Hajrush Fazliu në Prishtinë, Afrim Shatku në Shkup, Gazmend Freitagu në Vienë, Ben Kamili e Dan Gashi në Gjermani, Jetullah Haliti në Zvicër, Salih Lutolli në Suedi, janë disa nga piktorët më të talentuar të botës sonë artistike. Drita e punimeve të tyre i ndriçon zemrat tona. Hajrush Fazliu u lind (8 Dhjetor 1949) në Gjilan të Kosovës. Edukimi: Institucioni: Universiteti “Kirili e Metodijem”, Shkup-Fakulteti i Arteve - Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti i Arteve. Prof. Asoc. dhe Ambasador i Paqes (2021). Kreativiteti Artistik: 10 Expozita Personale Nacionale dhe Ndërkombëtare dhe mbi 110 Ekspozita kolektive. Eksperiencë në punë: - Universiteti i Prishtinës. Fakultet i Arteve. Metodika e Artit Figurativ dhe Piktura. Fakulteti i Edukimit UP - USHT Tetovë: Fakulteti i Arteve Tetovë dhe Fakulteti Pedagogjik Tetovë. KOLEGJI AAB – Prishtinë. Kryetar i Shoqatës së Artistëve Figurativ të Kosovës (1997-2001). Prodekan - Fakulteti i Arteve (2010-2015). Për kontribut të veçantë në Arsim, Kulturë dhe Sport është dekoruar me shumë Mirënjohje, Diploma dhe Trofe.
Arti dhe filozofia janë burimi i të gjitha njohjeve. Zoti Hajrush Fazliu na befason me pikturat në vaj që i ka postuar në rrjetin social. Në pikturat e tij fshihet një mesazh impresionues për lumturimin e syrit. Zotëria e tij shquhet për dimensionet e veçanta artistike të subjekteve të ndryshme, të bukura dhe atraktive. Arti është një përvojë, jo formulim i një problemi. Arti është si një fryt që rritet te njeriu, njësoj si fryti te pema ose si fëmija në mitrën e nënës. Hajrush Fazliu vjen para opinionit me një gamë pikturash kurse talenti i tij artistik dëshmohet edhe përmes portreteve kushtuar femrës me erotizmin e saj. Dallimi kryesor i artistit është që të kultivojë pa sforcim atë gjendje që shumica e njerëzve e shmangin: gjendjen e të qenit vetëm. Një nga subjektet e pikturës është një vajzë që ekspozon hijeshinë e saj, e prezantuar në tabllo që nxit emocionalisht shikuesit.
Funksioni i artit është që të bëjë të kuptueshme atë që nuk shprehet në formën e argumentit.m Përkushtimi i plotë dhe përsosja artistike e bashkatdhetarit tonë që jeton dhe krijon në trojet e Dardanisë, më shumë se çdo gjë tjetër është një rafinim i sensit të së vërtetës. Vetëm artisti i madh, e di se sa e vështirë është ta plasosh të vërtetën në pëlhurë. ”Nëse piktura rri mirë pranë një objekti që nuk është bërë nga njeriu, atëherë piktura është autentike. Nëse nuk shkon diçka, arti s’është i arrirë.” (Marc Chagall)
Zoti Hajrush Fazliu shkëlqen me mirënjohje, me piktura dhe ekspozita të denja për shikim dhe admirim. Koha është një shpend që fluturon drejt ardhmërisë, duke i fshehur në gji shekujt e shenjtë. Në pikturat e artistëve gjethet flasin me shpezët, malet flasin me tokën, lumenjtë bashkohen me detin. Për ne dhe për admiruesit e tij të panumërt, është fakti se pikturat e kosovarit tonë kuptohen dhe shijohen, jo vetëm nga pala shqiptare, por edhe nga artdashësit e huaj. Zoti Fazliu është njëri nga piktorët më të frymëzuar që pikturon formula magjike, duke shkëlqyer në ekspozita ku vizatimet e tij bashkojnë pjesë të realitetit me pjesë të ëndrrës, për të krijuar kështusoj, një univers komplet, magjik, human dhe artistik.
