Qasja në ujë të pijshëm të pastër është një e drejtë e njeriut, por me rritjen e popullsisë globale dhe ngrohjen e planetit, a mund të mbështetemi në këtë burim që e marrim si të mirëqenë?
"Për vite me radhë luftërat bëheshin për naftën," tha nënkryetarja amerikane Kamala Harris në fillim të këtij viti. "Në një kohë të shkurtër, lufta do të bëhet për ujin."
Duke pasur parasysh që më shumë se 70% e planetit tonë është e mbuluar me ujë, e gjitha kjo është më shumë se një miliard trilionë litra lëndë, por në një kohë të shkurtër kjo mund të tingëllojë pak dramatike. Në fund të fundit, gjithmonë ka qenë e mjaftueshme për të jetuar.
Faktikisht ne po flasim për një burim të kufizuar. Vetëm 3% e gjithë asaj mase të lëngshme janë ujëra të ëmbla. Dhe nga kjo, shumica është e mbyllur në akullnajat, duke lënë më pak se 1% të aksesueshme dhe të përdorshme për t'u pirë dhe për kultivimin e ushqimit. Pra, me rritjen e popullsisë botërore, ka më pak ujë për të qarkulluar dhe për të rritur prodhimet shtesë të nevojshme për të na ushqyer.
Për më tepër, uji ynë i disponueshëm po ndotet gjithnjë e më shumë nga plehrat dhe fabrikat ose thjesht po përdoret shumë duke bërë që nivelet në qytetet e mbipopulluara të bien. Kohët e fundit, më shumë prej nesh po luftojnë për ujë paksa më të mirë.
Kësaj i shtohet edhe moti ekstrem i shkaktuar nga ndryshimet klimatike, pra një përzierje që mund ta bëj situatën edhe më të frikshme. Ndërsa disa vende janë duke u përmbytur, të tjerët janë në thatësirë pothuajse të përhershme, 85% e Kalifornisë është aktualisht në thatësirë ekstreme ose "të jashtëzakonshme" dhe në qytete dhe zonat bujqësore po shterron uji.
Ndërsa reshjet kanë shpërndarje gjithnjë e më të pabarabartë dhe të paparashikueshme, diku është shumë ose ed diku pak. Ndërsa përmbytjet e tmerrshme u morrën jetën më shumë se 200 njerëzve në Gjermani dhe Belgjikë këtë verë, në dekadat e ardhshme, stresi dhe kequshqyerja e lidhur me mungesën e ujit në rajonet e me thatësirë parashikohet të shkaktojnë zhvendosje masive që nxit konfliktin klimatik, veçanërisht në Afrikë. Kamala Harris e kishte qartë.
Pra, çfarë duhet bërë? Shumë do të thonë se zgjidhja po mbetet në brigjet tona.
A nuk mundemi të heqim kripën nga uji i oqeanit?
Ne mundemi. Dhe në disa raste, ne tashmë e bëjmë, por kripëzimi lidhet me një sërë çështjesh.
Së pari, nxjerrja e kripës nga uji është energji intensive, që do të thotë se procesi shton emetimet e CO2, që kanë çujar kryesisht në përshpejtimin mungesave të ujit.
Ashtu si shiu, bimët e zonave të kripëzimit shpërndahen në mënyrë të pabarabartë. Nga rreth 20,000 instalime në nivel global, rreth gjysma janë të vendosura në vendet e pasura me naftë të Gjirit. Dhe në përgjithësi, shumica dërrmuese u shërbejnë vendeve me të ardhura të larta.
Pra, në Afrikë, ku një në tre persona tashmë po përballen me pasiguri ekstreme të ujit, qasja në ujin e kripur është shumë e kufizuar, veçanërisht në vendet e varfëra me burime të pakta, gjithashtu të goditura me reshje shiu të ndryshueshme dhe thatësirë.
Problemi tjetër është sasia e lartë e kripës që mbetet. Pasi të jetë ndarë uji i ëmbël, mbetjet e kripura kthehen në oqean, ku ato pakësojnë oksigjenin dhe mbysin organizmat.
Pra, ku na shpie kjo?
Përballë një të ardhmeje të pasigurtë. Dhe ndonjëherë e pranishme, siç e di shumë mirë qyteti i Afrikës së Jugut, Cape Town. Ishte në prag të mbarimit të ujit në vitin 2018 dhe iu desh të drejtohej në prerjen e qindra mijëra pemëve për të ndihmuar furnizimin me ujë.
Rezervuari nëntokësor që ushqen Mexico City është gjithashtu në rënie gjatë thatësirave, ndërsa dhjetëra miliona njerëzve në SHBA-në perëndimore u është thënë kohët e fundit se do të duhet të zvogëlojnë përdorimin e ujit vitin e ardhshëm për shkak të niveleve të ulëta në rezervuarin më të madh artificial të vendit.
