Nëse projekti funksionon mund të prodhojë energji të pakufishme, pa rrezik radiacioni apo emetime karboni.
Kësaj jave komponentët kryesorë të një prej magnetëve më të fuqishëm të botës, aq i fuqishëm sa të mund të ngrejë një aeroplanmbajtëse 2 metra larg tokës, u vendosën në një kamion me 24 akse në Kaliforni.
Mjeti ka si destinacion Francën, ku një koalicion ndërkombëtar prej 35-kombesh i quajtur ITER po punon për energji të gjeneruar nga fuzioni bërthamor, në masën më të madhe të krijuar ndonjëherë, si hapi i parë në zhvillimin e një burimi energjie me zero emetime karboni.
Komponentët janë pjesë e Central Solenoid, elektromagneti gjashtë-katësh në zemër të strukturës së quajtur tokamak.
Brenda tij, deuterium dhe gazi i tritiumit në dhomën e vakumit do të super-nxehen deri në temperatura sa bërthama e diellit, për t’u kthyer në plazmë të jodizuar, deri në atë pikë sa që reaksioni i fuzionit do të kombinojë bërthamat e atomeve për të gjeneruar sasi madhore energjie.
Magnetet do ta mbajnë plazmën në forca specifike, teksa çliron neutronet me energji super-të lartë, të cilët do të përplasen në muret e dhomës, disa prej të cilëve do të transmetojnë jashtë energjinë e tyre, ndërsa të tjerë do të bashkëveprojnë me litiumin për të krijuar më shumë karburant për reaktorin.
“ITER është një eksperiment i çuditshëm, ndryshe nga çdo gjë tjetër në histori, sepse nuk është një por një kombinim sfidash teknologjie,” thotë Laban Coblentz, kreu i komunikimeve të ITER në France. Ai shton: “Nëse i tregon një inxhinieri për dimensionet e Central Solenoid, ai do të thotë se është mjaftueshëm i fuqishëm për të ngritur një aeroplambajtëse, ose ndryshe është një magnet 20 metra i lartë që ende nuk është vendosur në aksin qendror të makinerisë me preçizion milimetrik”.
Ndërtimi i impjanteve të fuzionit bërthamor njihet ndryshe si krijimi i “yjeve në tokë” pasi përdor të njëjtat reaksione që ndodhin brenda Diellit, dhe kanë qenë për dekada me radhë ëndrra e shkencëtarëve për një energji të qëndrueshme e të sigurtë.
Ka pasur edhe më herët tentativa të ngjashme energjie brenda tokamakëve, por deri tani asnjë nuk ka arritur “pikën e ekuilibrit” ku energjia e përftuar është më e madhe se ajo e investuar në të.
Më i afërti ka qenë projekti European Torus në Britani, i cili prodhoi 67 përqind të energjisë së investuar në të. ITER, proceset e të cilit nisin testimet në 2025, synon të prodhojë energji 10 herë më shumë se ajo që futet në të.
“Projekti ITER është bashkëpunimi shkencor më kompleks në histori,” thotë drejtori i përgjithshëm Dr Bernard Bigot.
“Komponentët e tij unikë po prodhohen në tre kontinente në një periudhë 10 vjeçare nga kompani lider. Pa këtë bashkëpunim global nuk do të ishte asgjë e mundur”, shton ai.