Disa mendime për artin dhe artistin
Fjala pikturë vjen nga greqishtja (pinakes), që ishin dërrasa druri, pllaka dhe pllaka të bëra me zjarr. argjilë ose gur, metalik. dhe pllaka të tjera me figura të aplikuara, mbi to figura ose zbukurime. Dëshmitë më të hershme janë metopat prej balte nga Therma (shek. 7 para Krishtit), nga sfera etruske, pllaka Bokkaner dhe kampanjeze, pastaj pllaka në argjilë dhe në dru nga (shek. 6 para Krishtit), që kishin një format më të vogël. Vijnë pllaka helenistike në mermer, etj. Pasojnë pikturat romake, që kanë mbijetuar në një numër të madh, të cilat, si rregull, përbënin një nga përbërësit dekorativë të pikturave në mur. Portretet gjysmë të gjata të të vdekurve, të ruajtura në mënyrë të përsosur në shumicën e rasteve, kanë një rëndësi të veçantë.
Një nga llojet më të vjetra të arteve pamore që shoqërohet me transferimin e imazheve vizuale duke aplikuar bojëra në një bazë solide ose fleksibël, krijimin e një imazhi duke përdorur teknologjinë dixhitale, si dhe veprat artistike të bëra në mënyra të tilla. Cila është origjina e pikturës? Imazhe të kafshëve dhe njerëzve kanë ardhur deri në kohën tonë, të bëra në epokën e shoqërisë primitive në muret e shpellave. Shumë mijëvjeçarë kanë kaluar që nga ajo kohë, por piktura ka mbetur gjithmonë një shoqëruese e vazhdueshme e jetës shpirtërore të një personi. Në shekujt e fundit, ai është padyshim më i popullarizuari nga të gjitha llojet e arteve pamore.
Piktura në aspektin terminologjik është një shprehje internacionale, që nënkupton vizatim ose paraqitje e një motivi të caktuar në siperfaqje te sheshët. Piktura është edhe degë ose disipline e artit figurativ, e cila në disa shkolla te mesme dhe fakultete studiohet me vite. Motivet pikturale mund të jenë të llojllojshme, nga bota e florës dhe e faunës etj. Stilet e pikturimit janë të ndryshme: realizmi, surrealizmi, hipërrealizmi, ekspresionizmi, postekspresionizmi, pointilizmi, romantizmi, kubizmi, abstraksionizmi etj.
Piktorët më të njohur qe njeh historia e artit dhe qe kanë dhënë kontributë të madhe në kulturën botërore njihen: Leonardo Da Vinci, Ticiani, Piter Paul Rubens, Rembrandt Van Rin, Vincent Van Gogh, Pablo Picasso, Jackson Pollock etj. Artisti krijues duket se është e vetmja qenie njerëzore që nuk mund ta takoni në një tokë asnjanëse. Takohet vetëm si artist. Ai nuk sheh asgjë objektivisht, sepse gjithmonë është egoja e tij prioriteti i çdo piktur. Temperamenti artistik është sëmundje që godet amatorët. Artistët e një vitaliteti plot dëshira e të shëndetshëm e çlirojnë lehtësisht artin e tyre, si një frymëmarrje.
Arti modern është ajo çfarë ndodh kur piktorët ndalojnë se shikuari vajzat dhe bindin veten se kanë një ide më të mirë. Artisti është njeri i veprimit, nëse krijon një personalitet, shpik një mjet apo zbulon problemin e një situate të ndërlikuar. Çdo vepër që aspiron, sado përvuajtur, te kushti i artit, duhet ta mbartë justifikimin te çdo rresht. Ka vetëm një dallim midis meje dhe një të çmenduri: unë nuk jam i çmendur, thot Salvador Dali, i cili shton se piktura s’është as e lehtë, dhe as e pamundshme.
Progresi i artistit është një vetësakrifikim i vazhdueshëm, një fshirje e vazhdueshme e personalitetit. Arti nuk vdes kurrë, kurse materiali artistik nuk është kurrë i njëjti. Arti dhe shpikjet e secilës kohë janë vetëm kostumi i saj, ato i bëjnë njerëzit më të fortë. Moderniteti i vazhdueshëm është masa e vlerës së vërtetë të çdo arti. Artisti është një krijesë e udhëhequr nga demonët. Ai nuk e di pse e kanë zgjedhur atë dhe zakonisht është aq i zënë për ta pyetur veten, thekson William Faulkner, i cili ka dhe nuk ka të drejtë, sepse artistët nuk i udhëheqin demonët, por engjëjt.