Ndërkohë, në El Paso, Texas, kompania e ujësjellësit të qytetit po instalon një strukturë të pastrimit të ujit që deri në vitin 2028 do të trajtojë dhe pastrojë ujin e ujërave të zeza dhe do ta kalojë atë nëpër tubacione përsëri si ujë natyral.
Kohët drastike kërkojnë masa drastike. Megjithatë, riciklimi i ujërave të zeza në ujë të pijshëm ka ndodhur për dekada në vendet me burime të pakta të ujit si Namibia. Dhe ky proces është kosto shumë më të lirë dhe më efikas në energji sesa kripëzimi.
Një raport i në punim e sipër nga shkencëtarët e Klimës të OKB-së, që nuk pritet të dalë deri në vitin 2022, parashikon që 350 milionë njerëz të tjerë që jetojnë në qytete do të vuajnë nga mungesa e ujit nga thatësira të mëdha prej ngrohjes globale me 1.5 gradë Celsius, gjë që Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike na tha kohët e funditz, se mund të ndodhë dekadën e ardhëshme. Nëse nuk fillojmë të zvogëlojmë emetimet tona të gazrave serrë tani, ngrohja dhe stresi i lidhur me ujin do të jenë shumë më keq.
Ok, por ne mund të përshtatemi, apo jo?
Diçka e tillë. Por vetëm nëse bëjmë disa ndryshime të mëdha në stilin e jetesës. Dhe nuk do të jetë aq e thjeshtë sa pakësimi i dusheve dhe larja më rrallë e rrobave e makinave tona.
Ne gjithashtu do të duhet të bëjmë një vështrim të gjatë e të fortë në mënyrë që vendosim edhe për trupin tonë. Ashtu si njerëzit, edhe disa rroba dhe ushqime kanë një gjurmë uji shumë më të lartë se të tjerat.
Një kilogram kokrra kafeje ekspres të fortë konsumon rreth 19,000 litra ujë, ndërsa prodhimi i një palë xhinseve kërkon rreth 10.000 litra. Dhe bifteku i ushqyer me grurë na pëlqen ta porosisim? Por një kilogram mish viçi konsumon 15,000 litra ujë. Kështu pra bëni llogarinë.
Ndërkohë, një kilogram perime si karrota dhe domate për t'u proshuar konsumojnë vetëm rreth 200 litra ujë. Edhe rrushi me lëng kërkon relativisht 500 litra ujë për kilogram. Sigurisht, tingëllon shumë, por krahasojeni me misin e viçit.
Ky gjurmim i ujit për ushqim do të bëhet më i rëndësishëm pasi burimi bëhet më i pakët. Për ta zvogëluar atë, mund të na duhet gjithashtu të merremi me nepsin tonë për çokollatën: një kilogram çokollatë konsumon mbi 17,000 litra ujë, ndërsa bajamet që ndonjëherë janë pjesë përbërëse e çokollatave nuk janë shumë prapa në të vërtetë, në Kaliforninë e goditur nga thatësira, të eturat pemë të arrave tani janë duke u asgjësuar nga fermerët.
Kur konsumatorët me të ardhura relativisht të larta në Evropë ose Amerikën e Veriut blejnë produkte që kullojnë ujë nga Amazona ose Deti Aral i Azisë Qendrore për të rritur pambuk për xhinse apo bluza, ata po konsumojnë shumë ujë virtual që nuk mund ta shohin. Një realitet abstrakt, por gjithësesi një realitet.
Cila është zgjidhja, jetoni me karrota dhe vishni pantallona kërpi?
Është një mënyrë. Por nuk do ta zgjidhë problemin vetem kjo. Megjithëse sipas Arjen Y. Hoekstra, profesorit holandez që shpiku idenë e gjurmës së ujit, ulja e konsumit tonë të mishit mund të zvogëlojë përdorimin tonë të ujit me mbi 35%, edhe pse kjo nuk do të jetë e mjaftueshme.
Bujqësia, e cila përdor 70% të ujit tonë të ëmbël në dispozicion dhe e humb atë shumë për tuba që rrjedhin dhe avullim, gjithashtu ka një rol për të luajtur duke siguruar një infrastrukturë efikase të ujitjes.
Mbjellja e pemëve gjithashtu mund të ndihmojë. Një studim i botuar në fillim të këtij viti zbuloi se shndërrimi i tokës bujqësore në pyll mund të rrisë reshjet, veçanërisht në verë.
Pastaj është edhe masa e vërtetë; masa përfundimtare e kursimit të ujit për zbutjen e ndryshimeve klimatike përmes dekarbonizimit të shpejtë.
Të kombinuar, këta faktorë mund të ndihmojnë në shpëtimin e shumë jetëve dhe parandalimin e luftërave të munshme apokaliptike të ujit./DW
