atmosferën e Tokës.
Voyager Station, i përbërë nga 24 module të lidhur me boshte ashensori që përbëjnë një rrotë rrotulluese që rrotullohet rreth Tokës, është vendosur të ndërtohet nga Orbital Assembly Corporation, një kompani e re ndërtimi e drejtuar nga ish-piloti John Blincow.
Në një intervistë të fundit me CNN Travel, Blincow tha se ndërtimi të hotelit hapësinor pritet të fillojë në vitin 2026 dhe një qëndrim në hotel mund të jetë një realitet deri në vitin 2027.
Hoteli shpreson të nxjerrë në pah disa përfitime argëtuese për të qenë në hapësirë – ka plane për të shërbyer ushqim hapësinor dhe për të organizuar aktivitete rekreative si “basketbolli hapësinor”.
Sistemi Starship i SpaceX mund të ndihmojë në largimin e Voyager Station nga toka.
Kur disenjot fillestare u shfaqën premierë nja dy vjet më parë, Tim Alatorre, arkitekt i lartë i projektimit në Orbital Assembly Corporation tha për CNN Travel se estetika e hotelit ishte një përgjigje e drejtpërdrejtë ndaj filmit të Stanley Kubrick “2001: A Odyssey Space” – të cilin ai e quajti “pothuajse një projekt që vështirë realizohet”.
“Unë mendoj se qëllimi i Stanley Kubrick ishte të vinte në dukje ndarjen midis teknologjisë dhe njerëzimit dhe kështu, me qëllim, ai i bëri stacionet dhe anijet shumë sterile dhe të pastra dhe të huaja”, tha ai.
Në vend se imazhi tipik i hapësirës – astronautët me kostume hapësinore që lundrojnë në lagje të ngushta – ekipi që qëndron pas hotelit hapësinor dëshiron të krijojë një hotel luksoz që nuk do të dukej i papërshtatshëm në Tokë, thjesht me disa pikëpamjet e kësaj bote.