Unë nuk dua që jeta të imitojë artin. Dua që jeta të jetë art, thot Carrie Fisher. Në art, si në dashuri, instinkti është i mjaftueshëm, Historia e artit modern është gjithashtu historia e joshjes progresive të audiencës së artit. Arti e ka përshtatur gjithnjë e më shumë punën e artistit dhe mahnitjen e publikut. I vetmi art që më përshtatet është ai që, duke u ngritur nga shqetësimi, priret drejt kthjelltësisë. Arti na tërheq prej zbulimit që i bën shumë të fshehtave tona. Problemi më i madh i çdo arti është që prej përdorimit të dukjes të krijojë një realitet më të lartë.
Arti është i gjatë, jeta është e shkurtër, gjykimi i vështirë, shansi i përkohshëm. E vërtetë e njohur: thuhet me siguri që një pikturë e cila jep një përshtypje morali është një pikturë e pavdekshme. Arti është një realitet, jo një përcaktim. Meqenëse i qaset një realiteti, ai i qaset perfeksionit dhe meqenëse i qaset një përcaktimi të thjeshtë, ai është i përsosur dhe i vërtetë. Piktura është poezi pa fjalë. Një vepër arti mbi të gjitha është një aventurë e mendjes. Është arti që e bën jetën interesante dhe të rëndësishme. Arti është prirja njerëzore e shkasit të ndjeshëm dhe të kuptueshëm për një përfundim estetik. (Baki Ymeri, Bukuresht, Nëntor 2022)
Cilatdo qofshin ndjenjat vetjake të artistit, sapo ai mbush një pjesë të telajos apo e përmbyll atë, bëhet historik. Ai vepron nga apo mbi artistët e tjerë. (Willem De Koonig). Arti është mishërim i ndjenjës. (Suzane K. Langer). Një udhëtar i mirë nuk ka plane të caktuara dhe synime se ku do të arrijë. Një artist i mirë e lë intuitën ta çojë ku do ajo. (Lao-Tzu). Nuk ka gjë më të vështirë për një piktor se sa të pikturojë një trëndafil, sepse para se ta bëjë këtë, ai duhet të harrojë të gjithë trëndafilat që janë pikturuar ndonjëherë. (Henry Matisse). Karikatura është e vërteta e ashpër. (George Meredith). Arti nuk mëson asgjë, përveç domethënies së jetës. (Henry Miller). Të flasësh për moral në art është si të flasësh për legjislacion në seks.
Arti është seksi i imagjinatës. (George Jean Nathan). Kemi artin për të mos vdekur nga e vërteta. (Friedrich Nietzsche). Artisti i përket veprës, jo vepra artistit. (Novalis). Ajo që e dallon artin modern nga arti i epokave të tjera, është kriticizmi. (Octavio Paz). Kudo që shfaqet arti, zhduket jeta. (Francis Picabia). Përmes artit shprehin konceptin tonë për atë që natyra nuk është. (Pablo Picasso). Arti pastron nga shpirti pluhurin e jetës së përditshme. (Pablo Picasso). Arti është një gënjeshtër që na ndihmon të kuptojmë të vërtetën. (Pablo Picasso). Po fillova të përkufizoj artin, do të shqyrtoja riprodhimin e asaj që ndjesitë perceptojnë në natyrë nëpërmjet vellos së shpirtit. Imitimi i thjeshtë, megjithatë i saktë, i asaj që është në natyrë, i jep të drejtë njeriut të ketë emrin e shenjtë të artistit. (Edgar Allan Poe). E vetmja gjë që nuk duhet të bëni, është të mendoni se kur një gjë shkon keq me artet, ajo shkon vetzëm me to. (Ezra Pound). Arti është një gjë private, artisti e bën atë për vete; një vepër e kuptueshme është prodhim i një gazetari. Neve na duhen vepra të forta, të çiltra, të sakta dhe gjithmonë përtej kuptueshmërisë. (Tristan Tzara). Jo në jetë, por në art duhet të kërkohet vetëpërmbushja. (George E. Woodberry).
Artisti duhet të përfytyrojë me pasion të ndezur, por të realizojë me gjak të ftohtë. Një pikturë kavaleti që ka një kuptim të pavarur. Ndryshe nga një skicë dhe një skicë, një pikturë është një vepër e plotë, rezultat i një pune afatgjatë të artistit, një përgjithësim i vëzhgimeve dhe reflektimeve mbi jetën. Fotografia mishëron thellësinë e dizajnit dhe përmbajtjen imagjinare. Kur krijon një fotografi, artisti mbështetet në natyrën, por në këtë proces, imagjinata krijuese luan një rol të rëndësishëm. Koncepti i një pikture zbatohet kryesisht për veprat e një natyre tematike, baza e së cilës është përshkrimi i ngjarjeve të rëndësishme historike, mitologjike ose shoqërore, veprimet njerëzore, mendimet dhe emocionet në kompozime komplekse me shumë figura. Prandaj, piktura luan një rol kryesor në zhvillimin e pikturës.
Piktura përbëhet nga një bazë (kanavacë, dërrasë druri ose metali, kompensatë, karton, dërrasë e shtypur, plastike, letër, mëndafsh, etj.), Mbi të cilën vendoset një abetare dhe shtresa e bojës. Perceptimi estetik i një pikture përfiton shumë kur ajo është e mbyllur në një kornizë të përshtatshme (baguette) që ndan pikturën nga bota përreth. Lloji oriental i pikturës ruan formën tradicionale të një rrotull të zbërthyer të varur në mënyrë të lirë (horizontale ose vertikale). Piktura, në kontrast me pikturën monumentale, nuk është e lidhur ngurtë me një brendshme specifike. Mund të hiqet nga muri dhe të varet në një mënyrë tjetër. Lartësitë e artit janë arritur në pikturat e piktorëve të shquar. Në rrymat e ndryshme të modernizmit, komploti humbet dhe përshkrimi refuzohet, kështu që koncepti i një figure rishikohet ndjeshëm. Një gamë gjithnjë e më e gjerë e pikturave të shekullit XX. quhen piktura.
Çfarë është piktura?
Piktura është një formë e artit figurativ, veprat e së cilës krijohen duke përdorur ngjyra të aplikuara në çdo sipërfaqe. "Piktura nuk është thjesht një fantazim. Workshtë punë, punë që duhet të bëhet me ndërgjegje, siç bën çdo punëtor i ndërgjegjshëm," argumentoi Renoir. Piktura është një mrekulli e mahnitshme e transformimit të të gjitha materialeve artistikë në dispozicion në imazhet më të ndryshme të dukshme të realitetit. Të zotërosh artin e pikturës do të thotë të jesh në gjendje të përshkruash objekte reale të çdo forme, ngjyre dhe materiali të ndryshëm në çdo hapësirë. Piktura, si të gjitha llojet e tjera të artit, ka një gjuhë të veçantë artistike përmes së cilës artisti pasqyron botën.
Por, duke shprehur kuptimin e tij për botën, artisti njëkohësisht mishëron në veprat e tij mendimet dhe ndjenjat, aspiratat, idealet estetike, vlerëson fenomenet e jetës, në mënyrën e tij duke shpjeguar thelbin dhe kuptimin e tyre. Në veprat e artit të zhanreve të ndryshëm të artit figurativ të krijuar nga piktorë, përdoren vizatimi, ngjyra, chiaroscuro, goditjet ekspresive, struktura dhe përbërja. Kjo lejon riprodhimin në aeroplan të pasurisë shumëngjyrëshe të botës, vëllimit të objekteve, origjinalitetit të tyre material cilësor, thellësisë hapësinore dhe mjedisit të dritës-ajrit.
Bota e pikturës është e pasur dhe komplekse, thesaret e saj janë grumbulluar nga njerëzimi për shumë mijëvjeçarë. Punimet më të lashta të pikturës u zbuluan nga shkencëtarët në muret e shpellave në të cilat jetonin njerëz primitivë.
Artistët e parë përshkruanin skena gjuetie dhe zakone kafshësh me saktësi dhe prekje të mahnitshme. Kështu lindi arti i përshkrimit me bojëra në mur, i cili kishte tipare karakteristike të pikturës monumentale.
Ekzistojnë dy lloje kryesore të pikturës monumentale - afresku dhe mozaiku. Afresku është një teknikë e pikturimit me ngjyra të holluara me ujë të pastër ose gëlqere, në suva të freskët dhe të lagur.
Mozaiku është një imazh i bërë nga grimca guri, smalt, pllaka qeramike që janë homogjene ose të ndryshme në material, të cilat fiksohen në një shtresë toke - gëlqere ose çimento. Afresku dhe mozaiku janë llojet kryesore të artit monumental, të cilat, për shkak të qëndrueshmërisë së tyre dhe qëndrueshmërisë së ngjyrave, përdoren për të dekoruar vëllime arkitektonike dhe aeroplanë (piktura muri, hije, panele). Pikturë kavaleti ka një karakter dhe kuptim të pavarur. Gjerësia dhe tërësia e mbulimit të jetës reale reflektohet në shumëllojshmërinë e llojeve dhe zhanreve të qenësishme në pikturën e kavaletit: portret, peizazh, natyrë e patundur, jetë e përditshme, zhanre historike, betejë.
Ndryshe nga piktura monumentale e kavallit, ajo nuk është e lidhur me rrafshin e murit dhe mund të ekspozohet lirshëm.
Vlera ideologjike dhe artistike e veprave të artit të kavaletit nuk ndryshon në varësi të vendit ku ndodhen, megjithëse tingulli i tyre artistik varet nga kushtet e ekspozimit. Përveç llojeve të pikturave të përmendura, ekzistojnë pamje - skica të peizazheve teatrale, peizazhe dhe kostume për kinemanë, si dhe miniatura dhe piktura e ikonave. Për të krijuar një vepër arti në miniaturë ose një monumentale (për shembull, piktura në një mur), një artist duhet të dijë jo vetëm thelbin konstruktiv të objekteve, vëllimin, materialitetin e tyre, por edhe rregullat dhe ligjet e një përshkrimi piktor të natyrës, për harmoninë e ngjyrës, ngjyrosjen.
Në një imazh piktor nga natyra, është e nevojshme të merret parasysh jo vetëm larmia e ngjyrave, por edhe uniteti i tyre, i përcaktuar nga forca dhe ngjyra e burimit të dritës. Asnjë vend me ngjyra nuk duhet të futet në një imazh pa e përafruar atë me gjendjen e përgjithshme të ngjyrës. Ngjyra e secilit objekt, si në dritë ashtu edhe në hije, duhet të ketë lidhje me ngjyrën e tërë. Nëse ngjyrat e imazhit nuk përcjellin ndikimin e ngjyrës së ndriçimit, ato nuk do t'i nënshtrohen një vargu të vetëm koloristik. Në një imazh të tillë, secila ngjyrë do të dalë në pah si diçka e huaj dhe e huaj për gjendjen e dhënë të ndriçimit; ajo do të shfaqet e rastësishme dhe shkatërron integritetin e ngjyrës së imazhit. Kështu, uniteti i ngjyrave natyrore të bojrave me një ngjyrë të përbashkët ndriçimi është baza për krijimin e një sistemi harmonik të ngjyrave të fotos.
Ngjyra është një nga mjetet më ekspresive që përdoret në pikturë. Artisti përcjell në aeroplan pasurinë shumëngjyrëshe të asaj që pa, me ndihmën e formës së ngjyrave që njeh dhe pasqyron botën përreth tij. Në procesin e përshkrimit të natyrës, zhvillohet një ndjenjë e ngjyrës dhe shumë nuancave të saj, gjë që lejon përdorimin e bojrave si mjetin kryesor shprehës të pikturës. Perceptimi i ngjyrës, dhe syri i artistit është në gjendje të dallojë më shumë se 200 hijet e saj, është ndoshta një nga cilësitë më të lumtura me të cilat natyra i ka dhuruar një personi. Duke ditur ligjet e kontrastit, artisti udhëhiqet nga ato ndryshime në ngjyrën e natyrës së përshkruar, të cilat në disa raste është e vështirë të kapen me sy. Perceptimi i ngjyrës varet nga mjedisi në të cilin ndodhet objekti. Prandaj, artisti, duke përcjellë ngjyrën e natyrës, krahason ngjyrat me njëra-tjetrën, përpiqet që ato të perceptohen në ndërlidhje ose marrëdhënie reciproke.
"Të marrësh marrëdhëniet e dritës dhe hijes" do të thotë të ruash ndryshimin midis ngjyrave në lehtësi, ngopje dhe nuancë, sipas mënyrës se si zhvillohet në natyrë. Kontrasti (si në dritë ashtu edhe në ngjyrë) vihet re veçanërisht në skajet e njollave prekëse të ngjyrave. Mjegullimi i kufijve midis ngjyrave të kundërta rrit efektin e kontrastit të ngjyrave, ndërsa mprehtësia e kufijve të njollave e zvogëlon atë. Njohja e këtyre ligjeve zgjeron mundësitë teknike në pikturë, lejon artistin, me ndihmën e kontrastit, të rrisë intensitetin e ngjyrave të bojrave, të rrisë ngopjen e tyre, të rrisë ose ulë lehtësinë e tyre, gjë që pasuron paletën e piktorit. Pra, pa përdorur përzierje, por vetëm kombinime të kundërta të ngjyrave të ngrohta dhe të ftohta, mund të arrini një tingull të veçantë koloristik të një pikture.
